Αν νομίζετε ότι είναι δύσκολο να χάσετε βάρος και να το διατηρήσετε, δεν είστε οι μόνοι και έχετε 100% δίκιο. Η μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους είναι πραγματικά δύσκολο να επιτευχθεί, σύμφωνα με μελέτες.

Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, αλλά πιστεύεται ότι πάνω από το 80% των ανθρώπων που χάνουν σημαντική ποσότητα βάρους το χάνουν ξανά μέσα σε πέντε χρόνια.

Αλλά η αποτυχία απώλειας κιλών δεν οφείλεται συνήθως στην έλλειψη θέλησης για σημαντικές αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η υγιεινή διατροφή, η μείωση των θερμίδων και η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Το μυστικό είναι ότι το σώμα μας είναι προγραμματισμένο από την εξέλιξη να συγκρατεί το λίπος.

«Έχουμε εξελιχθεί να μην χάνουμε βάρος σκόπιμα», δήλωσε πρόσφατα ο παλαιοανθρωπολόγος Daniel Lieberman στον επικεφαλής ιατρικό ανταποκριτή του CNN Dr. Sanjay Gupta στο podcast Chasing Life. Ο Lieberman, καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Ανθρώπινης Εξελικτικής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, μελετά γιατί το ανθρώπινο σώμα φαίνεται και λειτουργεί με τον τρόπο που λειτουργεί.

«Όλα τα ζώα χρειάζονται λίγο λίπος, αλλά οι άνθρωποι έχουν εξελιχθεί ώστε να έχουν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα λίπους, ακόμη και τα άπαχα», εξηγεί. «Και έτσι βρισκόμαστε πάντα κάτω από ένα είδος εξαιρετικής βιολογικής πίεσης, να αποκτήσουμε λίπος και να το διατηρήσουμε όσο το έχουμε, για όταν το χρειαστούμε».

Σύμφωνα με τον Lieberman, οι άνθρωποι δεν είναι θεμελιωδώς προσαρμοσμένοι για να είναι ευτυχισμένοι ή υγιείς, αλλά για να είναι αναπαραγωγικά επιτυχημένοι. Και για να το πετύχουμε αυτό χρειαζόμαστε λίπος, πολύ λίπος, γι' αυτό και ο Lieberman αποκαλεί τον άνθρωπο «ασυνήθιστα παχύ είδος» σε σύγκριση με άλλα θηλαστικά, ακόμη και με άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά.

«Έχουμε μεγάλους εγκεφάλους που καταναλώνουν τεράστια ποσότητα ενέργειας (...) Είναι το 20% του μεταβολισμού μας», είπε. «Και ένα μωρό, όταν γεννιέται, η μισή του ενέργεια πηγαίνει στον εγκέφαλο. Χρειάζεται πολύ λίπος. Έτσι (...) τα ανθρώπινα μωρά γεννιούνται πολύ παχιά, επειδή πρέπει να έχουν αυτή την ενέργεια για να διασφαλίσουν ότι μπορούν να διατηρήσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου τους».

Σύμφωνα με τον Lieberman, το λίπος είναι αποθηκεύσιμη ενέργεια. Βοήθησε τους πρώτους ανθρώπους να παραμείνουν ζωντανοί, τροφοδότησε το σώμα τους για να βρουν τροφή, κράτησε τον εγκέφαλό τους λειτουργικό και τους έκανε αρκετά υγιείς για να αναπαραχθούν.

«Είναι σαν χρήματα στον τραπεζικό λογαριασμό. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα άτομα με επαρκή επίπεδα λίπους τα πήγαν καλύτερα στην εξελικτική μας ιστορία από εκείνα που δεν είχαν», εξηγεί. «Και έτσι επιλεχθήκαμε για να διασφαλίσουμε ότι θα μπορούσαμε πάντα να παχαίνουμε, επειδή πάντα υπήρχαν στιγμές που έπρεπε να χάσουμε (λίπος)».

Ο Lieberman δήλωσε ότι οι άνθρωποι δεν εξελίχθηκαν ποτέ για να χάνουν σκόπιμα βάρος.

Και ενώ το σώμα μας δεν έχει εξελιχθεί πραγματικά από εκείνη την εποχή, το περιβάλλον μας έχει εξελιχθεί, και αυτό είναι που ο Lieberman αποκάλεσε μεγάλη αναντιστοιχία. Σήμερα, δεν χρειάζεται να τρέχουμε από άγρια ζώα, να διανύουμε μεγάλες αποστάσεις με τα πόδια ή να κυνηγάμε και να μαζεύουμε το επόμενο γεύμα μας. Μπορούμε να σηκώσουμε ένα smartphone για να καλέσουμε ένα ντελίβερι και να απολαύσουμε όλων των ειδών τις σύγχρονες ανέσεις. Ως αποτέλεσμα, πολλοί άνθρωποι ζουν πλέον με προβλήματα βάρους και παχυσαρκίας και όλες τις «ασθένειες της κακής προσαρμογής» που τις συνοδεύουν.

«Έτσι, οι ασθένειες κακής προσαρμογής ορίζονται ως καταστάσεις ή ασθένειες που είναι πιο συχνές ή πιο σοβαρές όταν ζούμε σε περιβάλλοντα για τα οποία είμαστε κακώς ή ανεπαρκώς προσαρμοσμένοι», δήλωσε ο Lieberman, αναφερόμενος στο σύγχρονο «παχυσαρκογόνο περιβάλλον» μας που συχνά συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους.

