Η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών από τα πρώτα χρόνια της ζωής είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς όχι μόνο συμβάλλει στην ομαλή ανάπτυξη και υγεία των παιδιών, αλλά θέτει και τις βάσεις για την ευημερία του μελλοντικού ενήλικα, μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων όπως η παχυσαρκία, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ο σακχαρώδης διαβήτης.

Η παιδική παχυσαρκία, ειδικότερα, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη των παιδιών, να οδηγήσει σε πρώιμη εμμηναρχή στα κορίτσια και να έχει σοβαρές συνέπειες στην ψυχική υγεία, επηρεάζοντας την κοινωνικοποίηση και τις σχολικές επιδόσεις. Παράλληλα, συνδέεται στενά με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, υψηλής χοληστερίνης στο αίμα, ινσουλινοαντίστασης και σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ.

Τα στοιχεία των τελευταίων δύο δεκαετιών δείχνουν ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας παγκοσμίως. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα του προγράμματος COSI του Ευρωπαϊκού γραφείου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που πραγματοποιήθηκε σε 48 χώρες την περίοδο 2022-2024, το 33% των κοριτσιών και το 41% των αγοριών ηλικίας 7-9 ετών στη χώρα μας είχαν βάρος υψηλότερο από το φυσιολογικό. Ωστόσο, η ίδια έρευνα κατέγραψε θετικές εξελίξεις, καθώς παρατηρήθηκε μείωση του ποσοστού υπέρβαρου κατά 6% στα κορίτσια και 2,9% στα αγόρια σε σχέση με την περίοδο 2018-2020, γεγονός που αποδίδεται στις πολιτικές που εφαρμόστηκαν τα τελευταία χρόνια.

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας περνούν μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς τους στους παιδικούς σταθμούς, όπου καταναλώνουν τουλάχιστον δύο με τρία γεύματα ημερησίως. Για τον λόγο αυτό, οι δομές προσχολικής αγωγής αποτελούν το ιδανικό περιβάλλον για τη διαμόρφωση υγιεινών συνηθειών, καθώς καλούνται να προάγουν την υγιεινή διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα, ενισχύοντας παράλληλα τις δεξιότητες των παιδιών ώστε να υιοθετήσουν έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το σχολικό περιβάλλον αποτελεί βασικό χώρο για την καλλιέργεια γνώσεων, ικανοτήτων και συμπεριφορών που σχετίζονται με τα τρόφιμα και τη σωστή διατροφή.

Με γνώμονα τις κατευθυντήριες οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και με στόχο τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που ενισχύει τις υγιεινές διατροφικές συνήθειες σε όλους τους παιδικούς σταθμούς της χώρας, το Υπουργείο Υγείας εξέδωσε Υπουργική Απόφαση. Σε αυτή καθορίζονται τα τρόφιμα και οι μερίδες που προσφέρονται για τη σίτιση βρεφών και νηπίων σε δημοτικούς και ιδιωτικούς παιδικούς, βρεφονηπιακούς και βρεφικούς σταθμούς. Οι επιλογές βασίστηκαν στις πλέον σύγχρονες παιδιατρικές και διατροφικές επιστημονικές απόψεις, στις εθνικές διατροφικές συστάσεις και στο πρότυπο της Μεσογειακής διατροφής.

Οι γενικές συστάσεις του υπουργείου Υγείας

• Αποφυγή τροφίμων με υψηλή ενεργειακή πυκνότητα και χαμηλή θρεπτική αξία.
• Περιορισμός των πρόσθετων και ελεύθερων σακχάρων (συμπεριλαμβανομένων των φυσικών χυμών φρούτων)
• Περιορισμός των κορεσμένων και trans λιπαρών.
• Καθημερινή παροχή φρέσκων φρούτων, λαχανικών και προϊόντων ολικής άλεσης.

