Η παραίτηση του γιατρού της Σερίφου Θανάση Κονταρή έφερε στην επιφάνεια τις τραγικές συνθήκες που αντιμετωπίζει το προσωπικό του ΕΣΥ στα νησιά. Χθες καταγράψαμε τη λίστα με τις παραιτήσεις και τα κενά των υγειονομικών στη νησιωτική Ελλάδα. Σήμερα αναζητούμε πώς θα λυθεί το πρόβλημα.

Τρεις ειδικοί απαντούν στο βασικό ερώτημα: ο Ψυχίατρος, Διευθυντής ΕΣΥ και πρόεδρος της Ένωσης Γιατρών Νοσοκομείου Λήμνου Κώστας Κατσιγιαννόπουλος, ο πρώην διοικητής του νοσοκομείου Σαντορίνης Μπάμπης Πανοτόπουλος και ο επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου ΕΝΑ και εκ των συντονιστών της ομάδας υγείας του ΕΝΑ Βασίλης Ζαχαρόπουλος.

Πακέτο κινήτρων για εγκατάσταση και παραμονή γιατρών στα νησιά

Όπως τονίζει στο Healthstat.gr ο Ψυχίατρος, Διευθυντής ΕΣΥ και πρόεδρος της Ένωσης Γιατρών Νοσοκομείου Λήμνου Κώστας Κατσιγιαννόπουλος, oι γιατροί δεν πάνε στα νησιά ή παραιτούνται και φεύγουν άρον άρον από αυτά για τρεις λόγους: οικονομικούς (το καθημερινό κόστος ζωής το χειμώνα είναι τουλάχιστον 30-40% μεγαλύτερο από τα αστικά κέντρα και το καλοκαίρι σε πολλά νησιά απλησίαστο, ιδίως σε ότι αφορά τη στέγαση), επιστημονικούς (σε κάθε ειδικότητα υπηρετεί ένας ή το πολύ δύο γιατροί και η επιστημονική μοναξιά είναι αφόρητη, ενώ συχνά επέρχεται γρήγορα επιστημονική απαξίωση από αυτά που θα ήθελε αλλά δεν μπορεί ο γιατρός να κάνει, ενώ δεξιότητές του συχνά καταλήγουν σε αχρησία) και επαγγελματικούς (λόγω της υποστελέχωσης οι γιατροί εξαναγκάζονται σε υπερεφημέρευση, εφημερεύοντας συνεχόμενα μερικές φορές μέχρι και για πάνω από δύο μήνες, εκτελώντας απλήρωτες εφημερίες, και ασκώντας συχνά μια αμυντική ιατρική προσέχοντας πολλές φορές κυρίως να μην πέσουν σε λάθος).

Παράλληλα, η κυβέρνηση γνωρίζει αυτή την κατάσταση, αλλά «εγκλωβισμένη στις νεοφιλελεύθερες εμμονές της και το αφήγημα ιδιωτικοποίησης της υγείας που προωθεί, το μόνο που έχει κάνει είναι να πραγματοποιεί αποσπασματικές ολιγοήμερες μετακινήσεις γιατρών για να καλύψει μερικώς τα εξωφρενικά κενά που παρατηρούνται, και αφήνοντας ακάλυπτα τα νησιά πολλές φορές για πολλές μέρες» σημειώνει. Επομένως, οι μετακινήσεις δεν είναι λύση, αλλά μπάλωμα που μετατρέπει τους γιατρούς σε γυρολόγους.

Επιπλέον, «ο απόλυτος εμπαιγμός από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, είναι η συνέχιση χορήγησης επιδόματος αγόνου στους γιατρούς των νησιών με βάση τους βασικούς μισθούς όχι του 2023 αλλά του 1983 (με μετατροπή δραχμών σε ευρώ)». Έτσι ένας μόνιμος γιατρός σε νησί έχει επιπλέον οικονομική παροχή 10 ευρώ μικτά το μήνα, που προσδοκά να γίνουν 100 ευρώ μετά από χρόνια. Ξεκινάει δηλαδή με μηνιαία παροχή δύο σουβλάκια, και μετά από χρόνια προσδοκά το κράτος να του προσφέρει ένα καλό γεύμα σε τραπέζι.

Αυτό που χρειάζεται να γίνει, σύμφωνα με τον Κώστα Κατσιγιαννόπουλο, είναι ότι είχε προτείνει η Επιτροπή για τα Άγονα που είχε συστήσει το υπουργείο Υγείας το 2019, και τα έχουν προτείνει ομόφωνα τόσο ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος (ΠΙΣ) κα η Ομοσπονδία Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδος (ΟΕΝΓΕ). Ειδικά ο ΠΙΣ έχει στείλει τους τελευταίους τρεις μήνες τρεις σχετικές επιστολές στο υπουργείο Υγείας και καμία απάντηση δεν έλαβε.

