Οι ασκήσεις «εκπαίδευσης του εγκεφάλου» (brain-training games) είναι εξαιρετικά δημοφιλείς, αλλά το αν μπορούν πραγματικά να αποτρέψουν τη γνωστική εξασθένηση παραμένει αμφιλεγόμενο. Τα τελευταία χρόνια, οι έρευνες έχουν δώσει αντικρουόμενα αποτελέσματα, χωρίς οριστικό συμπέρασμα.
Πολλοί άνθρωποι παίζουν παιχνίδια όπως το Wordle ή λύνουν σταυρόλεξα, αλλά, σύμφωνα με τον επικεφαλής ιατρικό ανταποκριτή του CNN, Δρ. Sanjay Gupta, αυτά τα παιχνίδια δεν φαίνεται να βελτιώνουν συνολικά τη γνωστική λειτουργία. «Αυτό στο οποίο πιθανότατα βοηθούν τα σταυρόλεξα και τα παιχνίδια λέξεων είναι να γίνεις καλύτερος σε σταυρόλεξα και παιχνίδια λέξεων», ανέφερε ο Gupta. «Οι άνθρωποι συχνά χρησιμοποιούν τέτοιες ασκήσεις για να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας. Η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα που να δείχνουν ότι μειώνουν πράγματι τον κίνδυνο άνοιας».
Ωστόσο, μια νέα κλινική δοκιμή φέρνει μια ενδιαφέρουσα ανατροπή: η επιτυχία των παιχνιδιών εκπαίδευσης του εγκεφάλου στην επιβράδυνση της γνωστικής εξασθένησης μπορεί να εξαρτάται από το είδος του παιχνιδιού και από το πώς αυτό επηρεάζει ορισμένους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο.
Τα παιχνίδια που στοχεύουν στη βελτίωση της προσοχής και της ταχύτητας επεξεργασίας πληροφοριών, όπως τα Double Decision και Freeze Frame του BrainHQ, φαίνεται να διατηρούν την ακετυλοχολίνη, έναν βασικό νευροδιαβιβαστή, σύμφωνα με τη νέα έρευνα.
Η ακετυλοχολίνη είναι ένας «διεγερτικός» νευροδιαβιβαστής και νευρορυθμιστής, που «λειτουργεί σαν διακόπτης που κάνει τον εγκέφαλο πιο ξύπνιο, συγκεντρωμένο και προσεκτικό», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Etienne de Villers-Sidani, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Νευρολογίας και Νευροχειρουργικής του Πανεπιστημίου McGill στο Μόντρεαλ.
Όταν ενεργοποιείται η ακετυλοχολίνη, αλλάζει τη δραστηριότητα ολόκληρου του εγκεφάλου, εξήγησε ο Δρ. Michael Merzenich, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Σαν Φρανσίσκο.
Ο Merzenich, πρωτοπόρος στον τομέα της νευροπλαστικότητας, τιμήθηκε το 2016 με το βραβείο Kavli στη Νευροεπιστήμη, μαζί με δύο άλλους επιστήμονες, για τις πρωτοποριακές τους ανακαλύψεις ότι ο εγκέφαλος των ενηλίκων μπορεί να αλλάζει, να προσαρμόζεται και να δημιουργεί νέες νευρωνικές συνδέσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Πριν από αυτές τις ανακαλύψεις, πολλοί θεωρούσαν ότι ο εγκέφαλος δεν μπορούσε να αλλάξει ή να αναγεννηθεί μετά από ένα ορισμένο στάδιο στην πρώιμη ενήλικη ζωή.
«Αυτή είναι η πρώτη μελέτη σε ανθρώπους που καταγράφει μια αύξηση της ρύθμισης της ακετυλοχολίνης, η οποία είναι απολύτως κρίσιμη για τη διατήρηση της πλαστικότητας του εγκεφάλου καθώς γερνάμε», δήλωσε ο Merzenich.