Δημόσιοι παιδικοί σταθμοί

Βρέφη και Νήπια > 18 μηνών

Το μεγαλύτερο ποσοστό των σταθμών (97,9%), προσφέρει σε καθημερινή βάση φρέσκα φρούτα και φρουτοσαλάτες. Ταυτόχρονα όμως, υψηλό είναι και το ποσοστό των σταθμών που προσφέρει τουλάχιστον 1-2 ημέρες την εβδομάδα φρέσκους χυμούς φρούτων (29,1%), τον περιορισμό των οποίων συνιστά το υπουργείο.

Υψηλό είναι και το ποσοστό των σταθμών που προσφέρει τουλάχιστον 3-4 ημέρες την εβδομάδα λαχανικά ή σαλάτες (85,9%).

Το 37,2% των σταθμών δεν προσφέρουν καθόλου επεξεργασμένα/λευκά δημητριακά, ενώ το 73% προσφέρει τουλάχιστον 3-4 ημέρες την εβδομάδα μη επεξεργασμένα δημητριακά (όπως ψωμί, ζυμαρικά και δημητριακά πρωϊνού ολικής άλεσης, καστανό ρύζι και βρώμη).

Παρατηρήθηκε σημαντική τήρηση των συστάσεων αναφορικά με την πλήρη αποφυγή:

• Αλλαντικών – προϊόντων κόκκινου κρέατος (99,3%), τηγανητών (97,9%) και σύνθετων αρτοσκευασμάτων (97,2%) [Ομάδα τροφίμων υψηλών σε κορεσμένα-Trans λιπαρά].
• Σοκολατούχο γάλα (100%), άλειμμα σοκολάτας και σοκολάτα (99,3%), κομπόστα φρούτων και επιδόρπιο γιαουρτιού (98,6%), τσουρέκι (95%), ρυζόγαλο (88,7%), κρέμα συσκευασμένη (87,9%) και μπισκότα (85%) [Ομάδα τροφίμων υψηλών σε πρόσθετα σάκχαρα].

Απεναντίας, χαμηλότερη βρέθηκε η συμμόρφωση προς τις συστάσεις αναφορικά με την πλήρη αποφυγή:

• Μαργαρίνης και βουτύρου (60,7%) [Ομάδα τροφίμων υψηλών σε κορεσμένα-Trans λιπαρά].
• Ταχινιού υψηλών σακχάρων (με κακάο, μέλι ή πορτοκάλι) (69,6%) [Ομάδα τροφίμων υψηλών σε πρόσθετα σάκχαρα].

Βρέφη < 18 μηνών

Αναφορικά με τις συστάσεις εβδομαδιαίας κατανομής μεσημεριανού γεύματος, παρατηρήθηκε υψηλή συμμόρφωση των σταθμών σε αυτές, και συγκεκριμένα:

• Κοτόπουλο 1-2 ημέρες την εβδομάδα: 100%.
• Όσπρια, 1 ημέρα την εβδομάδα: 100%.
• Ψάρι, 1-2 ημέρες την εβδομάδα: 85,3%.
• Κόκκινο κρέας έως 1 ημέρα την εβδομάδα: 98,5%.
• Λαχανικά, ως συνοδευτικά των γευμάτων (τουλάχιστον 1-2 ημέρες την εβδομάδα): 98,5%

Το ποσοστό των σταθμών που δήλωσαν ότι προσφέρουν φρούτα καθημερινά ήταν 88,2%. Και εδώ όμως παρατηρήθηκε υψηλό ποσοστό στους σταθμούς που προσφέρουν τουλάχιστον 1-2 ημέρες την εβδομάδα φρέσκους χυμούς φρούτων (30,9%).

Σχετικά με την ομάδα τροφίμων υψηλών σε κορεσμένα-Trans λιπαρά, παρατηρήθηκε καθολική τήρηση των συστάσεων (από το 100% των σταθμών) στα αλλαντικά-προϊόντα κόκκινου κρέατος και τα τηγανητά, και πολύ υψηλή στα σύνθετα αρτοσκευάσματα (95,6%).

