Οι αιτίες της αλλεργίας στα ακάρεα βρίσκονται στην υπερβολική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Εκτός από τα σωματικά συμπτώματα, η αλλεργία επηρεάζει συχνά και την ψυχολογική μας κατάσταση, γι’ αυτό είναι ουσιαστικό να μάθουμε να τη διαχειριζόμαστε σωστά.

Η κακή ποιότητα ύπνου λόγω ρινικής συμφόρησης, τα συνεχώς κόκκινα μάτια ή η αδυναμία συγκέντρωσης εξαιτίας του κνησμού και του βήχα μπορεί να γίνουν απογοητευτικά και να επηρεάσουν τη διάθεση και τις κοινωνικές σχέσεις.

Τι είναι η αλλεργία στα ακάρεα της σκόνης;

Υπάρχει διαφορά μεταξύ αλλεργίας στη σκόνη και αλλεργίας στα ακάρεα της σκόνης. Συχνά μιλάμε γενικά για «αλλεργία στη σκόνη», όμως το κύριο πρόβλημα δεν είναι η σκόνη αυτή καθαυτή, αλλά τα μικροσκοπικά ακάρεα που «φωλιάζουν μέσα της». Πρόκειται για πολύ μικρούς οργανισμούς, αόρατους με γυμνό μάτι, παρόμοιους με μικροσκοπικές αράχνες, οι οποίοι ζουν σε εσωτερικούς χώρους.

Η διάκριση είναι σημαντική: η σκόνη μπορεί να περιέχει διάφορα αλλεργιογόνα (γύρη, μούχλα, τρίχες ζώων), ενώ τα ακάρεα αποτελούν συγκεκριμένη αιτία αλλεργικών αντιδράσεων.

Τα ακάρεα της σκόνης ανήκουν στην οικογένεια των αραχνιδών και τρέφονται με απολέπιση ανθρώπινου και ζωικού δέρματος. Τα δύο κύρια είδη που προκαλούν αλλεργίες είναι τα εξής:

• Dermatophagoides pteronyssinus: ευδοκιμεί σε υγρά και παραθαλάσσια περιβάλλοντα, προτιμά υγρασία 60–80% και βρίσκεται κυρίως σε στρώματα και μαξιλάρια.
• Dermatophagoides farinae: πιο ανθεκτικό, απαντάται και σε ξηρότερα, ηπειρωτικά κλίματα, συχνό σε χαλιά και ταπετσαρίες επίπλων.

Στις περισσότερες χώρες, όπως και στην Ελλάδα, τα δύο είδη συνυπάρχουν και συμβάλλουν από κοινού στην εμφάνιση των συμπτωμάτων. Τα ακάρεα αναπτύσσονται σε θερμά και υγρά μέρη με υφάσματα, κουρτίνες, μαλακά παιχνίδια και κλινοσκεπάσματα, γι’ αυτό η κρεβατοκάμαρα θεωρείται το βασικό τους «καταφύγιο».

Η αλλεργία στα ακάρεα οφείλεται σε υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού παράγουν αντισώματα τύπου IgE, τα οποία αναγνωρίζουν ως επικίνδυνες ουσίες τις πρωτεΐνες των ακάρεων, κυρίως αυτές που περιέχονται στα περιττώματα και στα υπολείμματα του σώματός τους, τα οποία εισπνέονται εύκολα μαζί με τη σκόνη.

Οι πιο ισχυρές αλλεργιογόνες πρωτεΐνες είναι οι Der p 1 και Der p 2 (από το D. pteronyssinus) και οι Der f 1 και Der f 2 (από το D. farinae).

Ο μηχανισμός είναι ο εξής: στην πρώτη επαφή, το ανοσοποιητικό «εκπαιδεύεται» και παράγει ειδικά IgE αντισώματα· στη δεύτερη επαφή, τα IgE συνδέονται με τα μαστοκύτταρα, τα οποία απελευθερώνουν ισταμίνη, προκαλώντας φτέρνισμα, ρινική συμφόρηση και κνησμό.

Συμπτώματα της αλλεργίας στα ακάρεα

Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπια ή έντονα και να επηρεάζουν διάφορα συστήματα του οργανισμού:

• Βήχας: ξηρός, επίμονος, συχνότερα τη νύχτα ή το πρωί.
• Οφθαλμικά συμπτώματα: κόκκινα, πρησμένα, δακρυσμένα μάτια με έντονο κνησμό.
• Βρογχόσπασμος και άσθμα: η χρόνια έκθεση μπορεί να επιδεινώσει το άσθμα ή να το προκαλέσει.
• Δερματίτιδα: έκζεμα, κυρίως σε παιδιά με ατοπική προδιάθεση.
• Γενικευμένος κνησμός: σπανιότερος, αλλά πιθανός σε άτομα με δερματικές αντιδράσεις.

Σε αντίθεση με τις αλλεργίες στη γύρη, που έχουν εποχικό χαρακτήρα, η αλλεργία στα ακάρεα προκαλεί συνεχή συμπτώματα όλο το έτος, κάτι που επιβαρύνει ψυχολογικά, ιδιαίτερα τα παιδιά, δημιουργώντας ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης και δυσφορία.

Περίοδοι έξαρσης

Η αλλεργία στα ακάρεα δεν έχει αυστηρή εποχικότητα, αλλά είναι χειρότερη το φθινόπωρο και τον χειμώνα, όταν τα παράθυρα μένουν κλειστά και η θέρμανση αυξάνει τη θερμοκρασία και την υγρασία. Την άνοιξη και το καλοκαίρι, ο καλός αερισμός και ο ήλιος μειώνουν την παρουσία τους, χωρίς όμως να εξαλείφουν πλήρως τα συμπτώματα.

Διάγνωση

Η διάγνωση βασίζεται σε δύο στάδια:

Κλινική εκτίμηση: Ιστορικό, συμπτώματα, περιβάλλον, εποχικότητα.

Εργαστηριακές εξετάσεις

• 1. Δερματικό τεστ (prick test): ελαφρύ τρύπημα στο δέρμα με αλλεργιογόνο· εάν υπάρχει ευαισθησία, εμφανίζεται κοκκινίλα.
• 2. Μέτρηση ειδικών IgE στο αίμα, για ανίχνευση αντισωμάτων έναντι των αλλεργιογόνων των ακάρεων.

Ο συνδυασμός κλινικής εικόνας και εξετάσεων οδηγεί στη σωστή διάγνωση και θεραπευτικό πλάνο.

Αντιμετώπιση

Η θεραπεία είναι πολυπαραγοντική, περιλαμβάνοντας πρόληψη, φαρμακευτική αγωγή και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ανοσοθεραπεία.

Πρόληψη

Η μείωση της έκθεσης στα ακάρεα είναι καθοριστική. Αν και η πλήρης εξάλειψη είναι αδύνατη, μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά μέτρα:

• Πλύσιμο σεντονιών και κουβερτών στους 60°C ή περισσότερο.
• Χρήση αντιαλλεργικών καλυμμάτων σε στρώματα και μαξιλάρια.
• Τακτικός αερισμός δωματίων και διατήρηση υγρασίας <50%.
• Απομάκρυνση ή συχνό πλύσιμο χαλιών, κουρτινών και λούτρινων παιχνιδιών.
• Χρήση ηλεκτρικής σκούπας με φίλτρο HEPA και προτίμηση σε πλενόμενα πατώματα.

Φαρμακευτική αγωγή

Όταν η πρόληψη δεν αρκεί, ο γιατρός μπορεί να συστήσει:

• Αντιισταμινικά για ρινικά και οφθαλμικά συμπτώματα.
• Κορτικοστεροειδή σπρέι για επίμονη συμφόρηση.
• Βρογχοδιασταλτικά ή εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή σε παιδιά με άσθμα.

Τα φάρμακα δεν θεραπεύουν την αιτία, αλλά ελέγχουν τα συμπτώματα και πρέπει να λαμβάνονται υπό ιατρική παρακολούθηση.

Ανοσοθεραπεία («εμβόλιο» κατά της αλλεργίας)

Η ειδική ανοσοθεραπεία είναι η μόνη αγωγή που μπορεί να τροποποιήσει την πορεία της νόσου, μειώνοντας προοδευτικά την ευαισθητοποίηση. Προτείνεται όταν τα συμπτώματα είναι σοβαρά ή όταν τα φάρμακα δεν επαρκούν.

Χορηγείται υπογλώσσια ή υποδόρια και διαρκεί συνήθως 3–5 χρόνια.

Μπορεί να μειώσει τη συχνότητα των συμπτωμάτων, να προλάβει την ανάπτυξη άσθματος και να περιορίσει τη μακροχρόνια ανάγκη φαρμάκων. Ωστόσο, δεν ενδείκνυται σε ασθενείς με ανοσολογικές παθήσεις, εγκύους ή άτομα που λαμβάνουν β-αναστολείς.