Η απόκτηση κινητού smartphone από παιδιά πριν από την ηλικία των 13 ετών φαίνεται να σχετίζεται με χειρότερη ψυχική υγεία και ευημερία στην πρώιμη ενήλικη ζωή, σύμφωνα με μια από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες μελέτες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, με δείγμα περισσότερους από 100.000 νέους.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2025 στο έγκριτο περιοδικό Journal of Human Development and Capabilities, έδειξε ότι τα άτομα 18-24 ετών που απέκτησαν το πρώτο τους smartphone στα 12 ή και νωρίτερα είχαν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν αυτοκτονικές σκέψεις, αυξημένη επιθετικότητα, αποσύνδεση από την πραγματικότητα, δυσκολία στη ρύθμιση των συναισθημάτων και χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι αυτές οι επιπτώσεις συνδέονται σε μεγάλο βαθμό με την πρώιμη πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τους αυξημένους κινδύνους διαδικτυακού εκφοβισμού, διαταραγμένου ύπνου και κακών οικογενειακών σχέσεων στην ενήλικη ζωή.
Η ομάδα ειδικών του Sapien Labs, που διαχειρίζεται τη μεγαλύτερη βάση δεδομένων παγκοσμίως για την ψυχική ευημερία μέσω του Global Mind Project, από όπου προήλθαν και τα στοιχεία της μελέτης, καλεί σε άμεση δράση για την προστασία της ψυχικής υγείας των μελλοντικών γενεών.
Η επικεφαλής της μελέτης, νευροεπιστήμονας δρ. Tara Thiagarajan, υπογραμμίζει:
«Η πρόωρη απόκτηση smartphone και η πρόσβαση στα social media που συχνά συνεπάγεται συνδέεται με βαθιές αλλαγές στην ψυχική υγεία και την ευημερία στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Οι επιπτώσεις αυτές φαίνεται να μεσολαβούνται από την πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τον διαδικτυακό εκφοβισμό, τον διαταραγμένο ύπνο και τις κακές οικογενειακές σχέσεις, οδηγώντας σε συμπτώματα που συχνά δεν καταγράφονται από τις τυπικές μεθόδους αξιολόγησης, όπως η αυξημένη επιθετικότητα, η αποσύνδεση από την πραγματικότητα και οι αυτοκτονικές σκέψεις. Η αύξηση αυτών των συμπτωμάτων στις νεότερες γενιές μπορεί να έχει σοβαρές κοινωνικές συνέπειες».
Η ίδια προτείνει μια προληπτική προσέγγιση αντίστοιχη με τις ρυθμίσεις για το αλκοόλ και τον καπνό: περιορισμό της πρόσβασης σε smartphones για παιδιά κάτω των 13 ετών, υποχρεωτική εκπαίδευση στον ψηφιακό αλφαβητισμό και αυστηρή εταιρική λογοδοσία.
Smartphones: Οι κίνδυνοι της πρόωρης έκθεσης
Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, τα smartphones έχουν αλλάξει τον τρόπο που οι νέοι επικοινωνούν, μαθαίνουν και διαμορφώνουν την ταυτότητά τους. Όμως, μαζί με τις ευκαιρίες, αυξάνονται και οι ανησυχίες για τον ρόλο των αλγορίθμων των social media, που μπορεί να ενισχύουν επιβλαβές περιεχόμενο, να ενθαρρύνουν τη σύγκριση με άλλους και να επηρεάζουν αρνητικά δραστηριότητες όπως οι διαπροσωπικές επαφές και ο ύπνος.
Αν και πολλές πλατφόρμες θέτουν ως ελάχιστη ηλικία χρήσης τα 13 έτη, η εφαρμογή του μέτρου είναι ανεπαρκής. Η μέση ηλικία απόκτησης πρώτου smartphone πέφτει διαρκώς, ενώ πολλά παιδιά αφιερώνουν καθημερινά ώρες στη συσκευή τους.
Σε διεθνές επίπεδο, αρκετές χώρες έχουν απαγορεύσει ή περιορίσει τη χρήση κινητών στα σχολεία (μεταξύ αυτών η Γαλλία, η Ολλανδία, η Ιταλία και η Νέα Ζηλανδία) με μικτά αποτελέσματα. Στις ΗΠΑ, η Πολιτεία της Νέας Υόρκης ανακοίνωσε πρόσφατα την πλήρη απαγόρευση των smartphones στα σχολεία, ενώ αντίστοιχες νομοθεσίες έχουν υιοθετήσει η Αλαμπάμα, το Αρκάνσας, η Νεμπράσκα, η Βόρεια Ντακότα, η Οκλαχόμα και η Δυτική Βιρτζίνια.
