Κατά μέσο όρο, ένας προέφηβος περνά περίπου 5,5 ώρες την ημέρα μπροστά σε οθόνες για λόγους που δεν σχετίζονται με το σχολείο. Ένα μεγάλο μέρος αυτού του χρόνου αφιερώνεται στα social media, είτε για να δημιουργούν δικό τους περιεχόμενο είτε για να παρακολουθούν αυτό που ανεβάζουν άλλοι.
Σε αντίθεση με τον παθητικό χρόνο οθόνης, όπως η παρακολούθηση τηλεόρασης ή βίντεο, τα social media απαιτούν ενεργή συμμετοχή. Αυτές οι δραστηριότητες ενεργοποιούν συνεχώς περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την επεξεργασία πληροφοριών και τη λήψη αποφάσεων. Η συνεχής αυτή εγρήγορση κάνει τα social media πολύ πιο απαιτητικά πνευματικά από το να παρακολουθεί κάποιος απλώς μια οθόνη.
Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι οι εθιστικές συνήθειες χρήσης των social media σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών συμπτωμάτων στους νέους. Ωστόσο, η επίδρασή τους στη γνωστική λειτουργία, δηλαδή στον τρόπο που οι έφηβοι σκέφτονται, μαθαίνουν και επεξεργάζονται πληροφορίες, δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως.
Σύμφωνα με νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο JAMA, η αυξανόμενη ενασχόληση των παιδιών με τα social media φαίνεται να συνδέεται με μείωση της γνωστικής τους απόδοσης. Οι ερευνητές μελέτησαν 6.554 εφήβων ηλικίας 9 έως 13 ετών και διαπίστωσαν ότι εκείνοι που περνούσαν περισσότερο χρόνο στα social media σημείωσαν χαμηλότερες επιδόσεις σε τεστ προφορικής ανάγνωσης, μνήμης και λεξιλογίου.
Για την ανάλυση χρησιμοποίησαν δεδομένα από τη μελέτη Adolescent Brain Cognitive Development (ABCD), μια μεγάλης κλίμακας μακροχρόνια πρωτοβουλία που παρακολουθεί παιδιά από τα τέλη της παιδικής ηλικίας έως την εφηβεία. Το δίκτυο αυτό, που περιλαμβάνει 21 ερευνητικά κέντρα, μελετά την ανάπτυξη του εγκεφάλου, τις γνωστικές ικανότητες και τις συμπεριφορικές αλλαγές 11.880 παιδιών καθώς μεγαλώνουν.
Από αυτά, οι ερευνητές επέλεξαν 6.554 εφήβους, εκ των οποίων το 51,1% ήταν αγόρια και το 48,9% κορίτσια. Τα δεδομένα συλλέχθηκαν σε τρία χρονικά σημεία: στην αρχική φάση (2016–2018, ηλικίες 9–10 ετών), στο πρώτο έτος (2017–2019) και στο δεύτερο έτος (2018–2020).
Οι ερευνητές εντόπισαν τρία πρότυπα χρήσης: η πλειονότητα (57,6%) χρησιμοποιούσε καθόλου ή ελάχιστα τα social media, περίπου το ένα τρίτο (36,6%) είχε χαμηλή αλλά σταδιακά αυξανόμενη χρήση, ενώ μια μικρότερη ομάδα (5,8%) παρουσίαζε υψηλή και διαρκώς αυξανόμενη χρήση.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα παιδιά που ανήκαν στην ομάδα της υψηλής και αυξανόμενης χρήσης των social media είχαν τις χαμηλότερες επιδόσεις σε πολλά γνωστικά τεστ, ιδιαίτερα σε όσα αφορούσαν τη γλώσσα και τη μνήμη. Όσο αυξανόταν η χρήση των social media, τόσο μειώνονταν οι επιδόσεις, ενώ τα παιδιά που τα χρησιμοποιούσαν ελάχιστα ή καθόλου είχαν τις καλύτερες επιδόσεις συνολικά. Τα ευρήματα αυτά ενισχύουν την ανάγκη για αυστηρότερα όρια ηλικίας στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
