Κάθε καλοκαίρι, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, ξεσπούν αμέτρητες φωτιές που καταστρέφουν ανθρώπινες ζωές, περιουσίες και ζώα, προκαλώντας ανυπολόγιστες ζημιές στο φυσικό περιβάλλον.

Αν και δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για τη χώρα μας, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Εθνικού Συμβουλίου Πυροσβεστών της Βρετανίας, πάνω από μία στις δύο πυρκαγιές που εκδηλώνονται στο Ηνωμένο Βασίλειο οφείλονται σε σκόπιμες ενέργειες. Πρόκειται για πράξεις που εκτελούνται είτε από ένα μεμονωμένο άτομο είτε από ομάδα εμπρηστών, οι οποίοι προμελετημένα παραδίδουν δασικές εκτάσεις και κατοικημένες περιοχές στις φλόγες.

Οι δράστες γνωρίζουν πολύ καλά τις πιθανές τραγικές συνέπειες των πράξεών τους· στην πραγματικότητα, αυτές ακριβώς οι συνέπειες συχνά αποτελούν το κίνητρό τους.

Το «προφίλ» του εμπρηστή

Ο καθορισμός ενός σαφούς «προφίλ» εμπρηστή είναι ιδιαίτερα δύσκολος, καθώς οι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε μια τέτοια πράξη διαφέρουν σημαντικά από περίπτωση σε περίπτωση.

Έρευνες δείχνουν ότι οι εμπρηστές είναι στατιστικά πιο πιθανό να πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό. Ωστόσο, η πλειονότητα των ψυχικά ασθενών δεν είναι εμπρηστές.

Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, οι περισσότεροι δράστες είναι άνδρες, κοινωνικά απομονωμένοι και, σε αρκετές περιπτώσεις, συνδέονται με περιστατικά κακοποίησης ζώων. Παράλληλα, η ταύτιση του εμπρηστή με τον πυρομανή είναι λανθασμένη, αφού μόνο το 3% έως 6% των εμπρηστών πάσχουν είναι πυρομανείς. Τα περισσότερα κίνητρα σχετίζονται με την ανάγκη για αίσθηση εξουσίας, την εκδίκηση απέναντι σε άτομα ή κοινωνικές ομάδες και το οικονομικό κέρδος.

Αίσθημα εξουσίας

Κάποιοι εμπρηστές καθοδηγούνται από την επιθυμία να επηρεάσουν καθοριστικά τις ζωές των άλλων, νιώθοντας έτσι ότι αποκτούν έλεγχο και δύναμη. Η ίδια η πράξη του εμπρησμού, οι επιχειρήσεις κατάσβεσης και, κυρίως, ο τρόμος των ανθρώπων που προσπαθούν να σωθούν, λειτουργούν ως πηγή διέγερσης για αυτούς.

Όπως σημειώνει ο ψυχολόγος Peter Collins στο Psychology Today, «οι άνθρωποι αυτοί έχουν συχνά μια παθολογική ανάγκη για προσοχή. Πολλοί παραμένουν στον τόπο όπου προκάλεσαν την πυρκαγιά και συμμετέχουν στις προσπάθειες κατάσβεσης, ώστε οι γύρω τους να τους δουν ως ήρωες».

Εκδίκηση

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, οι εμπρηστές αισθάνονται ότι έχουν αδικηθεί από συγκεκριμένα άτομα ή ακόμη και από το κοινωνικό σύνολο, με αποτέλεσμα να βλέπουν την πυρκαγιά ως μέσο εκδίκησης απέναντι σε μια κοινωνία που τους έχει απορρίψει.

«Ένα συναίσθημα που συναντάμε πολύ συχνά στους εμπρηστές είναι ο θυμός, συχνά συνδυασμένος με χαμηλή ευφυΐα και περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες. Συχνά, οι εμπρησμοί τελούνται από άτομα απομονωμένα, τα οποία βρίσκονται σε έντονα φορτισμένη συναισθηματική κατάσταση και, σε πολλές περιπτώσεις, υπό την επήρεια αλκοόλ ή άλλων ουσιών», εξηγεί ο Joel Dvoskin, καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

Οικονομικό όφελος

Ένα ακόμη συχνό κίνητρο είναι το οικονομικό κέρδος που ο δράστης αναμένει μετά την πυρκαγιά. Αυτό μπορεί να είναι άμεσο (για παράδειγμα, αποζημίωση από ασφαλιστήριο συμβόλαιο) ή έμμεσο, εφόσον το άτομο δραστηριοποιείται σε τομείς όπως η ανάπτυξη γης ή η ενοικίαση πυροσβεστικού εξοπλισμού.