Ο καρκίνος των ωοθηκών αποτελεί τη βασική αιτία θανάτου στις γυναίκες με γυναικολογικούς καρκίνους.
Αν και η κλασική στρατηγική που ακολουθούν οι γιατροί (χειρουργική επέμβαση και στη συνέχεια η χημειοθεραπεία) σε μια πρώτη ανάγνωση φαίνεται να έχει καλά αποτελέσματα, με τους όγκους να συρρικνώνονται και σε αρκετές περιπτώσεις να εξαφανίζονται εντελώς, σε βάθος χρόνου ο καρκίνος επιστρέφει. Ειδικότερα, σε ένα ποσοστό των ασθενών που ξεπερνά το 80%, ο καρκίνος επιστρέφει και μάλιστα πιο επιθετικός και πιο ανθεκτικός στις θεραπείες που προηγουμένως έδειχναν να λειτουργούν.
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Med τον περασμένο Αύγουστο από ερευνητές του UCLA δίνει ωστόσο νέα προοπτική, καθώς παρουσιάζει την ανάπτυξη ενός καινοτόμου είδους ανοσοθεραπείας με κύτταρα, της ανοσοθεραπείας CAR-NKT. Η εν λόγω ανοσοθεραπεία υπόσχεται να αλλάξει ριζικά την προσέγγιση στη θεραπεία του καρκίνου των ωοθηκών, προσφέροντας πολύ ισχυρότερη αντικαρκινική δράση από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα.
Ένα μεγάλο πλεονέκτημα της συγκεκριμένης μεθόδου είναι πως βασίζεται σε μια νέα πλατφόρμα που επιτρέπει την παραγωγή έτοιμων κυττάρων σε μεγάλη κλίμακα. Αυτό σημαίνει ότι θα είναι πιο εύκολα διαθέσιμη και οικονομικά προσιτή σε περισσότερους ασθενείς, σε αντίθεση με τις εξατομικευμένες ανοσοθεραπείες που απαιτούν ειδική παρασκευή για κάθε άτομο και ως εκ τούτου είναι ιδιαίτερα κοστοβόρες.
Η Lili Yang, καθηγήτρια μικροβιολογίας, ανοσολογίας και μοριακής γενετικής και μέλος του Eli and Edythe Broad Center of Regenerative Medicine and Stem Cell Research στο UCLA, εξηγεί ότι η νέα αυτή θεραπεία είναι αποτέλεσμα περισσότερης από μίας δεκαετίας έρευνας στο εργαστήριό της. Όπως τόνισε η ίδια, η ομάδα βρίσκεται πλέον ένα βήμα πριν την κλινική εφαρμογή και υπάρχει πραγματική αισιοδοξία ότι η συγκεκριμένη θεραπεία μπορεί να αλλάξει θεμελιωδώς τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο καρκίνος των ωοθηκών.
Η θεραπεία CAR-NKT ξεπερνά τους περιορισμούς των κλασικών κυτταρικών θεραπειών
Οι θεραπείες με κύτταρα CAR-T έχουν ήδη φέρει επανάσταση στην αντιμετώπιση των αιματολογικών καρκίνων, αφού μετατρέπουν γενετικά τα ανοσοκύτταρα του ίδιου του ασθενούς σε ισχυρά αντικαρκινικά «όπλα». Ωστόσο, απέναντι στους συμπαγείς όγκους, και ιδίως στον καρκίνο των ωοθηκών, έχουν αποδειχθεί πολύ λιγότερο αποτελεσματικές, καθώς το πολύπλοκο κυτταρικό τους περιβάλλον και οι εξελιγμένοι μηχανισμοί άμυνας τους καθιστούν δύσκολο στόχο.
Για να αντιμετωπιστεί αυτό το εμπόδιο, οι ερευνητές του UCLA αξιοποίησαν έναν διαφορετικό τύπο ανοσοκυττάρων, τα invariant natural killer T cells ή NKT κύτταρα, τα οποία είναι σπάνια αλλά εξαιρετικά ισχυρά, και όταν εφοδιαστούν με χιμαιρικό υποδοχέα αντιγόνου (CAR) αποκτούν εξαιρετική ακρίβεια στη στόχευση των καρκινικών κυττάρων.
Ο πρώτος συγγραφέας της μελέτης, Yanruide (Charlie) Li, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο UCLA Broad Stem Cell Research Center Training Program, εξηγεί ότι ο καρκίνος λειτουργεί σαν κινούμενος στόχος που συνεχώς αλλάζει και προσαρμόζεται, γι’ αυτό και η καλύτερη στρατηγική είναι να τον πλήξει κανείς από πολλά μέτωπα ταυτόχρονα. Αυτό ακριβώς κάνουν τα κύτταρα CAR-NKT, αφού σε αντίθεση με τα κύτταρα CAR-T που αναγνωρίζουν μόνο έναν στόχο στα καρκινικά κύτταρα, εκείνα μπορούν να αναγνωρίζουν δεκάδες διαφορετικούς μοριακούς δείκτες, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την «απόδραση» του καρκίνου.
