Περισσότεροι από 75.000 Έλληνες πάσχουν από κερατόκωνο, μία οφθαλμική νόσο κατά την οποία λαμβάνει μη κανονική «κωνοειδή» μορφή ο κερατοειδής χιτώνας στην επιφάνεια του ματιού, που φυσιολογικά έχει καμπύλο σχήμα.
Η συνέπεια είναι να παραμορφώνεται το οπτικό είδωλο, καθώς δεν μπορεί να εστιαστεί επάνω στους φωτοϋποδοχείς του ματιού που βρίσκονται βαθιά στο εσωτερικό του. Έτσι οι πάσχοντες εκδηλώνουν συμπτώματα όπως θόλωση της όρασης και προοδευτική αύξηση του αστιγματισμού και της μυωπίας, που αρχικά οδηγεί σε συχνή αλλαγή της συνταγής των γυαλιών. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, ακόμα και με «χοντρά» γυαλιά ο ασθενής δεν έχει πλέον ικανοποιητική όραση.
«Ο κερατόκωνος είναι μία οφθαλμοπάθεια που εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία και εξελίσσεται αργά είτε γρήγορα ιδιαιτέρως στη δεύτερη και τρίτη δεκαετία της ζωής. Ωστόσο πλέον υπάρχει δυνατότητα ριζικής αντιμετώπισης με ελάχιστα επεμβατική παρέμβαση στα αρχικά στάδια (όταν η οπτική οξύτητα του ασθενούς είναι σχετικά καλή). Αυτό επιτυγχάνει την σταθεροποίηση της νόσου και την αποφυγή της κλασικής επέμβασης που μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν η διαμπερής κερατοπλαστική (ή μεταμόσχευση κερατοειδούς)», αναφέρει ο Χειρουργός Οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος Χαρώνης, MD, PhD, Επιστημονικός Διευθυντής της Οφθαλμολογικής Μονάδας Athens Vision, Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Freiburg, στη Γερμανία, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κερατόκωνου (10 Νοεμβρίου).
Πώς αντιμετωπίζεται ο κερατόκωνος
Η ριζική αντιμετώπιση του κερατόκωνου μπορεί να γίνει με την εφαρμογή μίας ή συνδυασμού τεχνικών. Μία από τις ευρύτερα χρησιμοποιούμενους μεθόδους είναι η διασύνδεση κολλαγόνου κερατοειδούς (UVA-collagen crosslinking). Χρησιμοποιείται βιταμίνη Β1 (ριβοφλαβίνη) στην επιφάνεια του κερατοειδούς, με ταυτόχρονη επίδραση φωτός συγκεκριμένου μήκους κύματος και ενέργειας.
Ο συνδυασμός αυτός βελτιώνει τις βιολογικές και μηχανικές ιδιότητες του κερατοειδούς. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο κερατοειδής, ο οποίος στον κερατόκωνο είναι ιδιαίτερα χαλαρός και ελαστικός, με τη συγκεκριμένη θεραπευτική παρέμβαση σκληραίνει και διατηρεί την καμπυλότητά του στον χρόνο.
Αν και η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι πλέον τεκμηριωμένη και η εφαρμογή της εύκολη, πολλοί ασθενείς απευθύνονται στον οφθαλμίατρο όταν ο κερατόκωνός τους είναι ήδη τόσο προχωρημένος, ώστε η διασύνδεση κερατοειδούς από μόνη της δεν αρκεί για να βελτιώσει την οπτική οξύτητα.
Νεότερες εξελίξεις στην εξατομικευμένη θεραπεία του κερατόκωνου
«Για τους ασθενείς αυτούς εδώ και είκοσι περίπου χρόνια εφαρμόζουμε με σχετική επιτυχία, επιλεκτικά και με πολύ προσοχή, εξατομικευμένα πρωτόκολλα Excimer laser διόρθωσης του αστιγματισμού που όμως δεν ήταν ποτέ σχεδιασμένα για χρήση σε ασταθή κερατοκωνικά μάτια, αφού εξασθενίζουν έτι περαιτέρω τον παθολογικό κερατοειδή.
Μέσω της υπολογιστικής δύναμης της ψηφιακής τεχνολογίας και της τεχνητής νοημοσύνης αποδείξαμε σε πρόσφατη δημοσίευση μας στο Journal of Refractive Surgery, ότι είναι θεωρητικά δυνατό να περιορίσουμε, τουλάχιστον στο 1/4 ή ακόμη και παραπάνω την φωτοκερατεκτομή, αφήνοντας το υπολογιστικό σύστημα να επιλέξει για μας βασική καμπυλότητα και ασφαιρικότητα μετά την εφαρμογή της θεραπείας. Επίσης, για πρώτη φορά, με τη μέθοδο μας το σύστημα ορίζει οπτική ζώνη ελεύθερης μορφής, μέθοδο που φαίνεται επιλέγει και η φύση για να διατηρήσει ο κερατοκωνικός ασθενής αρχικά σχεδόν τέλεια οπτική οξύτητα.
Το υπολογιστικό μας πρόγραμμα τελικά στοχεύει στη δημιουργία μόνιμων φακών επαφής από κολλαγόνο συγκεκριμένης γεωμετρίας ώστε να είναι απόλυτα ανεκτοί και εξατομικευμένοι για κάθε ασθενή. Αυτό προφανώς αποτελεί εδώ και πολλά χρόνια το «ιερό δισκοπότηρο» στην αντιμετώπιση του κερατόκωνου.
Όταν το 2013 στην Αθήνα προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε τέτοιο φακίδιο/φακό επαφής από ανθρώπινο μόσχευμα κερατοειδούς με συμβατικό υπολογισμό τα αποτελέσματα ήταν μάλλον απογοητευτικά. Το μέγεθος του φακιδίου που χρειαζόμασταν ήταν ογκώδες και τα συμβατικά laser φωτοαποδόμησης πρακτικά κατέστρεφαν το μόσχευμα κατά την δημιουργία του.
Στις μέρες μας όμως, σε αντίθεση με το παρελθόν, έχουμε δυο τεράστια πλεονεκτήματα:
1. Το πρόγραμμα «clipped topo» που περιγράψαμε παραπάνω και
2. Tα plasma-Femtolasers (δεύτερης γενιάς) που η εταιρεία Sanoptis πρώτη έχει ήδη φέρει στις μονάδες της, στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.
Το μόνο που μας λείπει τώρα είναι η δημιουργία μιας καινοτόμου τράπεζας οφθαλμών στην Ελλάδα με όραμα και στόχευση στην καινοτομία, αφού η λύση που προτείνουμε δεν είναι «μεταμόσχευση» με τη συμβατική έννοια αλλά έχει ανάγκη απόλυτα ελεγμένου ιστού για ανθρώπινη χρήση.
Πιστεύω ότι στην επόμενη δεκαετία πάρα πολλά θα αλλάξουν στην αντιμετώπιση του κερατόκωνου. Η Athens Vision φιλοδοξεί όχι μόνο να διατηρήσει την θέση της ως κέντρο αναφοράς για την αντιμετώπιση ασθενών με κερατόκωνο προσφέροντας ότι πιο σύγχρονο υπάρχει στην αντιμετώπιση της νόσου (CAIRS, CTAK, DALK, clipped Topo, customized CXL, scleral-miniscleral, hybrid contact lenses) αλλά και συνδημιουργώντας τις νέες ελάχιστα επεμβατικές παρεμβάσεις του αύριο για όλους τους ασθενείς με κερατόκωνο παγκοσμίως», καταλήγει ο δρ Χαρώνης.
