Τα τελευταία χρόνια, πολλαπλές μελέτες έχουν δείξει ότι το έντερο και ο εγκέφαλος συνδέονται πολύ πιο στενά από ό,τι νομίζαμε παλαιότερα, καθώς βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία μέσω ενός «δίαυλου» που ονομάζεται άξονας εντέρου-εγκεφάλου. Η ανακάλυψη αυτή φαίνεται ότι μπορεί να οδηγήσει σε νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις διαφόρων νευροεκφυλιστικών νόσων, συμπεριλαμβανομένου και του Αλτσχάιμερ.

Η επικοινωνία μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου γίνεται με τρεις βασικούς τρόπους:

• Μέσα από τα νεύρα, κυρίως το πνευμονογαστρικό, που μεταφέρει σήματα μπρος-πίσω.
• Μέσα από το ανοσοποιητικό σύστημα, καθώς τα κύτταρα του εντέρου ενεργοποιούνται και στέλνουν σήματα στον εγκέφαλο.
• Μέσα από ορμόνες και ουσίες που παράγονται στο έντερο, όπως η σεροτονίνη, αλλά και μέσα από τα βακτήρια του μικροβιώματος που εκκρίνουν ουσίες με άμεση επίδραση στη λειτουργία του εγκεφάλου.

Αυτός ο άξονας εξηγεί γιατί το στρες επηρεάζει την πέψη, αλλά και γιατί η διατροφή και η υγεία του εντέρου μπορούν να παίξουν ρόλο σε νευρολογικές και ψυχικές ασθένειες, από το άγχος και την κατάθλιψη μέχρι την άνοια.

Επιπλέον, το έντερο φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό ανοσοκυττάρων του οργανισμού. Όπως διαπίστωσε μια νέα μελέτη σε ποντίκια, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Cell Reports, κάποια από τα κύτταρα αυτά μπορούν να μεταναστεύσουν κατά μήκος του άξονα εντέρου-εγκεφάλου. Αυτό σημαίνει ότι (στα ποντίκια τουλάχιστον) το μικροβίωμα του εντέρου μπορεί με έμμεσο τρόπο να επηρεάσει τους πληθυσμούς των κυττάρων που «κατοικούν» στον εγκέφαλο.

Οι επιστήμονες από το Buck Institute, μάλιστα, ανακάλυψαν ότι μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες μείωσε τα συμπτώματα του Αλτσχάιμερ, συμπεριλαμβανομένου και του τρέμουλου.

«Η μελέτη αυτή φέρνει το ανοσοποιητικό σύστημα του εντέρου στο επίκεντρο της έρευνας για τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Δεδομένου του μεγέθους του και της ικανότητας των κυττάρων να μετακινούνται, είναι λογικό να μπορούν να επηρεάζουν συνολικά τη φυσιολογία του οργανισμού», αναφέρει ο αναπληρωτής καθηγητής Daniel Winer, MD, ανοσολόγος και συν-επικεφαλής της εργασίας.

Η καθηγήτρια Julie Andersen, PhD, νευροεπιστήμονας και επίσης συν-επικεφαλής, προσθέτει: «Μέχρι τώρα, πρόκειται για την πιο εις βάθος μελέτη του ανοσοποιητικού συστήματος του εντέρου σε μοντέλο νευροεκφυλιστικής νόσου. Σχεδιάζουμε να εξετάσουμε τον ρόλο του και σε άλλες ασθένειες, όπως το Πάρκινσον και η πολλαπλή σκλήρυνση».

Μεταναστευτικά ανοσοκύτταρα και Αλτσχάιμερ

Η μελέτη καθοδηγήθηκε από τη μεταδιδακτορική ερευνήτρια Priya Makhijani, PhD, ανοσολόγο που εργάζεται στα εργαστήρια των Winer και Andersen. Διαπίστωσε ότι ορισμένα Β κύτταρα που παράγουν αντισώματα (απαραίτητα για την ισορροπία ανάμεσα στο μικροβίωμα και το ανοσοποιητικό σύστημα του εντέρου) ήταν μειωμένα σε ποντίκια γενετικά τροποποιημένα να εμφανίζουν Αλτσχάιμερ.

Η ανάλυση έδειξε ότι αυτά τα Β κύτταρα φέρουν «μεταναστευτική υπογραφή». Οι ερευνητές εντόπισαν Β κύτταρα του εντέρου και τους υποδοχείς μετανάστευσής τους όχι μόνο στον εγκέφαλο, αλλά και στη σκληρά μήνιγγα.

«Το πιο εντυπωσιακό ήταν ότι τα ανοσοκύτταρα που βρίσκονταν στο όριο του εγκεφάλου και αναγνώριζαν βακτήρια του εντέρου συσσωρεύονταν στον εγκέφαλο με Αλτσχάιμερ», εξηγεί η Makhijani.

Για να καταλάβουν γιατί τα ανοσοκύτταρα μειώνονταν στο έντερο, η ίδια και η ομάδα της μελέτησαν τον ρόλο μιας χημειοκίνης, γνωστής για τη συμβολή της στη μετανάστευση κυττάρων. Διαπιστώθηκε ότι παράγεται σε υψηλότερα επίπεδα από τα γλοιακά κύτταρα, δηλαδή τα φλεγμονώδη κύτταρα του εγκεφάλου με Αλτσχάιμερ. Η ομάδα επιβεβαίωσε τη μεταναστευτική υπογραφή και σε εγκεφάλους ανθρώπων με Αλτσχάιμερ, αναλύοντας ήδη δημοσιευμένα δεδομένα.

Τα οφέλη των φυτικών ινών για τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ

Η ομάδα διαπίστωσε ότι η χορήγηση ινουλίνης, μιας αντιφλεγμονώδους πρεβιοτικής ίνας, αποκατέστησε την ισορροπία στο έντερο των ποντικιών με Αλτσχάιμερ. «Τα μεταναστευτικά κύτταρα επανεμφανίστηκαν στο έντερο και η ευπάθεια της νόσου, όπως οι τρόμοι, μειώθηκε στα ζώα», αναφέρει η Makhijani. Εξηγεί ότι η ινουλίνη παράγει λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας και άλλους μεταβολίτες που συγκεντρώνονται στο έντερο αλλά κυκλοφορούν και στο υπόλοιπο σώμα. Η διατροφή αυτή βελτίωσε την υγεία του εντέρου και μείωσε τη σηματοδότηση των χημειοκινών στον εγκέφαλο. «Πρόκειται για έναν αμφίδρομο άξονα», σημειώνει.

Ο Winer τονίζει ότι, αν και η διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες δεν μείωσε σταθερά τα επίπεδα πλακών στον εγκέφαλο, βελτίωσε τη γενικότερη κατάσταση των ζώων. «Κάναμε δοκιμές με 31 δείκτες γήρανσης. Η διατροφή αύξησε το προσδόκιμο υγιούς ζωής τους, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής. Η μελέτη αυτή ενισχύει τη διαχρονική συμβουλή να τρώτε φρούτα και λαχανικά, που υπάρχει σε κάθε οδηγία διατροφής», κατέληξε ο επιστήμονας.

Παρότι η μελέτη καταγράφει λεπτομερώς τις αλλαγές του ανοσοποιητικού συστήματος του εντέρου σε νευρολογική ασθένεια, χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να διευκρινιστεί αν αυτές οι αλλαγές είναι αντίδραση στις βλάβες του εγκεφάλου ή αν συμβάλλουν οι ίδιες στην εξέλιξη της νόσου.