«Ένα τέτοιο πλαίσιο θα έπρεπε να περιλαμβάνει το λιγότερο ένα πακέτο κινήτρων για εγκατάσταση και παραμονή γιατρών στα νησιά και πρέπει να αφορά τόσο τους γιατρούς που υπηρετούν ήδη όσο και αυτούς που θα επιλέξουν να πάνε στα νησιά.

• Χορήγηση ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ επιδόματος αγόνου με βάση τους σημερινούς πραγματικούς βασικούς μισθούς γιατρών ΕΣΥ
• Επίδομα στέγασης (είτε ως επίδομα ενοικίου, είτε κυρίως ως επιδότηση για ανέγερση ή αγορά μόνιμης κατοικίας)
• Ταχύτερη βαθμολογική εξέλιξη μέχρι το βαθμό του Συντονιστή Διευθυντή
• Συνεχή μετεκπαίδευση με μετακίνηση σε άλλα νοσοκομεία για εκπαίδευση με δαπάνη του κράτους
• Παροχή μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών με κάλυψη σχετικής δαπάνης από το κράτος
• Προσλήψεις γιατρών ΕΣΥ στα νησιά, ώστε να μην παρατηρείται το φαινόμενο να υπηρετεί ένας γιατρός σε κάθε ειδικότητα στα νησιωτικά νοσοκομεία».

Ο πρόεδρος της Ένωσης Γιατρών Νοσοκομείου Λήμνου επισημαίνει ότι με αυτές τις προϋποθέσεις θα μπορούσαν τα νησιά να γίνουν θελκτικός επαγγελματικός προορισμός για μόνιμη εργασιακή εγκατάσταση γιατρών ΕΣΥ. «Έτσι, το κράτος ξοδεύοντας κάποια χρήματα θα μείωνε το κόστος των διακομιδών, και κυρίως θα αυξανόταν το αίσθημα ασφάλειας των νησιωτών και θα μειωνόταν τα λεφτά που από τη τσέπη τους δίνουν για υπηρεσίες υγείας μετακινούμενοι στο κέντρο» καταλήγει.

Εξασφάλιση στέγασης και μικρή υποχρεωτικότητα

Ο πρώην διοικητής του νοσοκομείου Σαντορίνης Μπάμπης Πανοτόπουλος επισημαίνει, μιλώντας στο Healthstat.gr, τη δυσκολία που έχει ένας γιατρός όταν είναι στη μέση του πουθενά και παίρνει την ευθύνη για την υγεία ανθρώπων που ζουν στα νησιά.

«Υπάρχει το αντικίνητρο ότι ζουν σε μικρές κλειστές κοινωνίες. Επίσης, σε αρκετά νησιά και δη τουριστικά, το κόστος ζωής είναι τεράστιο. Γενικότερα δεν είναι ένας καλός προορισμός για κάποιον που σχεδιάζει τη ζωή του. Συνήθως στα νησιά γίνεται αντίστροφα. Δεν πάνε γιατροί που το έχουν σχεδιάσει στη ζωής τους, αλλά μάλλον η ζωή τους έχει φέρει εκεί» εξηγεί. Ο Μπάμπης Πανοτόπουλος υπενθυμίζει ότι το ζητούμενο στην υγεία είναι η καθολική υγειονομική κάλυψη, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Παράλληλα, το πρόταγμα της Αριστεράς είναι η δωρεάν πρόσβαση όλων των πολιτών σε υπηρεσίες υγείας. Τίποτα όμως από τα παραπάνω δεν είναι εύκολο. «Ένας άνθρωπος που θα πάθει κάταγμα, είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί μέσω αεροδιακομιδής. Επίσης, υπάρχει μεγάλη αδικία γιατί χάνονται ζωές από περιστατικά που δεν μπορούν να διακομιστούν ή εξαρτάται η εξέλιξη της υγείας του ασθενούς από τον χρόνο που θα παρέμβει η ιατρική ειδικότητα» επισημαίνει ο πρώην διοικητής του νοσοκομείου Σαντορίνης.

Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, ο Μπάμπης Πανοτόπουλος υπογραμμίζει ότι προφανώς πρέπει να υπάρχουν έξτρα κίνητρα για γιατρούς και νοσηλευτές, αλλά βάζει και δύο άλλα ζητήματα. «Το μεγάλο ζήτημα είναι η εξασφάλιση της στέγασης» αναφέρει και προσθέτει: «Η επιδότηση στέγης δεν είναι η λύση του προβλήματος, γιατί οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην αισχροκέρδεια. Το ζήσαμε στη Σαντορίνη, πήγαιναν γιατροί να βρουν σπίτι και τους ζητούσαν 800 ευρώ λέγοντας «αφού παίρνεις επιδότηση». Σε συνεργασία κεντρικού κράτους και τοπικής αυτοδιοίκησης θα πρέπει να λυθεί το θέμα της στέγασης του υγειονομικού προσωπικού, αλλά και του γενικότερου δημόσιου τομέα. Το κράτος πρέπει να εξασφαλίσει στέγη έστω με ένα πολύ χαμηλό αντίτιμο σε όλο το υγειονομικό προσωπικό» τονίζει. Όπως λέει ο ίδιος, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ υπήρχε το πρόγραμμα «Φιλόδημος», μέσω του οποίου υπήρχε η ιδέα να βρεθούν δημόσιες εκτάσεις, στις οποίες θα μπορούσε να χτίσει ο Δήμος και να παραχωρηθούν έναντι χαμηλού ενοικίου. Δυστυχώς δεν υπήρχε συνεργασία και αυτό δεν επετεύχθη και ακόμα υπάρχει το συγκεκριμένο πρόβλημα.

Μία δεύτερη πρόταση που καταθέτει ο Μπ. Πανοτόπουλος, την οποία έχει συζητήσει με γιατρούς του ΕΣΥ και ήταν κάτι παραπάνω από σύμφωνοι, είναι ένα είδος μικρής υποχρεωτικότητας. «Το κράτος είναι υποχρεωμένο να εξασφαλίσει υπηρεσίες υγείας υψηλής ποιότητας και στους κατοίκους αυτών των περιοχών. Τα νησιά συμμετέχουν στο ΑΕΠ με ένα τεράστιο ποσοστό, δεν είναι φτωχοί συγγενείς. Παράγουν χρήμα. Οπότε θα έπρεπε να έχουν ανταμοιβές στον χώρο της υγείας. Όταν γίνονται κρίσεις ιατρών ΕΣΥ για τα νοσοκομεία της χώρας, οι γιατροί που θα προσλαμβάνονται να υποχρεούνται για μία τριετία να υπηρετούν σε άγονες και νησιωτικές περιοχές. Επίσης, πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω τα πολυδύναμα περιφερειακά νοσοκομεία, ώστε να απολαμβάνουν οι νησιώτες ισότιμη δωρεάν πρόσβαση σε υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας. Πρέπει να γίνουν σαν μικρά νοσοκομεία, κάποια χειρουργεία να γίνονται εκεί. Να μην υπάρχει μόνο ένας γενικός ιατρός ή ένας παθολόγος» προτείνει ο πρώην διοικητής του νοσοκομείου Σαντορίνης.

Πλήρης χαρτογράφηση και ανασχεδιασμός

Ο επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου ΕΝΑ και εκ των συντονιστών της ομάδας υγείας του ΕΝΑ Βασίλης Ζαχαρόπουλος υπογραμμίζει στο Ηealthstat.gr ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα η οποία διαθέτει μεγάλες άγονες και απομονωμένες περιοχές. Όπως είναι φυσικό, προσθέτει, οι κάτοικοι αυτών των περιοχών έχουν (και υγειονομικές) ανάγκες στις οποίες ένα ευνομούμενο κράτος δικαίου οφείλει να ανταποκρίνεται με επάρκεια και αποτελεσματικότητα, με γνώμονα τις κατά τόπους ανάγκες των κατοίκων για κάλυψη των υγειονομικών αναγκών τους.

«Ωστόσο, το ΕΣΥ το οποίο ως γνωστόν αντιμετωπίζει χρόνια προβλήματα και στρεβλώσεις, δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στον συνταγματικό ρόλο του, κάτι που εντάθηκε πολύ στη διάρκεια των δύσκολων ετών της δημοσιονομικής προσαρμογής, καθώς και στα χρόνια της διακυβέρνησης ΝΔ, από το 2019 ως και σήμερα, εξαιτίας της ιδεολογικής αντίληψής της να θεωρεί την υγεία ως απλό, καταναλωτικό αγαθό υποκείμενο στους άτυπους κανόνες της αγοράς, δηλαδή προσφοράς και ζήτησης, και όχι ως δημόσιο και κοινωνικό αγαθό το οποίο πρέπει να είναι αντικείμενο διαχείρισης από το σύγχρονο κράτος πρόνοιας με μοναδικό στόχο τη βελτίωση και διατήρηση σε υψηλά επίπεδα της υγείας και ευημερίας των ανθρώπων» τονίζει.