Η ανάλυση του Sapien Labs βασίστηκε σε δεδομένα του Global Mind Project και στο εργαλείο Mind Health Quotient (MHQ), το οποίο αξιολογεί την κοινωνική, συναισθηματική, γνωστική και σωματική ευημερία.
Κύρια συμπεράσματα:
- Τα συμπτώματα που σχετίζονται περισσότερο με την πρόωρη κατοχή smartphone είναι οι αυτοκτονικές σκέψεις, η επιθετικότητα, η αποσύνδεση από την πραγματικότητα και οι παραισθήσεις.
- Όσο μικρότερη η ηλικία απόκτησης, τόσο χαμηλότερη η βαθμολογία MHQ: στα 13 χρόνια το μέσο σκορ ήταν 30, ενώ στα 5 μόλις 1.
- Το ποσοστό των ατόμων με πέντε ή περισσότερα σοβαρά συμπτώματα αυξήθηκε κατά 9,5% στις γυναίκες και 7% στους άνδρες, ανεξάρτητα από περιοχή, κουλτούρα ή γλώσσα.
- To 48% από όσες γυναίκες 18 – 24 ετών απέκτησαν smartphone στα 5 ή 6 τους χρόνια αναφέρουν έντονες αυτοκτονικές σκέψεις, ενώ μόλις το 28% από όσες το απέκτησαν στα 13 τους χρόνια αναφέρουν το ίδιο.
- Στους άνδρες 18-24 ετών, το 31% από όσους απέκτησαν smartphone στα 5 ή 6 τους χρόνια αναφέρουν έντονες αυτοκτονικές σκέψεις, ενώ το 20% από όσους το απέκτησαν στα 13 τους χρόνια αναφέρουν το ίδιο.
- Στις γυναίκες, η πρόωρη κατοχή σχετίζεται με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και ανθεκτικότητα στα συναισθήματα· στους άνδρες, με μειωμένη σταθερότητα, ηρεμία, αυτοεκτίμηση και ενσυναίσθηση.
Τι προτείνουν οι ειδικοί:
Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι η πανδημία COVID-19 μπορεί να έχει ενισχύσει τις παρατηρούμενες τάσεις, αλλά η σταθερότητά τους σε παγκόσμια κλίμακα δείχνει έναν βαθύτερο αναπτυξιακό αντίκτυπο. Παρά το ότι δεν έχει αποδειχθεί άμεση αιτιώδης σχέση, θεωρούν ότι ο κίνδυνος είναι αρκετά σοβαρός ώστε να δικαιολογεί άμεση δράση.
Προτείνουν:
- Υποχρεωτική εκπαίδευση σε ψηφιακό αλφαβητισμό και ψυχική υγεία.
- Αυστηρότερο έλεγχο της ηλικίας χρήσης στα social media και κυρώσεις στις εταιρείες.
- Περιορισμό της πρόσβασης στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης.
- Σταδιακούς περιορισμούς στη χρήση smartphones.
Όπως τονίζει η δρ. Thiagarajan, «η παιδική ηλικία αποτελεί κρίσιμη περίοδο ανάπτυξης του νου και η πρόωρη έκθεση στα ψηφιακά περιβάλλοντα μπορεί να αφήσει βαθύ αποτύπωμα στην ενήλικη ζωή. Η εφαρμογή αυτών των μέτρων απαιτεί πολιτική βούληση, κοινωνική συμμετοχή και συνεργασία πολλών φορέων, αλλά υπάρχουν παραδείγματα επιτυχίας, όπως η ρύθμιση της πρόσβασης ανηλίκων στο αλκοόλ στις ΗΠΑ».
«Η κατοχή smartphone στην παιδική ηλικία, ως πρόωρη είσοδος σε περιβάλλοντα που τροφοδοτούνται από την τεχνητή νοημοσύνη, υπονομεύει την ψυχική υγεία και ευημερία στην ενήλικη ζωή, με σοβαρές συνέπειες για την προσωπική αυτονομία και την κοινωνική συνοχή. Παρότι τα smartphones και τα social media δεν είναι η μοναδική απειλή για την ψυχική υγεία των νέων, η αναβολή της δράσης μέχρι να υπάρξουν αδιάσειστες αποδείξεις ενέχει τον κίνδυνο να χαθεί το παράθυρο για έγκαιρη πρόληψη», καταλήγει η ίδια.