Η αύξηση της ρύθμισης (upregulation) σημαίνει ότι ένα κύτταρο προσθέτει περισσότερους υποδοχείς για έναν νευροδιαβιβαστή, ενισχύοντας έτσι την ικανότητά του να ανταποκρίνεται. «Αυτή είναι μια σημαντική μελέτη γιατί η εκπαίδευση είχε επίδραση σε όλο τον εγκέφαλο, δεν περιορίστηκε μόνο στις διαδικασίες που εξασκήθηκαν», τόνισε ο Merzenich. «Μιλάμε για μια θεμελιώδη φυσικοχημική αλλαγή που γνωρίζουμε ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία του εγκεφάλου».
Η ισορροπημένη διατροφή, η βελτίωση του ύπνου και η τακτική άσκηση είναι ήδη αποδεδειγμένοι τρόποι για την ενίσχυση της εγκεφαλικής λειτουργίας και της συνολικής ευεξίας.
Έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι η νοητική πρόκληση μέσω νέων δραστηριοτήτων δημιουργεί γνωστικό απόθεμα, δηλαδή, την ικανότητα του εγκεφάλου να διατηρεί τη λειτουργία του παρά τη γήρανση, τη βλάβη ή τα πρώτα στάδια κάποιας νόσου. Η εκπαίδευση του εγκεφάλου μπορεί να είναι ένας από τους πολλούς τρόπους για να ενισχυθεί αυτό το γνωστικό απόθεμα.
Τα παιχνίδια που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε την Τρίτη στο επιστημονικό περιοδικό JMIR Serious Games, χώρισε 92 σχετικά υγιείς ηλικιωμένους από το Κεμπέκ σε δύο ομάδες. Κάθε ομάδα έπαιζε 30 λεπτά καθημερινά για 10 εβδομάδες.
Η ομάδα ελέγχου έπαιζε τα παιχνίδια Solitaire και Bricks Breaking Hex (ένα παιχνίδι όπου σπας τουβλάκια του ίδιου χρώματος) με τον δικό της ρυθμό. Η ομάδα παρέμβασης έπαιζε τα Double Decision και Freeze Frame του BrainHQ, τα οποία γίνονταν σταδιακά πιο δύσκολα όσο οι παίκτες βελτιώνονταν.
- Στο Freeze Frame, εμφανίζεται μια εικόνα-στόχος και έπειτα μια σειρά άλλων εικόνων και ο χρήστης πρέπει να πατά «όχι» για κάθε λάθος εικόνα.
- Στο Double Decision, εμφανίζεται για λίγο ένα από δύο αυτοκίνητα σε μια έρημο, μαζί με μια πινακίδα Route 66 που μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε στην οθόνη. Ο παίκτης πρέπει να κάνει κλικ στο σωστό αυτοκίνητο και στο σημείο που εμφανίστηκε η πινακίδα.
Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε γνωστικά τεστ πριν και μετά το πρόγραμμα, καθώς και τρεις μήνες αργότερα. Η ακετυλοχολίνη μετρήθηκε μέσω τομογραφιών PET. Σύμφωνα με τις τομογραφίες, η ομάδα παρέμβασης παρουσίασε αύξηση 2,3% στη ρύθμιση της ακετυλοχολίνης μετά το δεκάβδομο πρόγραμμα ταχείας εκπαίδευσης. Η βελτίωση σημειώθηκε σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη μνήμη και τη λήψη αποφάσεων.
Η βελτίωση αυτή αντιστάθμισε σχεδόν τη μέση μείωση της ακετυλοχολίνης (περίπου 2,5% ανά δεκαετία ζωής). Η ομάδα ελέγχου, ωστόσο, δεν παρουσίασε σημαντικά οφέλη.
Αν και η μελέτη αποτελεί πρόοδο στην επιστήμη, είναι πολύ νωρίς για οριστικά συμπεράσματα. «Θα είναι σημαντικό άλλοι ερευνητές να επαναλάβουν αυτά τα ευρήματα πριν μπορέσουμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η παραγωγή ακετυλοχολίνης αυξάνεται μέσω τέτοιων υπολογιστικών ασκήσεων», δήλωσαν οι ερευνητές.
