Μια νέα μελέτη διαπίστωσε ότι μια σύντομη αλλαγή στον τρόπο που βλέπετε το σώμα σας μπορεί να διευκολύνει την ανάκληση αυτοβιογραφικών αναμνήσεων, ακόμη και από τα πρώτα χρόνια της ζωής.
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Scientific Reports, είναι η πρώτη που δείχνει ότι οι ενήλικες μπορούν να ανασύρουν πιο αποτελεσματικά πρώιμες αναμνήσεις, όταν βλέπουν προσωρινά μια παιδική εκδοχή του δικού τους προσώπου.
Πώς μια παλιά εικόνα επανασυνδέει νου και σώμα
Την έρευνα πραγματοποίησαν νευροεπιστήμονες του Πανεπιστημίου Anglia Ruskin (ARU) στο Κέιμπριτζ, με τη συμμετοχή 50 ενηλίκων εθελοντών. Το πείραμα βασίστηκε σε μια τεχνική γνωστή ως «ψευδαίσθηση ενσωμάτωσης προσώπου» (enfacement illusion), η οποία δημιουργεί την αίσθηση ότι το πρόσωπο που βλέπετε σε μια οθόνη είναι η δική σας αντανάκλαση.
Κάθε συμμετέχων έβλεπε σε ζωντανό βίντεο το πρόσωπό του, το οποίο είχε ψηφιακά τροποποιηθεί με ένα ειδικό φίλτρο ώστε να μοιάζει με την παιδική του εκδοχή. Καθώς κινούσε το κεφάλι του, η εικόνα στην οθόνη ακολουθούσε τις κινήσεις, προκαλώντας την εντύπωση ότι το παιδικό πρόσωπο ήταν πράγματι το δικό του. Η ομάδα ελέγχου ακολούθησε την ίδια διαδικασία, αλλά έβλεπε το κανονικό, ενήλικο πρόσωπό της.
Αμέσως μετά, όλοι οι συμμετέχοντες έλαβαν μέρος σε μια συνέντευξη αυτοβιογραφικής μνήμης, σχεδιασμένη ώστε να προκαλεί αναμνήσεις τόσο από την παιδική ηλικία όσο και από τον τελευταίο χρόνο.
Πιο έντονη ανάκληση παιδικών αναμνήσεων
Οι ερευνητές αξιολόγησαν πόση λεπτομέρεια περιλάμβαναν οι περιγραφές των συμμετεχόντων όταν μιλούσαν για τις επεισοδικές αυτοβιογραφικές αναμνήσεις τους, δηλαδή τις αναμνήσεις που επιτρέπουν να «ξαναζείτε» εμπειρίες του παρελθόντος μέσα στο μυαλό σας.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσοι είδαν την παιδική εκδοχή του εαυτού τους θυμήθηκαν πολύ πιο λεπτομερώς γεγονότα από την παιδική ηλικία, σε σχέση με όσους είδαν το κανονικό πρόσωπό τους. Πρόκειται για την πρώτη ένδειξη ότι μικρές αλλαγές στην αντίληψη του σώματος μπορούν να επηρεάσουν το βάθος πρόσβασης στις μακρινές αναμνήσεις.
Η σύνδεση ανάμεσα στο σώμα και τη μνήμη
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η ανακάλυψη αυτή ρίχνει νέο φως στο πώς η αντίληψη του σώματος επηρεάζει τη μνήμη. Θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για νέες μεθόδους ανάκλησης ξεχασμένων ή δυσπρόσιτων αναμνήσεων, ακόμη και από την περίοδο της λεγόμενης “παιδικής αμνησίας”, που καλύπτει τα πρώτα χρόνια της ζωής.
Ο επικεφαλής ερευνητής Ούτκαρς Γκούπτα, ο οποίος πραγματοποίησε τη μελέτη κατά τη διάρκεια του διδακτορικού του στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin και σήμερα είναι ερευνητής γνωστικής νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Ντακότα, εξήγησε:
«Όλες οι αναμνήσεις μας δεν είναι μόνο εμπειρίες του εξωτερικού κόσμου, αλλά και εμπειρίες του σώματός μας, το οποίο είναι πάντα παρόν.
Διαπιστώσαμε ότι προσωρινές αλλαγές στην αίσθηση του σώματος, όπως η προσωρινή ενσάρκωση μιας παιδικής εκδοχής του ίδιου μας του προσώπου, μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά την πρόσβαση σε παιδικές αναμνήσεις. Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι ο εγκέφαλος καταγράφει τις σωματικές πληροφορίες ως μέρος των λεπτομερειών ενός γεγονότος. Η επανεισαγωγή παρόμοιων σωματικών στοιχείων μπορεί να βοηθήσει να ανακληθούν αυτές οι αναμνήσεις, ακόμη και δεκαετίες αργότερα».
Ξαναζώντας το παρελθόν μέσα από μια νέα εικόνα του εαυτού
Η επικεφαλής της έρευνας, Τζέιν Άσπελ, διευθύντρια του εργαστηρίου Self & Body Lab του Πανεπιστημίου Anglia Ruskin, ανέφερε:
«Όταν σχηματίζονταν οι παιδικές μας αναμνήσεις, είχαμε διαφορετικό σώμα. Αναρωτηθήκαμε λοιπόν: αν μπορούσαμε να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να ξαναζήσουν πτυχές εκείνου του σώματος, θα μπορούσαμε να τους βοηθήσουμε να θυμηθούν πιο εύκολα τις αναμνήσεις εκείνης της εποχής;
Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι το σώμα και η αυτοβιογραφική μνήμη συνδέονται στενά. Οι προσωρινές αλλαγές στη σωματική εμπειρία φαίνεται πως μπορούν να διευκολύνουν την πρόσβαση σε μακρινές αναμνήσεις.
Αυτά τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και δείχνουν ότι πιο εξελιγμένες ψευδαισθήσεις σώματος θα μπορούσαν στο μέλλον να χρησιμοποιηθούν για να ‘ξεκλειδώσουν’ αναμνήσεις από διαφορετικές περιόδους της ζωής, ίσως ακόμη και από τη βρεφική ηλικία. Ενδέχεται μάλιστα κάποτε να μπορέσει να προσαρμοστεί αυτή η τεχνική ώστε να αποτελέσει παρέμβαση για άτομα με προβλήματα μνήμης».
