Ο θάνατος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της ζωής, ωστόσο εξακολουθεί να αποτελεί ένα θέμα που οι περισσότεροι αποφεύγουν να συζητήσουν.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς, όσο περισσότερο εμβαθύνουμε στη γνώση γύρω από τη διαδικασία που οδηγεί στο τέλος, τόσο πιο κατανοητή και λιγότερο απειλητική γίνεται η ιδέα του. Η επιστήμη έχει κάνει σημαντικά βήματα στην προσπάθεια να εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει στο σώμα και τον εγκέφαλο τις τελευταίες στιγμές της ζωής, προσφέροντας μια πιο καθαρή εικόνα για το πώς σβήνει σταδιακά ο οργανισμός και τι ενδέχεται να βιώνει το άτομο εκείνη την ώρα.
1. Ο θάνατος είναι συνήθως μια διαδικασία
Οι αιτίες θανάτου είναι πολλές, και αρκετές φορές ο θάνατος επέρχεται ακαριαία. Για όσους όμως γνωρίζουν ότι πλησιάζει, είτε λόγω ασθένειας είτε λόγω ηλικίας, εμφανίζονται κάποια χαρακτηριστικά σημάδια: επιβραδυνόμενη αναπνοή, χαμηλός ή εξασθενημένος καρδιακός ρυθμός, πτώση της αρτηριακής πίεσης και αλλαγή στο χρώμα του δέρματος, εξήγησε στο Everyday Health ο Ζάκαρι Πάλας, ιατρικός διευθυντής του Hebrew Home στο Riverdale της Νέας Υόρκης.
«Συνήθως, όσο πλησιάζει ο θάνατος, το άτομο χλωμιάζει λόγω της πτώσης της πίεσης. Τα δάχτυλα μπορεί να γίνουν κρύα ή μπλε, ο σφυγμός εξασθενεί και η αναπνοή γίνεται ακανόνιστη, κάτι που αποτελεί σημάδι ότι το τέλος είναι κοντά», εξήγησε ο ίδιος.
2. Όταν η αναπνοή επιβραδύνεται, το τέλος πλησιάζει
Ο Πάλας εξήγησε ότι μπορεί να υπάρχουν διαστήματα 15 έως 20 δευτερολέπτων ανάμεσα στις αναπνοές, κατά τα οποία φαίνεται πως το άτομο έχει σταματήσει να αναπνέει. Όπως είπε, οι συγγενείς συχνά ανησυχούν, όμως αυτό είναι φυσιολογικό στάδιο της διαδικασίας του θανάτου.
3. Ο θάνατος έχει δύο στάδια
Το πρώτο στάδιο του θανάτου, γνωστό ως κλινικός θάνατος, συμβαίνει όταν η καρδιά σταματά να χτυπά. Τέσσερα έως έξι λεπτά αργότερα, τα εγκεφαλικά κύτταρα αρχίζουν να πεθαίνουν λόγω έλλειψης οξυγόνου, και τότε επέρχεται ο βιολογικός θάνατος, σύμφωνα με την American AED CPR Association.
Κατά τη διάρκεια του κλινικού θανάτου είναι μερικές φορές δυνατή η ανάνηψη, κάτι που δεν ισχύει όταν επέλθει ο βιολογικός θάνατος.
4. Η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο νομίζουμε
Σε πολλές ταινίες και σειρές έχουμε δει ότι η ΚΑΡΠΑ σώζει σχεδόν όλους τους ασθενείς. Ωστόσο, στην πραγματικότητα μελέτες υποστηρίζουν ότι τα ποσοστά επιβίωσης μετά από ΚΑΡΠΑ ανέρχονται σε περίπου 12% για ανακοπές εκτός νοσοκομείου και σε 24 έως 40% για ανακοπές εντός νοσοκομείου.
Αν και η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση σώζει ζωές, μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά την υγεία και την ποιότητα ζωής. Οι ειδικοί τόνισαν τη σημασία της συζήτησης με τον γιατρό και τους οικείους σχετικά με τα πιθανά οφέλη και τους κινδύνους της ανάνηψης, ειδικά στο πλαίσιο της φροντίδας στο τέλος της ζωής.
5. Η ακοή είναι συνήθως η τελευταία αίσθηση που χάνεται
Οι ειδικοί θεωρούν ότι η ακοή είναι η τελευταία αίσθηση που παραμένει ενεργή πριν τον θάνατο. Έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Scientific Reports έδειξε ότι τα ακουστικά συστήματα ασθενών σε τελικό στάδιο αντιδρούσαν όπως και των υγιών εθελοντών λίγες ώρες πριν τον θάνατο.
«Η ακοή είναι η πιο παθητική αίσθηση. Γι’ αυτό ενθαρρύνουμε τις οικογένειες να μιλούν, να εκφράζουν την αγάπη τους και τις τελευταίες τους σκέψεις, γιατί, παρότι η πίεση πέφτει και ο άνθρωπός τους εξασθενεί, εξακολουθεί να ακούει», ανέφερε ο Πάλας.
