Η τάση του SkinnyTok μονοπώλησε τον αλγόριθμο στο TikTok προβάλλοντας διαρκώς εικόνες από ελλιποβαρή σώματα, αυστηρό μέτρημα θερμίδων και διατροφή γεμάτη στερήσεις που ωθούν εφήβους και νέους στο να θεωρούν τα ανορεκτικά σώματα ως ιδανικά. Οι αντιδράσεις και οι επικρίσεις για την «παγίδα» με τα βίντεο με ρουτίνες γυμναστικής ακραία αδύνατων φιγούρων και πρακτικές που προωθούν τα ανορεκτικά σώματα, εν πολλοίς εξιδανικεύοντάς τα οδήγησαν στο να μπλοκαριστεί το επίμαχο hashtag #skinnytok όμως η φιλοσοφία και ο σιωπηλός κίνδυνος που εγκυμονεί αυτό το περιεχόμενο αποτελεί «καμπανάκι» για την πρόκληση διατροφικών διαταραχών.
Όπως εξηγεί στο Dnews η Δρ Μαρία Τσιάκα, BAPsychology, PhD Psychological Medicine, IOPN, Section of Eating Disorders King’s College, οικογενειακή- συστημική θεραπεύτρια, ιδρύτρια και Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, το skinnytok είναι άκρως επικίνδυνο διότι προωθεί, άμεσα ή έμμεσα, το ισχνό σώμα ως πρότυπο ευτυχίας, επιτυχίας και κοινωνικής αποδοχής. Αυτό συνοδεύεται συχνά από περιεχόμενο ρομαντικοποιεί και εξιδανικεύει οργανικά συμπτώματα που απορρέουν από τις διατροφικές διαταραχές (όπως αίσθημα πείνας (χαμηλή γλυκόζη), λιποθυμία ή απώλεια περιόδου ) καθώς παρουσιάζονται ως «επιτεύγματα» και αδιαμφισβήτητα, το περιεχόμενο αυτό επηρεάζει άμεσα τον τρόπο που ένα νεαρό άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του, το σώμα του, και το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται για να είναι κοινωνικά «αποδεκτό».
Πιστεύετε πως οι πλατφόρμες όπως το TikTok κάνουν αρκετά για να περιορίσουν τέτοιο περιεχόμενο; Αν όχι, τι θα έπρεπε να κάνουν;
Θεωρώ ότι οι πλατφόρμες κάνουν κάποια βήματα, αλλά όχι ικανά και επαρκή. Αν και το TikTok έχει πολιτικές που απαγορεύουν περιεχόμενο που προωθεί τις διατροφικές διαταραχές, ο αλγόριθμός του λειτουργεί ως ενισχυτής εκείνων των περιεχόμενων με έντονη συναισθηματική απήχηση και μεγάλη αλληλεπίδραση – και δυστυχώς, τα skinny trends πληρούν αυτά τα κριτήρια. Για να προστατευθούν αποτελεσματικά οι χρήστες – και ιδίως τα παιδιά και οι έφηβοι – από το επιβλαβές περιεχόμενο που προωθεί διαστρεβλωμένες αντιλήψεις και πεποιθήσεις γύρω από το σώμα και τη τροφή, οι ψηφιακές πλατφόρμες οφείλουν να ενισχύσουν τις πολιτικές και τα εργαλεία παρέμβασης τους. Συγκεκριμένα, θα ήταν σημαντικό να:
- Ενισχύσουν την αλγοριθμική ανίχνευση επιβλαβών hashtags και επικίνδυνων trends, ώστε να εντοπίζονται έγκαιρα βίντεο που προωθούν ανθυγιεινές συμπεριφορές.
- Συνεργάζονται με ειδικούς ψυχικής υγείας και αρμόδιους οργανισμούς προκειμένου να δημιουργήσουν συστήματα φιλτραρίσματος περιεχομένου, που να λαμβάνουν υπόψη τις ψυχολογικές συνέπειες της έκθεσης σε τέτοιες εικόνες.
- Ενισχύουν την παρουσία θετικών προτύπων σώματος, προβάλλοντας δημιουργούς που προάγουν την αποδοχή, την ουδετερότητα σώματος και τον σεβασμό προς όλες τις σωματικές μορφές, χωρίς εξιδανικεύσεις.
- Ενσωματώσουν υποχρεωτικά προειδοποιητικά μηνύματα (pop-ups) σε περιεχόμενο που σχετίζεται με δίαιτες, βάρος ή διατροφικές συμπεριφορές, τα οποία να περιέχουν συνδέσμους για υποστήριξη και ενημέρωση από έγκυρους φορείς.
