Τα τελευταία χρόνια, η υγεία του εντέρου βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τόσο της ιατρικής όσο και της διατροφικής επιστήμης. Κάθε εβδομάδα παρουσιάζονται νέες τροφές και συμπληρώματα που υπόσχονται να ενισχύσουν τη λειτουργία του εντέρου και να βελτιώσουν τη συνολική υγεία, ενώ παράλληλα πληθαίνουν οι επιστημονικές αποδείξεις ότι το έντερο αποτελεί θεμελιώδη παράγοντα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση πολλών παθήσεων.
Είναι ευρέως γνωστό ότι το έντερο διαθέτει περίπου 500 εκατομμύρια νευρώνες, ενώ ο εγκέφαλος περίπου 100 δισεκατομμύρια. Η στενή σχέση ανάμεσα σε ένα υγιές έντερο και έναν υγιή εγκέφαλο έχει πλέον τεκμηριωθεί επιστημονικά, με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να επιδιώκουν να βελτιώσουν τη διατροφή τους, καταναλώνοντας τροφές πλούσιες σε προβιοτικά για να ενισχύσουν όχι μόνο τη σωματική, αλλά και την ψυχική τους υγεία. Αυτό που συχνά παραβλέπεται, ωστόσο, είναι ότι η σχέση αυτή είναι αμφίδρομη: όπως το έντερο μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του εγκεφάλου, έτσι και η δραστηριότητα του εγκεφάλου μπορεί να έχει θετική επίδραση στη μικροβιακή ισορροπία του εντέρου.
Ο άξονας εντέρου - εγκεφάλου
Ο λεγόμενος «άξονας εντέρου - εγκεφάλου» αναφέρεται στην περίπλοκη βιοχημική επικοινωνία που πραγματοποιείται ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα του γαστρεντερικού συστήματος και το κεντρικό νευρικό σύστημα. Η επικοινωνία αυτή, που λειτουργεί προς δύο κατευθύνσεις, περιλαμβάνει το κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), το εντερικό νευρικό σύστημα (ΕΝΣ) και το μικροβίωμα του εντέρου, τα οποία συνθέτουν ένα σύνθετο δίκτυο αλληλεπιδράσεων. Μέσα από αυτό το δίκτυο ρυθμίζονται ζωτικές λειτουργίες, όπως η πέψη, η παραγωγή ενέργειας, η διάθεση και η συνολική ψυχική και σωματική υγεία.
Το ανθρώπινο μικροβίωμα, που αποτελείται από τρισεκατομμύρια μικροοργανισμούς, θεωρείται πλέον θεμέλιος λίθος της ευεξίας μας. Οι μικροοργανισμοί αυτοί παράγουν νευροδιαβιβαστές και νευροδραστικές ουσίες, όπως η σεροτονίνη και το γ-αμινοβουτυρικό οξύ, οι οποίες παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση της διάθεσης και της γνωστικής λειτουργίας. Όταν, ωστόσο, το μικροβίωμα απορρυθμιστεί, το σώμα και ο εγκέφαλος αντιδρούν άμεσα. Έχει αποδειχθεί ότι η κακή υγεία του εντέρου συνδέεται όχι μόνο με παθήσεις όπως ο καρκίνος, τα καρδιαγγειακά νοσήματα και οι φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, αλλά και με ψυχικές διαταραχές όπως το άγχος και η κατάθλιψη.
Οι μηχανισμοί που εμπλέκονται περιλαμβάνουν την ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλαγές στη δομή του εντερικού ιστού και την εμφάνιση φλεγμονών που μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου. Οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν τελικά τη συμπεριφορά, τη διάθεση και την ψυχική σταθερότητα. Με άλλα λόγια, δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι το έντερο λειτουργεί ως «δεύτερος εγκέφαλος» του σώματός μας.
Πώς ο διαλογισμός επηρεάζει την υγεία του εντέρου
Ο διαλογισμός, είτε πρόκειται για πρακτικές ενσυνειδητότητας (mindfulness) είτε για ασκήσεις βαθιάς αναπνοής, προκαλεί συνειδητά μια κατάσταση ηρεμίας και εστιασμένης προσοχής. Αν και οι ρίζες του βρίσκονται σε ανατολικές φιλοσοφίες που μετρούν χιλιάδες χρόνια ιστορίας, τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερη απήχηση και στις δυτικές κοινωνίες.