6. Μετά τον θάνατο μπορεί να υπάρξει ούρηση ή αφόδευση
Όσο ζούμε, ο εγκέφαλος στέλνει συνεχώς σήματα στους μύες και στα όργανα για να λειτουργούν σωστά. Όταν αυτά τα σήματα σταματούν, οι μύες χαλαρώνουν.
«Ο αυχένας της ουροδόχου κύστης και ο σφιγκτήρας βρίσκονται σε συνεχή σύσπαση. Όταν σταματήσει η νευρική διέγερση, χαλαρώνουν. Έτσι, δεν είναι ασυνήθιστο αμέσως μετά τον θάνατο να υπάρξει απώλεια ούρων ή κοπράνων», εξήγησε ο γιατρός.
7. Η μορφίνη δεν επιταχύνει τον θάνατο, ανακουφίζει τον πόνο
Η πιο συχνή παρανόηση, σύμφωνα με τον Πάλας, είναι ότι η μορφίνη χορηγείται για να επιφέρει τον θάνατο. «Αυτό δεν ισχύει. Η μορφίνη δίνεται για να ανακουφίσει τον ασθενή, όχι για να επισπεύσει το τέλος», τόνισε ο ίδιος.
Καθώς η πίεση πέφτει και λιγότερο οξυγόνο φτάνει στα όργανα, ο οργανισμός αντιδρά με λαχάνιασμα σε μια προσπάθεια να αυξήσει την αναπνοή. Οι γιατροί το αποκαλούν «πείνα για αέρα». «Αυτό το λαχάνιασμα είναι οδυνηρό να το βλέπουν οι συγγενείς, καθώς μοιάζει με αγωνία. Η μορφίνη βοηθά, γιατί μειώνει αυτή την ανάγκη για αέρα και κάνει την αναπνοή πιο ήρεμη και άνετη», εξήγησε.
8. Το σώμα πεθαίνει, αλλά ορισμένα μέρη παραμένουν ενεργά για λίγο
Ο εγκέφαλος είναι το πρώτο όργανο που αρχίζει να αποσυντίθεται, και ακολουθούν τα υπόλοιπα. Τα βακτήρια του εντέρου παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία της σήψης, η οποία παράγει μια χαρακτηριστική και έντονη οσμή, γνωστή ως «μυρωδιά του θανάτου». «Ακόμη και μέσα σε μισή ώρα μπορείτε να την αντιληφθείτε στον χώρο», είπε ο Πάλας.
9. Περνάει η ζωή μπροστά από τα μάτια μας;
Οι περισσότεροι έχουμε ακούσει ότι όταν πεθαίνουμε, βλέπουμε διάφορα γεγονότα από τη ζωή μας να περνάει μπροστά από τα μάτια μας, σαν ταινία.
Τελικά, φαίνεται πως ίσως υπάρχει επιστημονική εξήγηση για την άποψη αυτή. Σε μελέτη του 2022, ερευνητές κατέγραψαν την περίπτωση ενός 87χρονου άνδρα που, λίγα δευτερόλεπτα πριν σταματήσει η καρδιά του, εμφάνισε έντονη εγκεφαλική δραστηριότητα που συνδέεται με τη μνήμη και τα όνειρα.
Οι γιατροί κατέγραφαν τα εγκεφαλικά του κύματα ενώ πέθαινε από καρδιακή ανακοπή και παρατήρησαν έκρηξη δραστηριότητας διάρκειας περίπου 30 δευτερολέπτων. Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι αυτή η δραστηριότητα μπορεί να αντιπροσωπεύει μια αναδρομή στη ζωή του. Παρόμοια φαινόμενα είχαν παρατηρηθεί και σε πειράματα με τρωκτικά.
10. Η συνείδηση μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει για λίγο μετά τον θάνατο
Οι επιστήμονες προσπαθούν εδώ και δεκαετίες να κατανοήσουν τι συμβαίνει με τη συνείδηση μετά τον θάνατο. Μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2023 στο Resuscitation περιέλαβε περισσότερους από 550 ασθενείς στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία, οι οποίοι υπέστησαν καρδιακή ανακοπή και τους έγινε ΚΑΡΠΑ. Λιγότεροι από το 10% επέζησαν, αλλά από αυτούς, τέσσερις στους δέκα ανέφεραν ότι είχαν συνείδηση κατά τη διάρκεια της ανάνηψης.
Κάποιοι περιέγραψαν εμπειρίες όπως αίσθημα αποχωρισμού από το σώμα, παρακολούθηση των γεγονότων χωρίς πόνο ή αναδρομή στις σχέσεις και τις πράξεις τους. Οι ερευνητές κατέγραψαν επίσης εγκεφαλικά κύματα που σχετίζονταν με σκέψη και μνήμη έως και μία ώρα μετά την έναρξη της ΚΑΡΠΑ.
«Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη μελέτη που δείχνει ότι αυτές οι αναμνήσεις και οι εγκεφαλικές αλλαγές μπορεί να αποτελούν κοινά στοιχεία των εμπειριών κοντά στον θάνατο», ανέφερε ο επικεφαλής της έρευνας, Σαμ Πάρνια, αναπληρωτής καθηγητής ιατρικής στο NYU Langone Health.
