Μια ολοκληρωμένη παγκόσμια έρευνα επιβεβαιώνει ότι η μητρική κατάθλιψη υπονομεύει τη γονεϊκή ικανότητα, επηρεάζοντας αρνητικά τον δεσμό μητέρας-βρέφους και μειώνοντας την ευαισθησία της μητέρας απέναντι στις ανάγκες του παιδιού.
Οι ερευνητές ανέλυσαν σχεδόν μια δεκαετία παρατηρητικών μελετών και διαπίστωσαν σταθερές συσχετίσεις ανάμεσα στα καταθλιπτικά συμπτώματα και στη χαμηλότερη εμπλοκή, αφοσίωση και συναισθηματική σύνδεση της μητέρας με το παιδί της.
Μητέρες που βιώνουν κατάθλιψη ήταν λιγότερο πιθανό να χαμογελούν, να αγγίζουν ή να απολαμβάνουν την επαφή με το παιδί τους, ενώ παρουσίαζαν αυξημένη εχθρικότητα και ασυνέπεια στην πειθαρχία.
Αυτά τα ευρήματα ενισχύουν την ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, που να στηρίζουν όχι μόνο τις ίδιες τις μητέρες, αλλά και τα παιδιά τους.
Σύμφωνα με τη συστηματική αυτή ανασκόπηση, που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Ιουλίου του Harvard Review of Psychiatry, η μητρική κατάθλιψη, η οποία ορίζεται ως καταθλιπτική διαταραχή κατά την εγκυμοσύνη ή εντός 4 έως 30 εβδομάδων μετά τον τοκετό, επηρεάζει αρνητικά πολλαπλές διαστάσεις της γονεϊκής συμπεριφοράς.
Μητρική κατάθλιψη και γονεϊκές πρακτικές
Ο επικεφαλής της μελέτης, Tiago N. Munhoz, ψυχολόγος στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Pelotas στη Βραζιλία, και οι συνεργάτες του, διαπίστωσαν ότι το 97% των παρατηρητικών μελετών της τελευταίας δεκαετίας κατέδειξε σύνδεση ανάμεσα στη μητρική κατάθλιψη και σε αρνητικές γονεϊκές πρακτικές.
Η προηγούμενη συστηματική ανασκόπηση για το θέμα είχε περιοριστεί σε αγγλόφωνα άρθρα και δεδομένα μέχρι το 2013. Η νέα ανασκόπηση περιλαμβάνει μελέτες από το 2013 έως το 2023, χωρίς γλωσσικούς αποκλεισμούς, και προέρχεται από βάσεις δεδομένων όπως οι MEDLINE/PubMed, SciELO, BVS, LILACS, Embase, Web of Science και PsycInfo.
Συνολικά, επιλέχθηκαν 29 παρατηρητικές μελέτες: οι 27 ήταν στα αγγλικά και οι 2 στα πορτογαλικά. Οι μελέτες προήλθαν από Ευρώπη, Ανατολική Ασία, Λατινική Αμερική, Βόρεια Αμερική και τη Μέση Ανατολή/Αφρική, ενώ 8 διεξήχθησαν σε χώρες μεσαίου εισοδήματος και μία σε χώρα χαμηλού εισοδήματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιήθηκαν βιντεοσκοπημένες αλληλεπιδράσεις μητέρας-παιδιού.
Η μητρική κατάθλιψη επηρεάζει τη σύνδεση και την ευαισθησία
Από τις 14 μελέτες που εξέτασαν τον δεσμό μητέρας-βρέφους, όλες διαπίστωσαν ότι η μητρική κατάθλιψη τον επηρεάζει αρνητικά. Οι μητέρες με υψηλότερες βαθμολογίες στην Κλίμακα Μεταγεννητικής Κατάθλιψης του Εδιμβούργου (EPDS) εμφάνιζαν χαμηλότερη ποιότητα σύνδεσης σύμφωνα με το Ερωτηματολόγιο Μεταγεννητικής Σύνδεσης (PBQ).
Οι κυριότερες επιπτώσεις της μητρικής κατάθλιψης περιλαμβάνουν:
- Χαμηλή ευαισθησία: μειωμένη ικανότητα αναγνώρισης και ανταπόκρισης στις ανάγκες του παιδιού
- Περιορισμένη εμπλοκή: μικρότερη συμμετοχή σε καθημερινές δραστηριότητες
- Μειωμένη αφοσίωση: έλλειψη συνέπειας στην εκπλήρωση των γονεϊκών υποχρεώσεων
- Λιγότερα χαμόγελα, χάδια και θετικές αλληλεπιδράσεις
- Μειωμένη απόλαυση στις επαφές με το παιδί
- Αυξημένα αρνητικά συναισθήματα και εχθρικότητα
- Ασυνεπής ή χαλαρή πειθαρχία
Μόνο μία μελέτη, που διεξήχθη στις ΗΠΑ σε χαμηλού εισοδήματος οικογένειες, δεν βρήκε σημαντική συσχέτιση ανάμεσα στη μητρική κατάθλιψη και την ευαισθησία ή θετική στάση απέναντι στο παιδί.
Η ανάγκη για έγκαιρη παρέμβαση είναι επιτακτική
Οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι υπάρχουν διαθέσιμες παρεμβάσεις, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και οι τεχνικές ενσυνειδητότητας (mindfulness), που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στη μείωση των αρνητικών γονεϊκών συμπεριφορών και στη βελτίωση της σχέσης μητέρας-παιδιού. Τέτοιες παρεμβάσεις ωφελούν τόσο την ψυχική υγεία της μητέρας όσο και τη συνολική δυναμική της οικογένειας.
Από τις 29 μελέτες που περιλήφθηκαν στην ανασκόπηση, οι 28 κατέδειξαν σαφή συσχέτιση μεταξύ μητρικής κατάθλιψης και αρνητικών γονεϊκών πρακτικών. Η πλειονότητα αφορούσε παιδιά κάτω των 36 μηνών και πραγματοποιήθηκε σε χώρες υψηλού εισοδήματος. Οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι απαιτούνται περισσότερες διαχρονικές μελέτες και έρευνες σε ποικίλα πολιτισμικά περιβάλλοντα, ώστε να κατανοηθούν πληρέστερα οι μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Η μητρική κατάθλιψη αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για δυσκολίες στη γονεϊκή σχέση και, κατά συνέπεια, για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Η κατανόηση και η έγκαιρη αντιμετώπισή της είναι ζωτικής σημασίας.