Σχετικά με την ομάδα τροφίμων υψηλών σε πρόσθετα σάκχαρα, η τήρηση των συστάσεων ήταν καθολική (από το 100% των σταθμών) σε πολλά τρόφιμα (σοκολάτα, σοκολατούχο γάλα, άλειμμα σοκολάτας, επιδόρπιο γιαουρτιού) και πολύ υψηλή στην κομπόστα φρούτων (98,5%), το ρυζόγαλο (95,6%), το τσουρέκι (94,1%), τα μπισκότα (86,8%) και το ταχίνι υψηλών σακχάρων (83,8%).

Ιδιωτικοί Σταθμοί

Βρέφη και Νήπια > 18 μηνών

Σε αντίθεση με τους δημόσιους σταθμούς, το ποσοστό των σταθμών που προσφέρει σε καθημερινή βάση φρέσκα φρούτα και φρουτοσαλάτες ανήλθε στο 69,8%, ενώ σημαντικό ποσοστό αυτών τα προσφέρει μόλις έως 1-2 ημέρες την εβδομάδα (12,8%). Ταυτόχρονα, υψηλό βρέθηκε και το ποσοστό των σταθμών που προσφέρει τουλάχιστον 1-2 ημέρες την εβδομάδα φρέσκους χυμούς φρούτων (39,5%).

Υψηλό βρέθηκε το ποσοστό των σταθμών που προσφέρει τουλάχιστον 3-4 ημέρες την εβδομάδα λαχανικά ή σαλάτες (84,9%).

Το 25% των σταθμών δεν προσφέρουν καθόλου επεξεργασμένα/λευκά δημητριακά, ενώ το 48,3% προσφέρει τουλάχιστον 3-4 ημέρες την εβδομάδα μη επεξεργασμένα δημητριακά (όπως ψωμί, ζυμαρικά και δημητριακά πρωϊνού ολικής άλεσης, καστανό ρύζι και βρώμη).

Παρατηρήθηκε και εδώ σημαντική προσκόλληση στις συστάσεις αναφορικά με την πλήρη αποφυγή:

• Αλλαντικών – προϊόντων κόκκινου κρέατος (95,4%), τηγανητών (95,2%) και σύνθετων αρτοσκευασμάτων (83,9%) [Ομάδα τροφίμων υψηλών σε κορεσμένα-Trans λιπαρά]
• Σοκολατούχο γάλα και σοκολάτα (100%), κομπόστα φρούτων (98,8%), άλειμμα σοκολάτας και επιδόρπιο γιαουρτιού (96,5%), κρέμα συσκευασμένη (95,3%), ρυζόγαλο (89,4%), μπισκότα (82,4%) και τσουρέκι (80,2%) [Ομάδα τροφίμων υψηλών σε πρόσθετα σάκχαρα]. Επίσης, σε σχέση με τους δημόσιους σταθμούς, στους ιδιωτικούς παρατηρήθηκε υψηλότερη προσκόλληση στην πλήρη αποφυγή ταχινιού υψηλών σακχάρων (75%).

Απεναντίας, όπως και στους δημόσιους σταθμούς, σχετικά χαμηλή βρέθηκε η συμμόρφωση των ιδιωτικών σταθμών με τις συστάσεις αναφορικά με την πλήρη αποφυγή της μαργαρίνης και του βουτύρου (67,9%) [Ομάδα τροφίμων υψηλών σε κορεσμένα-Trans λιπαρά]

Βρέφη < 18 μηνών

Αναφορικά με τις συστάσεις εβδομαδιαίας κατανομής μεσημεριανού γεύματος, παρατηρήθηκε υψηλή προσκόλληση των σταθμών σε αυτές, και συγκεκριμένα:

• Κοτόπουλο 1-2 ημέρες την εβδομάδα: 100%.
• Όσπρια, 1 ημέρα την εβδομάδα: 95,9%.
• Ψάρι, 1-2 ημέρες την εβδομάδα: 83,7%.
• Κόκκινο κρέας έως 1 ημέρα την εβδομάδα: 91,7%.
• Λαχανικά, ως συνοδευτικά των γευμάτων (τουλάχιστον 1-2 ημέρες την εβδομάδα): 100%

Δείτε αναλυτικά την εγκύκλιο του υπουργείου Υγείας: