Αν και η πρώτη διατροφική πυραμίδα δημοσιεύτηκε στην Σουηδία το 1974, ο συγκεκριμένος οδηγός διατροφής έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής κατά τη δεκαετία του 1990 και ειδικότερα μετά την δημοσίευσή του από το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών (USDA) το 1992.
Επρόκειτο για μια οπτική αναπαράσταση, την οποία ήταν εύκολο να κατανοήσει κανείς: στη βάση της βρίσκονταν οι τροφές οι οποίες θεωρείτο πως προωθούσαν την υγεία, ενώ όσο πιο κοντά στην κορυφή της βρισκόταν μια τροφή, τόσο πιο σπάνια θα έπρεπε να καταναλώνεται.
Σύντομα, η διατροφική πυραμίδα διαδόθηκε και στην Γηραιά Ήπειρο, με τους επιστήμονες ανά τον κόσμο να την συστήνουν ως τον απόλυτο οδηγό υγιεινής διατροφής. Μάλιστα, οι περισσότεροι Έλληνες κάτω των 45 έχουν δει την πυραμίδα αυτή σε κάποιο από τα σχολικά τους βιβλία.
Η πυραμίδα αυτή έμοιαζε κάπως έτσι:
Όπως είναι εμφανές, στην βάση της τροφικής αυτής πυραμίδας βρίσκονταν τα δημητριακά, τροφές δηλαδή πλούσιες σε υδατάνθρακες όπως το ψωμί, τα ζυμαρικά, το ρύζι, τα κράκερς και τα δημητριακά πρωινού. Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών, οι καταναλωτές θα έπρεπε να προσλαμβάνουν 6 - 11 μερίδες δημητριακών μέσω της διατροφής τους σε καθημερινή βάση.
Στο επόμενο προς τα πάνω σκαλί βλέπουμε τα φρούτα και τα λαχανικά. Η πυραμίδα συστήνει 3 - 5 μερίδες λαχανικών και 2 - 4 μερίδες φρούτων ημερησίως.
Συνεχίζουμε στην επόμενη κατηγορία, η οποία περιλαμβάνει και τις πρωτεΐνες (κρέας, πουλερικά, όσπρια, αυγά και ξηροί καρποί). Και για τις δύο αυτές ομάδες συστήνεται η ποσότητα των 2 - 3 μερίδων την ημέρα.
Τέλος, στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκονται τα λιπαρά και τα γλυκά, με το αμερικανικό υπουργείο να προτείνει στους πολίτες να τα καταναλώνουν «με φειδώ». Κατά τα επόμενα χρόνια, στην κατηγορία αυτή προστέθηκε και το κόκκινο κρέας, καθώς και τα διάφορα επεξεργασμένα σνακς, όπως τα πατατάκια.
Με λίγα λόγια, δινόταν έμφαση στην πρόσληψη απλών υδατανθράκων (όπως το λευκό ψωμί) και στην αποφυγή των λιπαρών και των γλυκών (και μετέπειτα του κόκκινου κρέατος.
Η πυραμίδα αυτή παρέμεινε δημοφιλής μέχρι και το έτος 2005, οπότε και τα δεδομένα άρχισαν να αλλάζουν, με τους επιστήμονες να συνειδητοποιούν κάποια μεγάλα λάθη.
Η μεγάλη αλλαγή στην διατροφική πυραμίδα
Κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα, οι επιστήμονες έχουν αρχίσει να παρατηρούν ότι τα περιστατικά διαβήτη άρχισαν να αυξάνονται με ραγδαίους ρυθμούς, αγγίζοντας τα 422 εκατ. παγκοσμίως το 2014, από τα 108 εκατ. το 1980.
Κάτι ακόμα που έγινε εμφανές ήταν ότι υπήρχε μεγάλη έξαρση νέων περιστατικών διαβήτη στις αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες με τα χρόνια άρχισαν να υιοθετούν μια πιο δυτικού τύπου διατροφή.
Σύντομα, όμως, διαπιστώθηκε, πως για την «πανδημία» αυτή δεν έπαιζαν τόσο μεγάλο ρόλο τα λιπαρά, αλλά… οι υδατάνθρακες και συγκεκριμένα οι λεγόμενοι ως «λευκοί» υδατάνθρακες, που τόσα χρόνια βρίσκονταν στη βάση της διατροφικής πυραμίδας.
