Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνει τις κοινωνικές δαπάνες της κατά σχεδόν 7% για το 2024, η Ελλάδα κινείται… με χειρόφρενο.
Τα στοιχεία της Eurostat, που δημοσιεύθηκαν χθες, δείχνουν ότι η χώρα μας κατέγραψε μία από τις μικρότερες αυξήσεις στην Ευρώπη (περίπου 3%) ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ οι κοινωνικές δαπάνες υποχώρησαν σε σχέση με το 2023!
Με απλά λόγια: η Ελλάδα ξόδεψε λίγο παραπάνω, αλλά το ΑΕΠ ανέβηκε πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα οι κοινωνικές παροχές να «αδυνατίσουν» σε σχετικό βάρος. Την ίδια ώρα, χώρες της Ανατολικής Ευρώπης -από Εσθονία μέχρι Ρουμανία- τρέχουν με διψήφιες αυξήσεις κοινωνικής στήριξης.
Και υπάρχει ακόμη ένα χαρακτηριστικό ελληνικό παράδοξο: ενώ η χώρα βρίσκεται ήδη από τις ψηλότερες στην ΕΕ σε δαπάνες για συντάξεις, επενδύει ελάχιστα σε πολιτικές στήριξης οικογενειών, νέων και εργαζομένων. Μια κοινωνική πολιτική «για τα χρόνια που έφυγαν», σε μια χώρα που γερνάει ταχύτατα.
Την ώρα που η Ευρώπη επενδύει σε ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, κοινωνική συνοχή και δημογραφική στήριξη, η Ελλάδα δείχνει -για άλλη μια φορά- να μένει κολλημένη στο παρελθόν.
Είναι επιλογή ή αναγκαστική λιτότητα στο κοινωνικό κράτος;
Όποια κι αν είναι η απάντηση, το κόστος αυτής της στασιμότητας θα γίνει ορατό στα επόμενα χρόνια: στην υγεία, στο δημογραφικό , στην αγορά εργασίας και στο ίδιο το αναπτυξιακό μας μοντέλο.
Τα στοιχεία
Σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα κατέγραψε το 2024 μία από τις χαμηλότερες αυξήσεις κοινωνικών δαπανών στην Ευρωπαϊκή Ένωση -περίπου 3,2%, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος άγγιξε το 6,9%. Την ίδια στιγμή, οι κοινωνικές δαπάνες ως ποσοστό του ελληνικού ΑΕΠ υποχώρησαν σε σχέση με το 2023, κυμαινόμενες γύρω στο 25–26%, τη στιγμή που η ΕΕ συνολικά ανέβηκε στο 27,3%. Με άλλα λόγια, η Ευρώπη ενισχύει το κοινωνικό της κράτος, ενώ η Ελλάδα το βλέπει να «λεπταίνει» ως μερίδιο της οικονομίας της.
Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο χαρακτηριστική αν δούμε πού κατευθύνονται τα χρήματα. Η Ελλάδα εξακολουθεί να αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών πόρων της στις συντάξεις και στο γήρας -πάνω από το 40% των συνολικών παροχών- ενώ σχεδόν 30% πηγαίνει στην υγεία. Αντιθέτως, δαπάνες για στήριξη της ανεργίας, των οικογενειών και την κοινωνική ένταξη παραμένουν χαμηλές σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Πρόκειται για ένα μοντέλο κοινωνικής προστασίας με ισχυρή έμφαση στο παρελθόν του εργαζομένου (συντάξεις) και μικρότερη μέριμνα για το παρόν και το μέλλον -δηλαδή για τους νέους, τις οικογένειες και τους εργαζόμενους της σημερινής οικονομίας.
Την ίδια ώρα, χώρες όπως η Εσθονία, η Κροατία και η Ρουμανία καταγράφουν εντυπωσιακές αυξήσεις -έως και 20%- ενισχύοντας αποφασιστικά τα συστήματα κοινωνικής τους προστασίας. Η Ελλάδα, αντίθετα, συγκαταλέγεται στις τελευταίες θέσεις, δίπλα σε Ιταλία και Σουηδία. Η διαφορά είναι πως η Σουηδία μειώνει ρυθμούς από ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο κοινωνικού κράτους· η Ελλάδα από ένα σύστημα που ήδη πιέζεται.
Σε μια Ευρώπη που επενδύει ολοένα περισσότερο στην κοινωνική συνοχή ως μοχλό ανάπτυξης, η χώρα μας δείχνει να κινείται με αντίθετη ταχύτητα. Το ερώτημα που προκύπτει δεν είναι μόνο δημοσιονομικό, είναι βαθύτατα πολιτικό και κοινωνικό: μπορεί ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος να στηρίξει την ανάπτυξη, την εργασία και τη δημογραφία του χωρίς να επενδύει σε αυτούς που χτίζουν το αύριο;
