Η ζωή μας όλη πλέον γυρίζει γύρω από μία οθόνη. Τι να πούμε για κινητά και υπολογιστές, όπως επίσης και για τα tablets. Για την τηλεόραση να μην μιλήσουμε καλύτερα. Από τη δουλειά μέχρι και τη χαλάρωση και το άραγμά μας, δύσκολα περνάμε πάνω από λίγες ώρες μπορεί και λεπτά, χωρίς να κοιτάμε με προσήλωση μια οθόνη. Από την άλλη, τα τελευταία χρόνια κερδίζει έδαφος το Digital Detox, που σηματοδοτεί τη συνειδητή αποχή από την υπερβολική χρήση ψηφιακών συσκευών.
Τι είναι το Digital Detox
Ο όρος ουσιαστικά αναφέρεται σε χρονικές περιόδους από μερικές ώρες έως και εβδομάδες, όπου το άτομο περιορίζει ή σταματά επί τόπου τη χρήση ψηφιακών συσκευών. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα «αποχή εντελώς», αλλά συχνά μια ισορροπημένη προσέγγιση. Τουτέστιν, λιγότερα social media, λιγότερα notifications από το Instagram ή το Golden Winner στο NetBet ή μια σειρά που βλέπεις στο Netflix. Οφείλουμε να είμαστε περισσότερο χρόνο συνδεδεμένοι με τον πραγματικό φυσικό κόσμο.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της υπερσύνδεσης
Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, η συνεχής έκθεση σε ψηφιακά ερεθίσματα αυξάνει τα επίπεδα άγχους και μειώνει την ικανότητα συγκέντρωσης. Ο εγκέφαλος «καίει» ενέργεια προσπαθώντας να εναλλάσσεται ανάμεσα σε διάφορες ειδοποιήσεις, μηνύματα και πληροφορίες.
Άλλες μελέτες δείχνουν ότι η υπερβολική ενασχόληση με τα social media συνδέεται με αισθήματα μοναξιάς και χαμηλή αυτοεκτίμηση, ειδικά σε εφήβους. Το λεγόμενο FOMO (Fear of Missing Out, φόβος μήπως χάσουμε κάτι) τροφοδοτεί την ανάγκη συνεχούς παρουσίας online.
Digital Detox: Κέρδη
Εδώ είναι που οι μελέτες γίνονται πιο ενδιαφέρουσες:
- Καλύτερη ποιότητα ύπνου: Η αποχή από οθόνες πριν τον ύπνο μειώνει την έκθεση στο μπλε φως, που διαταράσσει τη μελατονίνη.
- Καλύτερη συγκέντρωση: Μελέτες σε εργαζόμενους που έκαναν 48 ώρες digital off έδειξαν αύξηση παραγωγικότητας κατά 20%.
- Μείωση άγχους: Συστηματική αποχή από τα social media επέφεραν χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης.
- Περισσότερες κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στον “πραγματικό κόσμο”: Όταν η προσοχή μας δεν απορροφάται από ειδοποιήσεις, δίνουμε ουσιαστικότερη σημασία στις ανθρώπους γύρω μας.
Είναι όντως εύκολο να γίνει;
Δεν είναι όμως όλα ρόδινα. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι δηλώνουν ότι δεν μπορούν να αποσυνδεθούν εντελώς λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων. Επιπλέον, μαρτυρίες αναφέρουν πως τα πρώτα 24ωρα του detox ένιωσαν «στέρηση», με συμπτώματα άγχους.
Μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Λονδίνου έδειξε ότι οι συμμετέχοντες που προσπάθησαν απότομα να εγκαταλείψουν το κινητό ένιωσαν περισσότερο στρες από εκείνους που απλώς μείωσαν τη χρήση σταδιακά. Το μήνυμα που πρέπει να περάσει είναι το εξής, το digital detox χρειάζεται μέτρο, όχι υπερβολές.
Tips για μια «υγιή αποσύνδεση»
Για όσους θέλουν να δοκιμάσουν, οι ειδικοί προτείνουν μικρά αλλά ουσιαστικά βήματα:
- Καθόρισε “ζώνες χωρίς κινητό” στο σπίτι, π.χ. το υπνοδωμάτιο ή το τραπέζι του φαγητού.
- Όρισε χρονικά όρια για τα social media μέσω εφαρμογών ή των ίδιων των ρυθμίσεων του κινητού.
- Δοκίμασε μικρά detox (π.χ. 2 ώρες το απόγευμα χωρίς οθόνες) αντί για μεγάλες περιόδους που είναι δύσκολο να τηρηθούν.
- Αντικατάστησε με δραστηριότητες εκτός σπιτιού, προτείνουμε περπάτημα και γυμναστική ή βόλτα στη φύση.
- Συνειδητότητα: παρατήρησε πότε και γιατί πιάνεις το κινητό στα χέρια. Τις πιο πολλές φορές δεν υπάρχει πραγματική ανάγκη.
Η κοινωνική διάσταση
Το digital detox δεν είναι μόνο ένα προσωπικό θέμα, αλλά και κοινωνικό. Εταιρείες τεχνολογίας ήδη εισάγουν λειτουργίες «ψηφιακής ευεξίας» (digital wellbeing), αναγνωρίζοντας ότι η υπερβολική χρήση βλάπτει τους ίδιους τους χρήστες τους. Παράλληλα, σε σχολεία και πανεπιστήμια ξεκινούν προγράμματα ενημέρωσης για τα οφέλη της ισορροπίας στην ψηφιακή ζωή.
Συμπέρασμα
Όλες οι μελέτες συγκλίνουν στο εξής, το Digital Detox δεν είναι απλά μια πολυτέλεια, είναι επιτακτική ανάγκη. Δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς τεχνολογία, πρέπει όμως να μάθουμε να τη χρησιμοποιούμε με μέτρο.
Όπως λένε οι ειδικοί, «το κλειδί δεν είναι η απλά μια τυπική αποσύνδεση, αλλά η συνειδητή επανασύνδεση με ό,τι έχει αξία».