«Και έτσι, φυσικά, είναι δύσκολο. Είναι επειδή έχουμε εξελιχθεί να μην χάνουμε βάρος σκόπιμα. Και έτσι η απώλεια βάρους απαιτεί δίαιτα, απαιτεί να ξεγελάσετε το σώμα σας και να ξεπεράσετε αυτές τις προσαρμογές που το σώμα σας θα πολεμήσει σε κάθε βήμα».

Ο Lieberman, ο οποίος δήλωσε ότι πρέπει να είμαστε "εξαιρετικά συμπονετικοί" με όσους αντιμετωπίζουν προκλήσεις βάρους, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μας, προτείνει να έχουμε κατά νου αυτά τα πέντε πράγματα:

Να έχετε (εξελικτική) προοπτική

Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι προορισμένοι να είναι πολύ αδύνατοι, ό,τι κι αν βλέπετε στην τηλεόραση, στις ταινίες ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

«Το λίπος είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους ανθρώπους», έγραψε ο Lieberman σε ένα email. «Ακόμη και οι αδύνατοι άνθρωποι έχουν μεταξύ 15-25% σωματικό λίπος, το οποίο είναι τρεις έως τέσσερις φορές περισσότερο από τα περισσότερα θηλαστικά».

Πάντα θα έχετε μια ορισμένη ποσότητα λίπους, και είναι απαραίτητο από ορισμένες απόψεις.

Το λίπος σημαίνει εξελικτική επιτυχία

Στην πραγματικότητα, το λίπος μας βοηθάει να επιβιώσουμε και να ευδοκιμήσουμε.

«Εξελιχθήκαμε να αποθηκεύουμε πολύ λίπος - μια αποθηκευμένη πηγή ενέργειας - λόγω του ενεργειακά ακριβού μας σώματος και της ιστορίας της ζωής μας», εξήγησε ο Lieberman. «Αυτό το λίπος συμβάλλει στην τροφοδοσία των μεγάλων εγκεφάλων μας και του υψηλού κόστους αναπαραγωγής μας, ενώ παράλληλα μας κρατά σωματικά δραστήριους».

Παρόλα αυτά, «δεν εξελιχθήκαμε ποτέ να αποθηκεύουμε πολύ κοιλιακό λίπος, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα υγείας», δήλωσε ο Lieberman. «Έτσι, το να έχουμε πολύ λίπος σε αυτή την περιοχή είναι ένα μήνυμα για να κάνουμε κάτι γι' αυτό».

Οι μικρές διακυμάνσεις είναι φυσιολογικές

Μην ανησυχείτε αν το βάρος σας ανεβοκατεβαίνει μερικά κιλά σε μικρά χρονικά διαστήματα.

«Πολλές από αυτές τις διακυμάνσεις οφείλονται στο νερό», εξηγεί ο Lieberman. «Για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, οι άνθρωποι περνούσαν τακτικά περιόδους κατά τις οποίες έπαιρναν περισσότερη ενέργεια από όση κατανάλωναν και αποθήκευαν το πλεόνασμα ως λίπος, και στη συνέχεια αντλούσαν από αυτές τις αποθήκες λίπους κατά τη διάρκεια ισχνών περιόδων, όταν χρησιμοποιούσαν περισσότερη ενέργεια από όση κατανάλωναν».

Τα χαρτιά είναι πραγματικά εναντίον σας

Αν δυσκολεύεστε να χάσετε βάρος, μην κατηγορείτε τον εαυτό σας.

«Οι άνθρωποι εξελίχθηκαν ώστε να αποθηκεύουν πολύ λίπος όταν είναι δυνατόν και στη συνέχεια να το χρησιμοποιούν όταν χρειάζεται», δήλωσε ο Lieberman. «Αλλά ποτέ δεν εξελιχθήκαμε στο να καταναλώνουμε εθελοντικά λιγότερη ενέργεια από όση χρησιμοποιούμε, δηλαδή να κάνουμε δίαιτα».

Δίαιτα έναντι άσκησης

Αν αναρωτιέστε ποιο είναι πιο σημαντικό για την απώλεια βάρους - η άσκηση ή η δίαιτα - η απάντηση είναι και τα δύο, αλλά για διαφορετικούς λόγους.

«Μπορείτε να χάσετε περισσότερο βάρος κάνοντας δίαιτα παρά κάνοντας γυμναστική», λέει ο Lieberman. «Αλλά η άσκηση σας βοηθά να αποφύγετε την αύξηση ή την επανάκτηση του βάρους, καθώς και να έχετε μια σειρά από άλλα οφέλη για την ψυχική και σωματική υγεία».

Και όσον αφορά την αναντιστοιχία μεταξύ των σωμάτων μας της λίθινης εποχής και του σύγχρονου, παχύσαρκου περιβάλλοντος, ο Lieberman δήλωσε ότι πρέπει «να βρούμε πώς να σχεδιάσουμε τον κόσμο μας ώστε να μας βοηθήσει να κάνουμε τις επιλογές που θα θέλαμε να κάνουμε».