«Η ιδέα ότι οι ηθικές μας ικανότητες είναι προκαθορισμένες φαίνεται να είναι βαθιά ριζωμένη στη νοοτροπία μας. Στις οικογενειακές συγκεντρώσεις, στην παιδική χαρά ή στην τάξη, τα παιδιά συχνά χαρακτηρίζονται ως ‘καλά’ ή ‘κακά’. Παράλληλα, πολλοί άνθρωποι τείνουν να θεωρούν ότι και οι ενήλικες δεν αλλάζουν, πως οι ηθικές τους αξίες έχουν παγιωθεί», γράφει δημοσίευμα στην επίσημη ιστοσελίδα του πανεπιστημίου του Harvard.
Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι αρκετά διαφορετική. Οι μελέτες δείχνουν ότι τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες έχουν μεγάλη ικανότητα για ηθική εξέλιξη. Αντίθετα, η αντίληψη ότι αν ένα παιδί είναι «κακό» τότε είναι καταδικασμένο να παραμείνει έτσι για πάντα έχει μεγάλο συναισθηματικό κόσμο.
«Τα παιδιά διαθέτουν σύνθετους συνδυασμούς ηθικών δυνάμεων και αδυναμιών που μπορούν να εξελιχθούν προς διαφορετικές κατευθύνσεις με τον καιρό. Αν, όμως, βιαστούμε να χαρακτηρίσουμε ένα παιδί ως κακό, είναι πολύ πιθανό να αρχίσουμε να το αντιμετωπίζουμε με τρόπους που τελικά θα το οδηγήσουν να επιβεβαιώσει τις αρνητικές μας προσδοκίες», σύμφωνα με το δημοσίευμα.
Όταν μιλάμε, λοιπόν, για ηθική ανάπτυξη, χρειάζεται να υιοθετήσουμε αυτό που η ψυχολόγος Carol Dweck ονόμασε «νοοτροπία ανάπτυξης»: την πίστη στη δική μας ικανότητα και στην ικανότητα των παιδιών μας να γινόμαστε συνεχώς πιο ικανοί στο να πράττουμε το καλό. Ένα παιδί μπορεί να δυσκολεύεται να μοιραστεί, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι εγωιστής. Σημαίνει ότι δεν έχει μάθει ακόμη πώς να μοιράζεται και χρειάζεται καθοδήγηση και υποστήριξη για να αναπτύξει αυτή την ικανότητα.
Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να βελτιωθεί σαν άνθρωπος
Οι ενήλικες έχουν πολλά μέσα για να βοηθήσουν ένα παιδί να εξελιχθεί ηθικά: μπορούν να λειτουργούν ως πρότυπα φροντίδας, σεβασμού και δικαιοσύνης, να το ενθαρρύνουν να σκέφτεται τις ηθικές προκλήσεις από διαφορετικές οπτικές, και να το βοηθούν να διαχειρίζεται τα συναισθήματα που μπορεί να το οδηγήσουν να πληγώσει άλλους.
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να καλλιεργήσουν στα παιδιά τη φροντίδα για τους άλλους: να τα ενθαρρύνουν, για παράδειγμα, να πλησιάσουν ένα παιδί που είναι μόνο του στην παιδική χαρά ή να φέρονται με σεβασμό, ακόμη κι όταν δεν είναι σε καλή διάθεση. Μπορούν, επίσης, να τους δίνουν ευκαιρίες να εξασκούν την καλοσύνη στην πράξη, βοηθώντας στις δουλειές του σπιτιού ή της τάξης, στηρίζοντας έναν ηλικιωμένο γείτονα ή φροντίζοντας ένα κατοικίδιο.
Παράλληλα, οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να διευρύνουν τον κύκλο φροντίδας τόσο τον δικό τους όσο και των παιδιών, ώστε να περιλαμβάνει όχι μόνο την οικογένεια και τους φίλους, αλλά και ανθρώπους που συχνά περνούν απαρατήρητοι, όπως ο οδηγός του λεωφορείου, ο σερβιτόρος σε ένα εστιατόριο ή ο επιστάτης του σχολείου.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν την ηθική ανάπτυξη των παιδιών τους (και να δώσουν παράδειγμα μιας νοοτροπίας προσανατολισμένης στην ανάπτυξη) μιλώντας ανοιχτά για τα δικά τους ηθικά λάθη και για το πώς σκοπεύουν να τα αποφύγουν στο μέλλον. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούν να καλλιεργήσουν μια οικογενειακή ταυτότητα που βασίζεται στην προσφορά και στη συμβολή προς τους άλλους. Έτσι, τα παιδιά εσωτερικεύουν μια βαθιά και σταθερή δέσμευση απέναντι στη φροντίδα και τη δικαιοσύνη.
«Η πίστη στην ηθική εξέλιξη δεν είναι ασήμαντη υπόθεση. Σήμερα, η κοινωνία φαίνεται να βιώνει μια ηθική κρίση. Ο ατομικισμός συχνά υπερισχύει του ενδιαφέροντος για το κοινό καλό, ενώ οι άνθρωποι με διαφορετικές πολιτικές πεποιθήσεις συγκρούονται διαρκώς. Μπορούμε να αλλάξουμε αυτή την πορεία, αλλά πρέπει πρώτα να πιστέψουμε ότι μπορούμε —και ότι οφείλουμε — να γίνουμε καλύτεροι», καταλήγει το Harvard.