Με αυτόν τον τρόπο, αντιμετωπίζεται ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που παρουσιάζουν οι σημερινές θεραπείες: η συνεχής «μάχη» μεταξύ καρκίνου και θεραπείας, όπου οι όγκοι προσαρμόζονται και αναπτύσσουν νέους μηχανισμούς άμυνας. Τα κύτταρα CAR-NKT εξαπολύουν μια τόσο ολοκληρωμένη και ισχυρή αρχική επίθεση, που τα καρκινικά κύτταρα δεν προλαβαίνουν να οργανώσουν στρατηγικές ανθεκτικότητας.
Επιπλέον, τα κύτταρα αυτά έχουν τη δυνατότητα να διαπερνούν πιο αποτελεσματικά το προστατευτικό φράγμα που περιβάλλει τους όγκους των ωοθηκών και δυσκολεύει την πρόσβαση των συμβατικών κυττάρων CAR-T. Η Yang σημειώνει επίσης ότι τα συγκεκριμένα κύτταρα έχουν τη μοναδική ιδιότητα όχι μόνο να καταστρέφουν άμεσα τα καρκινικά κύτταρα, αλλά και να εξουδετερώνουν τα ανοσοκατασταλτικά κύτταρα που τα προστατεύουν, προσφέροντας ένα διπλό χτύπημα ενάντια στον καρκίνο.
Από την εξατομίκευση στην έτοιμη θεραπεία
Το πλεονέκτημα της νέας μεθόδου δεν βρίσκεται μόνο στην αποτελεσματικότητά της απέναντι στον καρκίνο, αλλά και στη δυνατότητα μαζικής παραγωγής της. Σήμερα, οι κυτταρικές ανοσοθεραπείες απαιτούν να ληφθούν κύτταρα του ανοσοποιητικού από τον ίδιο τον ασθενή, να τροποποιηθούν γενετικά σε εξειδικευμένα εργαστήρια και στη συνέχεια να επιστραφούν, κάτι που χρειάζεται εβδομάδες για να ολοκληρωθεί και κοστίζει υπέρογκα ποσά.
Η προσέγγιση με τα κύτταρα CAR-NKT παρακάμπτει αυτά τα εμπόδια, καθώς τα συγκεκριμένα κύτταρα συνεργάζονται φυσικά με οποιοδήποτε ανοσοποιητικό σύστημα και δεν απαιτούν εξατομίκευση. Η ομάδα της Yang ανέπτυξε μια στρατηγική που επιτρέπει την κλιμακωτή παραγωγή τους από αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα δότη, με αποτέλεσμα μία και μόνο αιμοδοσία να μπορεί να αποδώσει αρκετά κύτταρα για χιλιάδες θεραπείες.
Όπως τονίζει η Yang, το όραμα της ομάδας είναι να καταστήσουν τα κύτταρα CAR-NKT διαθέσιμα ως έτοιμη θεραπεία σε νοσοκομεία όχι μόνο των Ηνωμένων Πολιτειών αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο, έτσι ώστε οι γιατροί να έχουν άμεση πρόσβαση σε αυτά τη στιγμή που οι ασθενείς τα χρειάζονται περισσότερο, χωρίς καθυστερήσεις λόγω χρονοβόρας εξατομικευμένης παραγωγής.
Προοπτικές για άλλους τύπους καρκίνου
Με όλες τις προκλινικές μελέτες να έχουν πλέον ολοκληρωθεί, η ερευνητική ομάδα ετοιμάζεται να καταθέσει αίτηση στον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για να ξεκινήσει την πρώτη κλινική δοκιμή.
Αν και ο καρκίνος των ωοθηκών αποτελεί την αρχική προτεραιότητα, η συγκεκριμένη εξέλιξη αναμένεται να έχει πολύ ευρύτερες εφαρμογές, καθώς πολλοί άλλοι συμπαγείς όγκοι (όπως του πνεύμονα, του εγκεφάλου και άλλων οργάνων) διαθέτουν παρόμοιους μηχανισμούς άμυνας που καθιστούν δύσκολη την αντιμετώπισή τους με τις σημερινές ανοσοθεραπείες. Όπως σημειώνει η Yang, τα αποτελέσματα των προκλινικών δοκιμών σε διαφορετικούς τύπους καρκίνου είναι ενθαρρυντικά και δείχνουν ότι η θεραπεία CAR-NKT μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική καινοτομία στη μάχη κατά του καρκίνου συνολικά.