Ο Βασίλης Ζαχαρόπουλος συνοψίζει τα αίτια της ανεπάρκειας του ΕΣΥ να καλύψει τις υγειονομικές ανάγκες των νησιωτών ως εξής: έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού, έλλειψη ιατροτεχνολογικών και κτηριακών πόρων και πλήρης απουσία στρατηγικού σχεδιασμού, παρακολούθησης, αξιολόγησης και εφαρμογής. Για να εξαλειφθούν οι στρεβλώσεις του ΕΣΥ στα νησιά, ο επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου ΕΝΑ προτείνει:

• Νέος και εκ βάθρων ανασχεδιασμός του υγειονομικού χάρτη των νησιών ώστε η πολιτική και διοικητική εποπτεία των δομών υγείας να καταστεί πιο εύκολη και πιο αποτελεσματική.
• Πλήρης και πραγματική χαρτογράφηση των υφιστάμενων δομών υγείας (δημόσιων και ιδιωτικών) τόσο σε ανθρώπινο δυναμικό όσο και σε ιατροτεχνολογικό και κτηριακό εξοπλισμό.
• Ουσιαστική εκτίμηση των αναγκών που υπάρχουν λαμβανομένων υπόψη και των επιδημιολογικών, γεωγραφικών και τουριστικών δεδομένων.
• Μεταρρύθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με εφαλτήριο το νόμο 4486/2017 για τις ΤΟΜΥ και τους οικογενειακούς ιατρούς αλλά με βελτιώσεις βασισμένες στην αξιολόγηση της υλοποίησης του νόμου αυτού και κατάργηση του ν. 4931/2022. Παράλληλα, έμφαση και προτεραιοποίηση δημόσιων πολιτικών πρόληψης και παρέμβασης στους κοινωνικούς προσδιοριστές υγείας.
• Ενίσχυση των νοσοκομείων σε ανθρώπινο δυναμικό και υλικοτεχνικούς πόρους, σε ασθενοφόρα, τροχήλατα και πλωτά (συνέργειες με ένοπλες δυνάμεις και λιμενικό σώμα).
• Κίνητρα για την προσέλκυση και διατήρηση του ανθρώπινου δυναμικού, ιδίως αλλά όχι μόνο των ιατρών: το μείζον αυτό πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται αποσπασματικά ούτε είναι απλώς μισθολογικό ζήτημα. Αντιθέτως, είναι ένα πρόβλημα που απαιτεί ολιστική προσέγγιση και αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων του, τα οποία εν πολλοίς ανάγονται στην ευρύτερη υποβάθμιση και υπο-ανάπτυξη των νησιών, με μικρές εξαιρέσεις φυσικά. Αν τα νησιά μας δεν αναπτυχθούν βάσει ενός ολιστικού σχεδίου (τουριστική ανάπτυξη, προστασία φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και πολιτιστικής κληρονομιάς, βελτίωση μεταφορών και ενδοεπικοινωνίας κ.λπ) το οποία θα βελτιώσει τις συνθήκες και προοπτικές ζωής σε αυτά, τότε η άρνηση των ιατρών να στελεχώσουν τις υπηρεσίες του ΕΣΥ θα επιμείνει με οδυνηρές επιπτώσεις.
• Αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η ψηφιακή διάσταση της υγείας μέσω του ΕΣΥ και δεδομένης της πολυκαναλικότητας αλλά και της φτηνής πρόσβασης και χρήσης του διαδικτύου (τηλεϊατρική).
• Επένδυση στο ΕΣΥ και συμπληρωματική συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα μέσω του ΕΟΠΥΥ. Ανάσχεση της ιδιωτικοποίησης του τομέα της υγείας.
• Στοχευμένες συνεργασίες με τους ΟΤΑ, με μοναδικό γνώμονα την δωρεάν και ποιοτική κάλυψη των υγειονομικών αναγκών των κατοίκων, αλλά και τουριστών.
• Εκπόνηση πρωτοκόλλων και σχεδίων προετοιμασίας και ετοιμότητας για έκτακτες περιπτώσεις. Ανάλογη εκπαίδευση όλων των εμπλεκόμενων και συχνές ασκήσεις και αξιολογήσεις.
• Απορρόφηση των σχετικών ενωσιακών κονδυλίων με βασική προϋπόθεση τη βιωσιμότητα και ενσωμάτωση.
• Και μάλλον το βασικότερο: πολιτική βούληση και δέσμευση σχεδιασμού και υλοποίησης.