- Εκπαιδεύσουν τους δημιουργούς περιεχομένου, ειδικά τους influencers με μεγάλη απήχηση στους νέους, παρέχοντάς τους σαφείς οδηγίες για τα όρια, τις συνέπειες και την κοινωνική τους ευθύνη αναφορικά με τα μηνύματα που εκπέμπουν.
Ποιοι είναι οι βασικοί ψυχολογικοί και σωματικοί κίνδυνοι για τα παιδιά και τους εφήβους που εκτίθενται συστηματικά σε τέτοιου είδους περιεχόμενο;
Η συστηματική έκθεση παιδιών και εφήβων σε τέτοιου τύπου περιεχόμενο ελλοχεύει κίνδυνους τόσο για τη ψυχική όσο και τη σωματική τους υγεία. Σε ψυχολογικό επίπεδο, παρατηρείται:
Ανάπτυξη χαμηλής αυτοεκτίμησης και αρνητικής εικόνας σώματος, καθώς τα νεαρά άτομα συγκρίνουν συνεχώς τον εαυτό τους με μη ρεαλιστικά πρότυπα. Αυξημένος κίνδυνος για κατάθλιψη, άγχος και ιδεοληψίες (εμμονές) γύρω από το φαγητό και το σώμα. Ενίσχυση της αίσθησης ανεπάρκειας και κοινωνικής κατωτερότητας, αφού το ψηφιακό περιεχόμενο ενισχύει την πεποίθηση ότι η αξία ενός ατόμου είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εξωτερική του εμφάνιση. Σε σωματικό επίπεδο, οι κίνδυνοι είναι εξίσου σοβαροί:
Αυξάνεται η πιθανότητα ανάπτυξης διατροφικών διαταραχών, όπως η νευρική ανορεξία, η βουλιμία και η επεισοδιακή υπερφαγία. Παρατηρείται υποσιτισμός, διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, καρδιακές αρρυθμίες, καθώς και προβλήματα ανάπτυξης λόγω έλλειψης βασικών θρεπτικών συστατικών. Υφίσταται ανεπάρκεια βιταμινών και ιχνοστοιχείων, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την εύθραυστη φάση της εφηβείας, τόσο σωματικά όσο και νοητικά.
Οι επιπτώσεις αυτές μπορούν να έχουν μακροχρόνιο αντίκτυπο στην υγεία και την ποιότητα ζωής των παιδιών και των εφήβων, καθιστώντας την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση απολύτως αναγκαίες.
Πόσο εύκολα μπορεί ένας άνθρωπος να περάσει από μια δίαιτα σε μια πραγματική διατροφική διαταραχή χωρίς να το αντιληφθεί το περιβάλλον του;
Πολύ εύκολα και συχνά χωρίς να το αντιληφθεί ούτε ο ίδιος, ούτε το περιβάλλον του. Η μετάβαση από μια «αθώα» δίαιτα που στην ουσία δεν τελειώνει ποτέ…Σηματοδοτείται όταν:
Η απώλεια βάρους γίνεται ο υπέρτατος στόχος
Οι συμπεριφορές που πλαισιώνουν αυτή τη προσπάθεια έχουν έντονα καταναγκαστικά χαρακτηριστικά και τελετουργίες (τύψεις, τιμωρία, άκαμπτο πρόγραμμα, συγκεκριμένη ρουτίνα κτλ)
Το άτομο λαμβάνει θετικά σχόλια για την απώλεια βάρους, που ενισχύουν αυτές τις συμπεριφορές
Το φαγητό μετατρέπεται σε μέσο ελέγχου για την άμεση διαχείριση του άγχους ή άλλων δυσφορικών συναισθημάτων (ανεπάρκειας, ενοχών, θυμού κτλ)
Ποιες πρωτοβουλίες προτείνετε για την καταπολέμηση αυτής της τάσης;
Η αντιμετώπιση της αυξανόμενης κοινωνικής πίεσης που δέχονται τα νεαρά άτομα αναφορικά με την εξωτερική εμφάνιση απαιτεί συντονισμένες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης, εκπαίδευσης και κοινωνικής ευαισθητοποίησης. Ορισμένες καίριες πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να συμβάλουν ουσιαστικά στην καταπολέμηση αυτής της επικίνδυνης τάσης είναι:
Προγράμματα ψυχοεκπαίδευσης σε σχολεία, με θεματικές όπως η αποδοχή του σώματος, η κριτική προσέγγιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης. Η ενσωμάτωση αυτών των αξιών από μικρή ηλικία λειτουργεί προληπτικά απέναντι στην αρνητική εικόνα σώματος. Δημιουργία ψηφιακών καμπανιών ενημέρωσης σε συνεργασία με ειδικούς ψυχικής υγείας και influencers, που να προωθούν θετικά πρότυπα και να αποδομούν τις τάσεις που ενισχύουν το «ιδανικό» σώμα των social media. Εκπαίδευση γονέων και εκπαιδευτικών ώστε να αναγνωρίζουν έγκαιρα τα πρώιμα σημάδια μιας διατροφικής διαταραχής , ενισχύοντας την αυτοεικόνα των παιδιών και να λειτουργώντας υποστηρικτικά χωρίς επικριτική στάση.
