Ένα από τα σημαντικότερα -αν όχι το σημαντικότερο- πρόβλημα παγκοσμίως στον χώρο της Υγείας είναι οι ανισότητες και οι συνέπειες που αυτές έχουν. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), σε έκθεσή του, τονίζει ότι οι βαθύτερες αιτίες της κακής υγείας συχνά προέρχονται από παράγοντες πέρα από τον τομέα της υγείας, όπως η έλλειψη ποιοτικής στέγασης, η εκπαίδευση και οι ευκαιρίες εργασίας -δηλαδή οι ανισότητες που πρκύπτουν μέσα στην κοινωνία.
Μάλιστα, τέτοιοι καθοριστικοί παράγοντες μπορεί να ευθύνονται για τη δραματική μείωση του προσδόκιμου υγιούς ζωής -μερικές φορές κατά δεκαετίες- σε χώρες υψηλού και χαμηλού εισοδήματος. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι στη χώρα με το χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής θα ζήσουν, κατά μέσο όρο, 33 χρόνια λιγότερο από εκείνους που γεννήθηκαν στη χώρα με το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής. Οι κοινωνικοί καθοριστικοί παράγοντες της ισότητας στην υγεία μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα της υγείας των ανθρώπων περισσότερο από τις γενετικές επιρροές ή την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.
«Ο κόσμος μας είναι άνισος. Ο τόπος που γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε, ζούμε, εργαζόμαστε και γερνάμε επηρεάζει σημαντικά την υγεία και την ευημερία μας», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Δρ Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους. «Αλλά η αλλαγή προς το καλύτερο είναι δυνατή. Αυτή η παγκόσμια έκθεση δείχνει τη σημασία της αντιμετώπισης των αλληλένδετων κοινωνικών καθοριστικών παραγόντων και παρέχει στρατηγικές και συστάσεις πολιτικής βασισμένες σε στοιχεία για να βοηθήσουν τις χώρες να βελτιώσουν τα αποτελέσματα υγείας για όλους».
Η έκθεση υπογραμμίζει ότι οι ανισότητες στον τομέα της υγείας συνδέονται στενά με τους βαθμούς κοινωνικού μειονεκτήματος και τα επίπεδα διακρίσεων. Η υγεία ακολουθεί μια κοινωνική κλίση σύμφωνα με την οποία όσο πιο υποβαθμισμένη είναι η περιοχή στην οποία ζουν οι άνθρωποι, τόσο χαμηλότερα είναι τα εισοδήματά τους και έχουν λιγότερα χρόνια εκπαίδευσης, φτωχότερη υγεία, με λιγότερα χρόνια υγιούς ζωής. Αυτές οι ανισότητες επιδεινώνονται σε πληθυσμούς που αντιμετωπίζουν διακρίσεις και περιθωριοποίηση. Ένα από τα ζωντανά παραδείγματα είναι το γεγονός ότι οι αυτόχθονες πληθυσμοί έχουν χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής από τους μη αυτόχθονες πληθυσμούς σε χώρες υψηλού ή χαμηλού εισοδήματος.
Η Ελλάδα
Στη χώρα μας οι ανισότητες είναι ένας καθοριστικός παράγοντας που επηρεάζει τον χώρο της Υγείας και των υπηρεσιών που παρέχονται στους πολίτες. Αυτό μάλιστα απασχόλησε πρόσφατα και Ένωση Ασθενών Ελλάδας (ΕΝ.ΑΣ.ΕΛ.), η οποία διοργάνωσε σχετική εκδήλωση, στην οποία αποτυπώθηκε η διεύρυνση των ανισοτήτων στη χώρα μας.
Οι ανισότητες στον χώρο της υγείας αποτυπώνονται τόσο ως προς την πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας (οικονομικά, γεωγραφικά), όσο και ως προς τις συνθήκες που συναντούν στις παρεχόμενες υπηρεσίες. Για παράδειγμα τα κενά στο ΕΣΥ επηρεάζουν σαφώς τους πολίτες που προστρέχουν εκεί και όχι στον ιδιωτικό τομέα. Δεν είναι τυχαία άλλωστε τα ευρήματα από μελέτη που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής (ΙΚΠΙ), στην οποία αποτυπωνόταν ότι η υγεία των πολιτών στην Ελλάδα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οικονομική κατάστασή τους. Ανισότητες αντιμετωπίζουν και οι υγειονομικοί, με βάση πολλούς παράγοντες (εργασιακή θέση, φύλο, ειδικότητα κ.α.).
Επομένως, οι ανισότητες στην Ελλάδα έχουν αρνητικό πρόσημο και αναπόφευκτα επηρεάζει και το προσδόκιμο υγιούς ζωής.
Σπάζοντας τον κύκλο
Ο ΠΟΥ τονίζει ότι τα μέτρα για την αντιμετώπιση της εισοδηματικής ανισότητας, των διαρθρωτικών διακρίσεων, των συγκρούσεων και των κλιματικών διαταραχών είναι βασικά για την υπέρβαση των βαθύτερων ανισοτήτων στον τομέα της υγείας. Η κλιματική αλλαγή, για παράδειγμα, εκτιμάται ότι θα ωθήσει επιπλέον 68-135 εκατομμύρια ανθρώπους σε ακραία φτώχεια τα επόμενα 5 χρόνια.
Επί του παρόντος, 3,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως στερούνται επαρκούς κάλυψης κοινωνικής προστασίας, όπως επιδόματα παιδικής/αναρρωτικής άδειας μετ' αποδοχών, με άμεσο και μόνιμο αντίκτυπο στα αποτελέσματα της υγείας τους. Τα υψηλά βάρη χρέους έχουν ακρωτηριάσει την ικανότητα των κυβερνήσεων να επενδύσουν σε αυτές τις υπηρεσίες, με τη συνολική αξία των πληρωμών τόκων που πραγματοποιούνται από τις 75 φτωχότερες χώρες του κόσμου να τετραπλασιάζεται την τελευταία δεκαετία.
Ο ΠΟΥ καλεί για συλλογική δράση από τις εθνικές και τοπικές κυβερνήσεις και τους ηγέτες της υγείας, της ακαδημαϊκής κοινότητας, της έρευνας, της κοινωνίας των πολιτών, παράλληλα με τον ιδιωτικό τομέα για:
- αντιμετώπιση της οικονομικής ανισότητας και επένδυση σε κοινωνικές υποδομές και καθολικές δημόσιες υπηρεσίες·
- να ξεπεραστούν οι διαρθρωτικές διακρίσεις και οι καθοριστικοί παράγοντες και οι επιπτώσεις των συγκρούσεων, των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και της αναγκαστικής μετανάστευσης·
- διαχείριση των προκλήσεων και των ευκαιριών της δράσης για το κλίμα και του ψηφιακού μετασχηματισμού για την προώθηση των συν-οφελών για την ισότητα στην υγεία· και
- προώθηση ρυθμίσεων διακυβέρνησης που δίνουν προτεραιότητα στη δράση για τους κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της ισότητας στην υγεία, συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης πλατφορμών και στρατηγικών διακυβερνητικών πολιτικών, κατανομής χρημάτων, εξουσίας και πόρων στο πιο τοπικό επίπεδο όπου μπορεί να έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο και ενδυνάμωση της κοινοτικής συμμετοχής και της κοινωνίας των πολιτών.