Χαρακτηριστική ήταν η ανάλυση που δημοσιεύτηκε πέρυσι στο επιστημονικό περιοδικό «Nature» και αφορούσε 184 χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ανατολικής Ευρώπης. Στην ανάλυση, αναφέρονταν οι 5 βασικότεροι παράγοντες που έχουν οδηγήσει τα τελευταία χρόνια στην εμφάνιση της νόσου του διαβήτη στους ασθενείς και τα αποτελέσματα έρχονταν σε αντίθεση με τις οδηγίες της πυραμίδας των τελευταίων δεκαετιών.
Οι 5 παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο του διαβήτη:
- Κακή διατροφή – 70,3%
- Ανεπαρκής πρόσληψη τροφίμων ολικής άλεσης – 26,1%
- Υπερβολική κατανάλωση επεξεργασμένων υδατανθράκων – 24,6%
- Υπερβολική κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος – 20,3%
- Υπερβολική κατανάλωση μη επεξεργασμένου κόκκινου κρέατος – 20,1%
Αυτό σημαίνει ότι συνολικά, η υπερβολική κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος και υδατανθράκων, καθώς και η υπερβολική πρόσληψη κόκκινου κρέατος ευθύνονται για το 65% των νέων περιστατικών διαβήτη τύπου 2!
Τα αποτελέσματα αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά, αφού πρόκειται για την πρώτη μελέτη που υπογραμμίζει τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες ως τον υπ’ αριθμόν 1 υπαίτιο.
«Τα επεξεργασμένα δημητριακά, το άμυλο και τα σάκχαρα προκαλούν γρήγορη αύξηση της γλυκόζης στο αίμα και μετατροπή του σακχάρου σε λίπος στο συκώτι, το οποίο συσσωρεύεται γύρω από τα κοιλιακά όργανα. Επίσης, συχνά αντικαθιστά άλλες, πιο υγιεινές τροφές (όπως τα δημητριακά ολικής αλέσεως) που δρουν ωφέλιμα για τον οργανισμό. Έτσι, οδηγούμαστε σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2», εξήγησε ο Δρ Ο' Χερν, επικεφαλής της ανάλυσης.
Με το πέρασμα των χρόνων, λοιπόν, η διατροφική πυραμίδα άρχισε να μοιάζει κάπως έτσι:
Όπως απεικονίζεται στην πυραμίδα, βασικά κομμάτια ενός υγιεινού lifestyle είναι η τακτική σωματική άσκηση, ο έλεχος του βάρους και η πρόσληψη άφθονου νερού.
Στη βάση της διατροφής θα πρέπει πλέον να είναι μια ποικιλία τροφίμων που περιλαμβάνουν τα φρούτα, τα λαχανικά, τα καλά λιπαρά (τα οποία βρίσκονταν στην κορυφαία βαθμίδα της παλιάς πυραμίδας) και τα δημητριακά ολικής άλεσης.
Ακολουθούν οι πρωτεΐνες, με έμφαση να δίνεται στο ψάρι και στα πουλερικά, καθώς και στις φυτικές πρωτεΐνες, όπως είναι οι ξηροί καρποί, τα όσπρια και οι σπόροι.
Τα γαλακτοκομικά πλέον δεν πρέπει να προσλαμβάνονται σε ποσότητες που ξεπερνούν τις 1 – 2 μερίδες το πολύ. Για όσους δεν προσλαμβάνουν γαλακτοκομικά από την διατροφή τους συστήνονται προϊόντα εμπλουτισμένα με βιταμίνη D (π.χ.: γάλα σόγιας).
Τέλος, στην κορυφή της πυραμίδας, βρίσκονται οι τροφές που πρέπει να καταναλώνονται σπάνια, οι οποίες περιλαμβάνουν: κόκκινο κρέας και βούτυρο, επεξεργασμένοι υδατάνθρακες (π.χ.: πατατάκια, λευκό ρύζι και ζυμαρικά), σακχαρούχα ποτά, γλυκά και τρόφιμα με πολύ αλάτι.
Συμπληρωματικά με την πυραμίδα της διατροφής, τόσο τα Κέντρα Ελέγχου Ασθενειών, όσο και το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, εξέδωσαν και έναν ακόμα οδηγό το 2011.
Πρόκειται για το myPlate, «το πιάτο μου», το οποίο μπορείτε να το δείτε παρακάτω:
