Μια νέα ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science υποστηρίζει ότι πολλές από τις καθιερωμένες πρακτικές στην εκπαίδευση χαρισματικών παιδιών και στην ανάπτυξη ταλέντων βασίζονται σε λανθασμένες παραδοχές. Για πρώτη φορά, μια διεθνής και διεπιστημονική ερευνητική ομάδα συγκέντρωσε στοιχεία για το πώς αναδεικνύονται επιδόσεις παγκόσμιας κλάσης στην επιστήμη, την κλασική μουσική, το σκάκι και τον αθλητισμό.
Για δεκαετίες, η έρευνα γύρω από τη χαρισματικότητα και την εξειδίκευση ακολουθούσε ένα γνώριμο σχήμα. Η υψηλή επίδοση θεωρούνταν αποτέλεσμα της πρώιμης διάκρισης, όπως η αριστεία στο σχολείο, στον αθλητισμό ή στη μουσική, σε συνδυασμό με συγκεκριμένες ικανότητες, όπως η νοημοσύνη, ο κινητικός συντονισμός ή το μουσικό ταλέντο. Παράλληλα, επικρατούσε η αντίληψη ότι απαιτούνται χρόνια εντατικής και αυστηρά προσανατολισμένης εξάσκησης σε ένα αντικείμενο για να επιτευχθούν ελίτ αποτελέσματα. Έτσι, πολλά προγράμματα ανάπτυξης ταλέντων εστιάζουν στον έγκαιρο εντοπισμό των «καλύτερων» παιδιών και στην ταχεία εξειδίκευσή τους.
Σύμφωνα όμως με νέα ευρήματα υπό την καθοδήγηση του Arne Güllich, καθηγητή επιστήμης του αθλητισμού στο RPTU University Kaiserslautern Landau, αυτή η προσέγγιση ενδέχεται να μην είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να καλλιεργηθούν μελλοντικές κορυφαίες επιδόσεις.
Γιατί οι παλαιότερες μελέτες ήταν παραπλανητικές
Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότερες μελέτες για τη χαρισματικότητα επικεντρώνονταν σε παιδιά, εφήβους ή επιδόσεις υψηλού αλλά όχι κορυφαίου επιπέδου. Σε αυτές περιλαμβάνονταν μαθητές και φοιτητές, νεαροί αθλητές, νέοι σκακιστές και μουσικοί που εκπαιδεύονταν σε ωδεία. Ωστόσο, δεδομένα από ενήλικες με κορυφαίες επιδόσεις σε παγκόσμιο επίπεδο άρχισαν να αμφισβητούν τα συμπεράσματα που είχαν εξαχθεί από αυτά τα δείγματα.
«Η παραδοσιακή έρευνα για τη χαρισματικότητα και την εξειδίκευση δεν εξέτασε επαρκώς το πώς αναπτύχθηκαν τα άτομα που βρίσκονται στην κορυφή κατά την ηλικία της μέγιστης απόδοσης», εξήγησε ο Arne Güllich. Στόχος της νέας ανασκόπησης ήταν να καλυφθεί αυτό το κενό, εξετάζοντας το πώς εξελίχθηκαν πραγματικά οι κορυφαίοι επιδόσεις στη διάρκεια της ζωής τους.
Συνδυάζοντας δεδομένα από διαφορετικά πεδία
Οι ερευνητές επανεξέτασαν μεγάλα σύνολα δεδομένων από προηγούμενες μελέτες, αναλύοντας το αναπτυξιακό ιστορικό 34.839 επιδόσεων κορυφαίου επιπέδου από όλο τον κόσμο. Στο δείγμα περιλαμβάνονταν νομπελίστες επιστήμονες, Ολυμπιονίκες, κορυφαίοι σκακιστές και διακεκριμένοι συνθέτες κλασικής μουσικής. Αυτή η προσέγγιση επέτρεψε, για πρώτη φορά, τη σύγκριση της αναπτυξιακής πορείας επιδόσεων παγκόσμιου επιπέδου σε πολύ διαφορετικά πεδία.
