Η παγκόσμια αύξηση των ποσοστών υπέρβαρου και παχυσαρκίας εξακολουθεί να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Διατροφικά πρότυπα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά και πρόσθετα σάκχαρα θεωρούνται βασικοί παράγοντες, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά τα ελεύθερα σάκχαρα να μην υπερβαίνουν το 10% της ημερήσιας ενέργειας, κατά προτίμηση κάτω από 5%.
Οι επιπτώσεις των μη σακχαρούχων γλυκαντικών στην υγεία παραμένουν αντικείμενο συζήτησης, καθώς ορισμένες παρατηρητικές μελέτες έχουν συνδέσει τη χρήση τους με αύξηση βάρους, ενώ οι βραχυπρόθεσμες κλινικές δοκιμές δείχνουν συνήθως ουδέτερα ή ευνοϊκά αποτελέσματα.
Σε μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Metabolism, οι ερευνητές διεξήγαγαν μια πολυκεντρική, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη δοκιμή για να εξετάσουν αν η αντικατάσταση τροφίμων και ποτών πλούσιων σε ζάχαρη με προϊόντα που περιέχουν γλυκαντικά βοηθά στη διατήρηση της απώλειας βάρους και επηρεάζει τη σύσταση του μικροβιώματος του εντέρου σε διάστημα ενός έτους.
Πώς οι συμμετέχοντες αντικατέστησαν τη ζάχαρη με γλυκαντικά
Στη μελέτη συμμετείχαν 341 ενήλικες και 38 παιδιά από τέσσερα ευρωπαϊκά κέντρα: Αθήνα, Κοπεγχάγη, Μάαστριχτ και Παμπλόνα. Οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε αξιολογήσεις στην αρχή, μετά από δύο μήνες απώλειας ή σταθεροποίησης βάρους, στα μέσα της μελέτης και στους 12 μήνες.
Μια υποομάδα 137 ενηλίκων παρακολουθήθηκε ειδικά για το μικροβίωμα, με βάση την ηλικία, το φύλο και το ερευνητικό κέντρο. Στο τέλος του έτους ολοκλήρωσαν τη μελέτη 203 ενήλικες και 22 παιδιά, ενώ οι περισσότερες αποχωρήσεις σχετίζονταν με τις διακοπές που προκάλεσε η πανδημία.
Οι ενήλικες ακολούθησαν αρχικά για δύο μήνες μια υποθερμιδική δίαιτα, με στόχο απώλεια τουλάχιστον 5% του σωματικού βάρους, και στη συνέχεια για 10 μήνες μια υγιεινή, ελεύθερης επιλογής διατροφή, με λιγότερο από 10% της ενέργειας να προέρχεται από σάκχαρα. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: μία που απέφευγε τα γλυκαντικά (ομάδα ζάχαρης) και μία που αντικαθιστούσε τα τρόφιμα και ποτά με ζάχαρη με προϊόντα που περιείχαν γλυκαντικά και ενισχυτικά γλυκύτητας (ομάδα γλυκαντικών).
Οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν οι ίδιοι ποια προϊόντα χωρίς ζάχαρη θα κατανάλωναν, οπότε δεν αξιολογήθηκε κάποιο συγκεκριμένο γλυκαντικό.
Μεταξύ των γλυκαντικών που ήταν εμπορικά διαθέσιμα περιλαμβάνονταν ασπαρτάμη, ακεσουλφάμη-Κ, σακχαρίνη, θαυματίνη, νεοτάμη και γλυκοζίτες στεβιόλης, καθώς και πολυόλες όπως ερυθριτόλη, σορβιτόλη, μαννιτόλη, ισομαλτόλη, μαλτιτόλη, λακτιτόλη και ξυλιτόλη. Επίσης, περιλαμβάνονταν υδατάνθρακες βραδείας πέψης όπως σουκρομαλτόλη και ισομαλτουλόζη, αλλά και «γλυκές» ίνες όπως οι ολιγοσακχαρίτες τύπου ινουλίνης.
Τι έδειξε η μελέτη
Οι κύριες παράμετροι της μελέτης αφορούσαν τις μεταβολές του σωματικού βάρους και τη σύσταση του μικροβιώματος των ενηλίκων μέσα σε έναν χρόνο. Δευτερεύουσες παράμετροι ήταν οι δείκτες καρδιομεταβολικής υγείας, το ενδοηπατικό λίπος (στην υποομάδα του Μάαστριχτ), τα γαστρεντερικά συμπτώματα και ανεπιθύμητες ενέργειες.
Οι ενήλικες κατάφεραν να διατηρήσουν σημαντική απώλεια βάρους για 12 μήνες. Σύμφωνα με την ανάλυση, η ομάδα γλυκαντικών είχε μεγαλύτερη απώλεια βάρους από την ομάδα ζάχαρης κατά 1,6 κιλά στο τέλος του έτους.
Επιπλέον, η σύσταση του μικροβιώματος μεταβλήθηκε με διαφορετικό τρόπο ανά ομάδα, παρουσιάζοντας σημαντική αλληλεπίδραση μεταξύ χρόνου και παρέμβασης.
Συνολικά, 46 ομάδες βακτηρίων εμφάνισαν διαφορετικές τάσεις μεταξύ των δύο ομάδων. Στην ομάδα γλυκαντικών αυξήθηκε η αφθονία πολλών γενών που σχετίζονται με την παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας.
Στους 6 μήνες, η ομάδα γλυκαντικών εμφάνισε καλύτερους δείκτες για τον δείκτη μάζας σώματος, τη συνολική χοληστερίνη και άλλους δείκτες χοληστερίνης, ωστόσο οι διαφορές αυτές δεν διατηρήθηκαν στους 12 μήνες, εκτός από μεγαλύτερη μείωση στην περιφέρεια των ισχίων.
Οι δείκτες καρδιομεταβολικής υγείας δεν διέφεραν μεταξύ των ομάδων στο τέλος του έτους, ενώ οι μεταβολές του ενδοηπατικού λίπους στην υποομάδα του Μάαστριχτ ήταν παρόμοιες.
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες κατά τη φάση διατήρησης βάρους ήταν συχνότερες στην ομάδα γλυκαντικών, κυρίως γαστρεντερικά συμπτώματα όπως κοιλιακό άλγος, κράμπες, διάρροια και αυξημένα αέρια, με στατιστικά σημαντικές διαφορές. Οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν σπάνιες και δεν σχετίζονταν με την παρέμβαση.
Οι ερευνητές κατέληξαν ότι η μακροχρόνια χρήση γλυκαντικών και ενισχυτικών γλυκύτητας στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής με λιγότερη ζάχαρη αποτελεί ασφαλή και αποτελεσματική στρατηγική για τη διατήρηση της απώλειας βάρους σε ενήλικες με υπέρβαρο ή παχυσαρκία. Η στρατηγική αυτή συνοδεύεται από αλλαγές στο μικροβίωμα που σχετίζονται με την παραγωγή λιπαρών οξέων βραχείας αλυσίδας και μεθανίου, χωρίς ενδείξεις αρνητικών επιπτώσεων στην καρδιομεταβολική υγεία.