Πέρα όμως από τα πνευματικά οφέλη, ο διαλογισμός έχει αποδειχθεί ότι επιδρά θετικά και στη φυσιολογία του οργανισμού, μειώνοντας τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση και ενισχύοντας τη συνολική αίσθηση ευεξίας. Το στρες, γνωστός επιβαρυντικός παράγοντας για τη λειτουργία του εντέρου, επηρεάζει την κινητικότητα, τη διαπερατότητα και τη σύνθεση του μικροβιώματος. Μέσω της μείωσης του στρες, ο διαλογισμός συμβάλλει στην αποκατάσταση της μικροβιακής ισορροπίας, ενισχύει τον εντερικό φραγμό και περιορίζει τις φλεγμονές που διαταράσσουν την πεπτική λειτουργία.
Σύμφωνα με το News Medical, νεότερες επιστημονικές μελέτες ενισχύουν την άποψη ότι η τακτική εξάσκηση στον διαλογισμό μπορεί να επιδρά θετικά στην υγεία του εντέρου. Σε μία από αυτές, ερευνητές εξέτασαν την επίδραση ενός εντατικού προγράμματος διαλογισμού διάρκειας οκτώ ημερών (Isha Meditation Samyama) στο μικροβίωμα και στη συνολική ευεξία των συμμετεχόντων.
Η μελέτη, που περιλάμβανε 64 άτομα, είχε στόχο να διερευνήσει πώς η συγκεκριμένη πρακτική επηρεάζει τα λιπίδια του αίματος, τη διαδικασία της πέψης και τις επιπτώσεις τους στη σωματική και ψυχική υγεία. Με τη βοήθεια φασματομετρίας μάζας υψηλής ανάλυσης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μετά το τέλος του προγράμματος, τα επίπεδα ακυλογλυκινών (ενώσεων παρόμοιων με τα ενδοκανναβινοειδή, γνωστών για τις αντιφλεγμονώδεις και αγγειοδιασταλτικές τους ιδιότητες) είχαν αυξηθεί σημαντικά. Ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε μείωση σε ουσίες όπως οι γλυκεροφωσφοχολίνες, οι εστέρες χοληστερίνης και οι τριακυλογλυκερόλες, που συνδέονται με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι προχωρημένες μορφές διαλογισμού, όπως εκείνες που διδάσκονται στο πρόγραμμα Samyama, μπορούν να βελτιώσουν τον μεταβολισμό των λιπιδίων και να ενισχύσουν τη λειτουργία του εντέρου.
Σε άλλη μελέτη, με 288 συμμετέχοντες, οι ερευνητές κατέγραψαν αύξηση των ευεργετικών βακτηρίων του εντέρου ακόμη και τρεις μήνες μετά την ολοκλήρωση ενός προγράμματος διαλογισμού, το οποίο περιλάμβανε δίμηνη προετοιμασία με αυστηρά φυτική διατροφή που αποτελούνταν κατά 50% από ωμές τροφές. Η ανάλυση των δειγμάτων κοπράνων μέσω αλληλούχισης 16sRNA επιβεβαίωσε ότι ο διαλογισμός μπορεί να επηρεάσει θετικά και μακροπρόθεσμα τη σύσταση του μικροβιώματος.
Αντίστοιχα ευρήματα καταγράφηκαν και σε άλλη μελέτη, η οποία συνέκρινε το μικροβίωμα Θιβετιανών βουδιστών μοναχών με εκείνο των λαϊκών γειτόνων τους. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μοναχοί, οι οποίοι ασκούν καθημερινά διαλογισμό επί σειρά ετών, είχαν διαφορετική βακτηριακή σύνθεση, πλουσιότερη σε είδη όπως Prevotella και Bacteroides. Οι διαφορές αυτές φαίνεται να συνδέονται με χαμηλότερα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και καρδιαγγειακών παθήσεων.
Αν και η μελέτη είχε περιορισμούς, όπως το μικρό και αποκλειστικά ανδρικό δείγμα των 37 μοναχών και 19 λαϊκών συμμετεχόντων, τα ευρήματα ενισχύουν την άποψη ότι ο διαλογισμός μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στη διατήρηση της ισορροπίας του μικροβιώματος και, κατ’ επέκταση, στη συνολική υγεία του εντέρου και του οργανισμού.