Δημιουργία ασφαλών χώρων έκφρασης για νέους σε ψηφιακές πλατφόρμες, όπου θα μπορούν να μοιράζονται εμπειρίες, δυσκολίες και προσωπικές αφηγήσεις χωρίς τον φόβο της κριτικής ή της απόρριψης, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της αυθεντικότητας και της αλληλεγγύης. Στήριξη της επιστημονικής κοινότητας μέσω χρηματοδότησης ερευνών, που αποσκοπούν στην κατανόηση και αντιμετώπιση των επιπτώσεων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στις διατροφικές διαταραχές και στην εικόνα σώματος.
Οι Διατροφικές Διαταραχές, βάσει των τελευταίων ερευνών, αγγίζει όλο και μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού. Για ποιο λόγο πιστεύετε; Είναι η εποχή; Είναι τα social; Είναι η προβολή της εικόνας; Τι θα λέγατε εσείς σαν ειδικός;
Οι διατροφικές διαταραχές, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες έρευνες, αγγίζουν πλέον ένα ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού, και ιδίως των νεαρών ατόμων. Αυτή η αύξηση δεν μπορεί να αποδοθεί σε έναν μόνο παράγοντα· πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας πολυπαραγοντικής αλληλεπίδρασης γονιδιακών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η εποχή μας λειτουργεί καθοριστικά στην ανάπτυξη και εξέλιξη των διατροφικών διαταραχών στο δυτικό και αναπτυσσόμενο κόσμο καθώς η εξιδανίκευση της «τέλειας» εικόνας και η ταύτιση της αξίας ενός ατόμου με την εξωτερική του εμφάνιση έχει πλέον πάρει διαστάσεις δόγματος. Η διαρκής έκθεση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενισχύει αυτό το φαινόμενο, προκαλώντας συγκρίσεις, συναισθήματα ανεπάρκειας και αυξημένο άγχος, ιδίως στους εφήβους.
Παράλληλα, η τοξική κουλτούρα της δίαιτας, η οποία συχνά παρουσιάζεται με πιο όρους όπως «wellness» ή «fitspiration», κρύβει κάτω από μια φαινομενικά υγιή προσέγγιση τον αυστηρό περιορισμό, την ενοχή για την τροφή και έντονη δυσαρέσκεια για την εικόνα σώματος. Η ανάγκη για έλεγχο, ειδικά σε περιόδους κοινωνικής ή οικονομικής αβεβαιότητας (όπως η πανδημία), ενισχύει την εμφάνιση τέτοιων συμπεριφορών. Σε αυτό το πλαίσιο, η εύκολη προσβασιμότητα σε επικίνδυνες πρακτικές, χωρίς επαρκή εποπτεία ή ενημέρωση, λειτουργεί ενισχυτικά και επιβαρυντικά. Ωστόσο, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε και τη γονιδιακή - βιολογική διάσταση. Πλήθος ερευνών υποδεικνύει ότι οι διατροφικές διαταραχές έχουν και γενετική προδιάθεση και κληρονομικότητα, με γονιδιακούς παράγοντες που σχετίζονται με τη ρύθμιση της όρεξης, την ανταπόκριση στο στρες, την παρορμητικότητα και την ευαλωτότητα σε ψυχικές διαταραχές όπως η αγχώδης ή η καταθλιπτική συμπτωματολογία. Η γονιδιακή προδιάθεση, σε συνδυασμό με ένα περιβάλλον υψηλών απαιτήσεων και έντονης κοινωνικής πίεσης, αυξάνει την ευαλωτότητα του ατόμου και μπορεί πυροδοτήσει μια διατροφική διαταραχή.
Ως ειδικός, θα υπογράμμιζα ότι οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι «μόδα» ούτε μια «ίωση» που θα περάσει , αλλά σοβαρές ψυχικές ασθένειες με βιολογικό υπόβαθρο. Δεν αφορούν μόνο το φαγητό ή το σώμα, αλλά πολύ βαθύτερα υπαρξιακά ζητήματα, όπως η ανάγκη για αποδοχή, έλεγχο, ασφάλεια και αξία. Η πρόληψη και η αντιμετώπισή τους χρήζουν στρατηγικού σχεδιασμού, πλάνου και οργάνωσης με συντονισμένη δράση εκπαιδευτικών, επαγγελματιών ψυχικής υγείας, γονέων, νομοθετών και των ίδιων των ψηφιακών πλατφόρμων.
Πηγή: Dnews.gr
