Ο έρπης ζωστήρας είναι μια ιογενής λοίμωξη που προκαλεί έντονα επώδυνο εξάνθημα και φουσκάλες και εμφανίζεται τουλάχιστον μια φορά στο 20 – 30% των ενηλίκων. Στην Ελλάδα συνιστάται να γίνεται ετήσιος εμβολιασμός κατά του έρπητα ζωστήρα σε άτομα μεταξύ 60 και 75 ετών, ωστόσο προτείνεται και σε άτομα άνω των 50 ετών, ιδίως εάν είναι ανοσοκατεσταλμένα ή έχουν ιστορικό τουλάχιστον δύο επεισοδίων.
Ωστόσο, πέρα από την προστασία κατά του έρπητα ζωστήρα, το συγκεκριμένο εμβόλιο φαίνεται ότι μπορεί να προσφέρει και πρόσθετα οφέλη για την υγεία.
Ειδικότερα, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2025 έδειξε ότι το εμβόλιο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβάντων κατά 23%, ενώ ένα μήνα πριν, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature ανέφερε ότι μπορεί να περιορίσει τον κίνδυνο άνοιας έως και κατά 20%.
Πιο πρόσφατα, νέα μελέτη που παρουσιάστηκε στο συνέδριο IDWeek 2025 δείχνει ότι το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα μπορεί να συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου αγγειακής άνοιας και καρδιοαγγειακών επεισοδίων, όπως οι θρόμβοι αίματος, το έμφραγμα και το εγκεφαλικό.
Τα εμβόλια δεν προλαμβάνουν μόνο τις λοιμώξεις
Για τις ανάγκες της μελέτης, οι ερευνητές ανέλυσαν ιατρικά δεδομένα από περισσότερα από 38.000 άτομα στις Ηνωμένες Πολιτείες, με μέση ηλικία τα 69 έτη. Οι συμμετέχοντες που είχαν εμβολιαστεί για τον έρπητα ζωστήρα παρακολουθήθηκαν κατά μέσο όρο για 3,6 χρόνια, ενώ όσοι δεν είχαν εμβολιαστεί παρακολουθήθηκαν για 3,9 χρόνια.
«Τα εμβόλια δεν προλαμβάνουν μόνο τις λοιμώξεις, αλλά μπορούν επίσης να επηρεάσουν τον τρόπο που το σώμα ανταποκρίνεται στη φλεγμονή», εξήγησε ο Ali Dehghani, γιατρός εσωτερικής παθολογίας στο Case Western Reserve University και στο University Hospitals Cleveland Medical Center, ο οποίος παρουσίασε τη μελέτη. «Ο έρπητας ζωστήρας αναγνωρίζεται πλέον ως πάθηση που μπορεί να επηρεάσει την καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία και τον εγκέφαλο, πολύ μετά την υποχώρηση του εξανθήματος».
«Το να κατανοήσουμε πώς το εμβόλιο μπορεί να μειώσει αυτές τις ευρύτερες επιπλοκές μας βοηθά να δούμε τα εμβόλια ως εργαλεία γενικότερης προστασίας της υγείας και όχι μόνο ως μέσο πρόληψης μιας νόσου», πρόσθεσε.
Μείωση του κινδύνου αγγειακής άνοιας κατά 50%
Στο τέλος της μελέτης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, σε σύγκριση με το εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου, οι συμμετέχοντες που είχαν εμβολιαστεί για τον έρπητα ζωστήρα είχαν 50% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης αγγειακής άνοιας.
Επιπλέον, τα ίδια άτομα είχαν 27% μικρότερο κίνδυνο για θρόμβους αίματος, 25% χαμηλότερο κίνδυνο για έμφραγμα και εγκεφαλικό, και 21% μικρότερο κίνδυνο θανάτου.
«Ξέρουμε από προηγούμενες μελέτες ότι ο έρπητας ζωστήρας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφράγματος, εγκεφαλικού και άνοιας, αλλά δεν είχε εξεταστεί αν ο εμβολιασμός πριν από τη μόλυνση μπορεί να μειώσει αυτούς τους κινδύνους», ανέφερε ο Dehghani. «Στόχος μας ήταν να δούμε αν το εμβόλιο όχι μόνο προλαμβάνει τον έρπητα ζωστήρα, αλλά και περιορίζει τη φλεγμονή που προκαλεί βλάβες στα αγγεία και στον εγκέφαλο».
Μείωση της φλεγμονής
«Τα ευρήματα δείχνουν ότι τα οφέλη του εμβολίου ίσως επεκτείνονται πέρα από την πρόληψη του έρπητα ζωστήρα. Πιστεύουμε ότι το εμβόλιο βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα να ελέγξει τον ιό προτού προκαλέσει εκτεταμένη φλεγμονή, προστατεύοντας έτσι τα αγγεία και τον εγκέφαλο. Αυτό δείχνει πως η έγκαιρη μείωση της φλεγμονής μέσω του εμβολιασμού μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα οφέλη για την καρδιά, τον εγκέφαλο και τη συνολική υγεία», εξήγησε ο Dehghani.
«Τα επόμενα βήματά μας είναι να μελετήσουμε πώς η φλεγμονή που προκαλεί ο έρπητας ζωστήρας επηρεάζει τα αιμοφόρα αγγεία και τον εγκέφαλο σε άτομα με παθήσεις που τα καθιστούν πιο ευάλωτα στον ιό. Εξετάζουμε επίσης αν και άλλα εμβόλια που μειώνουν τη φλεγμονή προσφέρουν παρόμοια προστασία για την καρδιά και τον εγκέφαλο».
Μπορεί ο ιός του έρπητα ζωστήρα να προκαλεί άνοια;
«Ως γιατρός που εργάζεται καθημερινά με άτομα που πάσχουν από άνοια, ένιωσα συγκρατημένη αισιοδοξία. Η μελέτη ενισχύει τη θεωρία ότι η φλεγμονή στο νευρικό σύστημα είναι βασικός παράγοντας της γνωστικής έκπτωσης. Για τους ασθενείς που συχνά αισθάνονται αβοήθητοι απέναντι στη νόσο, η πιθανότητα προστασίας μέσω ενός απλού εμβολιασμού είναι ενθαρρυντική.
«Η έρευνα αυτή δείχνει ότι το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα ίσως δεν προλαμβάνει μόνο ένα επώδυνο εξάνθημα, αλλά και τη φλεγμονή στο νευρικό σύστημα. Αν επιβεβαιωθεί αυτή η σύνδεση, ανοίγει ο δρόμος για μια νέα στρατηγική πρόληψης όχι μόνο της άνοιας, αλλά και άλλων νευροεκφυλιστικών παθήσεων που σχετίζονται με τη φλεγμονή», απάντησε η Manisha Parulekar, διευθύντρια του Τμήματος Γηριατρικής Εγκεφάλου στο Hackensack University Medical Center, μιλώντας στο Medical News Today.
Αν και είναι ακόμη νωρίς για να ειπωθεί αν ο ιός varicella-zoster προκαλεί άμεσα άνοια, περισσότερες έρευνες θα μπορούσαν να εξηγήσουν τη σύνδεση.
«Θα ήταν χρήσιμο να περάσουμε από τη συσχέτιση στην αιτιότητα, για να διαπιστωθεί αν η μείωση της επανενεργοποίησης του ιού είναι πράγματι αυτό που περιορίζει τον κίνδυνο άνοιας. Επίσης, χρειάζεται να διερευνηθεί γιατί το αποτέλεσμα ήταν ισχυρότερο στις γυναίκες, ώστε να κατανοήσουμε πώς εξελίσσεται η νόσος σε διαφορετικούς πληθυσμούς», κατέληξε η ίδια.