Τα πρώιμα «αστέρια» σπάνια γίνονται μελλοντικοί θρύλοι
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά συμπεράσματα της ανασκόπησης είναι ότι οι κορυφαίοι επιδόσεις ακολουθούν μια πορεία που απέχει από τις καθιερωμένες αντιλήψεις. Όπως επισημαίνει ο Güllich, ένα κοινό μοτίβο εμφανίζεται σε όλα τα πεδία.
Πρώτον, τα άτομα που ξεχωρίζουν ως τα καλύτερα σε μικρή ηλικία συνήθως δεν είναι εκείνα που φτάνουν στην κορυφή αργότερα στη ζωή. Δεύτερον, όσοι τελικά έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο παρουσίασαν σταδιακή βελτίωση στα πρώτα τους χρόνια και δεν ανήκαν στους κορυφαίους της ηλικιακής τους ομάδας. Τρίτον, οι μελλοντικοί επιδόσεις παγκόσμιου επιπέδου συνήθως δεν επικεντρώθηκαν από νωρίς σε ένα μόνο αντικείμενο. Αντίθετα, δοκίμασαν διαφορετικά πεδία, όπως διάφορα μαθήματα, μουσικά είδη, αθλήματα ή επαγγελματικές κατευθύνσεις.
Πώς η ποικιλία ενισχύει την απόδοση
Οι ερευνητές προτείνουν τρεις υποθέσεις που μπορούν να εξηγήσουν αυτά τα μοτίβα. Όπως αναφέρει ο Güllich, πρόκειται για υποθέσεις προς συζήτηση.
Η υπόθεση της αναζήτησης και αντιστοίχισης υποστηρίζει ότι η έκθεση σε πολλαπλά πεδία αυξάνει την πιθανότητα να βρεθεί το αντικείμενο που ταιριάζει καλύτερα στο άτομο. Η υπόθεση του ενισχυμένου κεφαλαίου μάθησης υποστηρίζει ότι η ενασχόληση με διαφορετικούς τομείς ενδυναμώνει τη συνολική ικανότητα μάθησης, διευκολύνοντας τη μετέπειτα εξέλιξη στο υψηλότερο επίπεδο. Τέλος, η υπόθεση των περιορισμένων κινδύνων υποστηρίζει ότι η πολυδιάστατη ενασχόληση μειώνει τον κίνδυνο εξουθένωσης, απώλειας κινήτρου, ανισορροπίας μεταξύ προσπάθειας και ξεκούρασης ή τραυματισμών, ιδιαίτερα σε πεδία όπως ο αθλητισμός και η μουσική.
Σύμφωνα με τον Güllich, ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων αυξάνει τις πιθανότητες να αναπτυχθούν επιδόσεις παγκόσμιου επιπέδου.
Με βάση τα ευρήματα, ο ίδιος προτείνει μια σαφή αλλαγή κατεύθυνσης στον τρόπο με τον οποίο υποστηρίζεται το νεανικό ταλέντο. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η πρόωρη εξειδίκευση σε ένα μόνο αντικείμενο καλό είναι να αποφεύγεται. Αντίθετα, τα παιδιά και οι νέοι θα πρέπει να ενθαρρύνονται να εξερευνούν περισσότερα ενδιαφέροντα και να λαμβάνουν υποστήριξη σε δύο ή τρεις διαφορετικούς τομείς.
Οι τομείς αυτοί δεν χρειάζεται να είναι συγγενείς. Συνδυασμοί όπως γλώσσα και μαθηματικά ή γεωγραφία και φιλοσοφία μπορούν να αποδειχθούν εξίσου χρήσιμοι. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Albert Einstein, ένας από τους σημαντικότερους φυσικούς όλων των εποχών, ο οποίος είχε βαθιά ενασχόληση με τη μουσική και έπαιζε βιολί από μικρή ηλικία.
