Η φυματίωση, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ είναι ένα λοιμώδες νόσημα που προκαλείται από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και σπανιότερα από άλλους τύπους μυκοβακτηριδίων. Το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης σ υνήθως προσβάλλει τους πνεύμονες, αλλά μπορεί να προσβάλει και οποιοδήποτε όργανο του σώματος.
Τα δεδομένα για τη φυματίωση στην Ελλάδα το 2024
Το 2024 καταγράφηκαν – σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ - συνολικά 400 περιστατικά ενεργού φυματίωσης, δηλαδή 19% λιγότερα σε σύγκριση με το 2023, φαινόμενο που εκτιμάται ότι σχετίζεται με την υποδιάγνωση και υποδήλωση, παρά με αληθή κάμψη του νοσήματος.
Με βάση τα δηλωμένα κρούσματα, η συχνότητα δήλωσης της φυματίωσης στην Ελλάδα το 2024 ήταν 3,82 ανά 100.000 πληθυσμού. Η Ελλάδα κατατάσσεται στις χώρες χαμηλής επίπτωσης του νοσήματος, σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (λιγότερα από 10 περιστατικά ανά 100.000 κατοίκους κατ’ έτος).
Το 2024, το 51% των συνολικών κρουσμάτων ήταν Έλληνες και το 49% αλλοδαποί, αποτέλεσμα που αποδίδεται κυρίως στην υποδιάγνωση του νοσήματος στην πληθυσμιακή ομάδα των αλλοδαπών. Η πλειονότητα των κρουσμάτων στους Έλληνες παρατηρείται μεταξύ των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας. Στους αλλοδαπούς από χώρες με υψηλή επίπτωση της νόσου, η πλειονότητα των κρουσμάτων αφορά σε νέα άτομα, με κύρια ηλικιακή ομάδα αυτή των εφήβων και νέων ενηλίκων.
Το 2024 παρατηρήθηκαν περιστατικά με εκτεταμένη και σοβαρή μορφή φυματίωσης, που περιλαμβάνουν τη φυματίωση του κεντρικού νευρικού συστήματος (φυματιώδης μηνιγγίτιδα και φυματίωση εγκεφάλου) και των οστών και την κεχροειδή φυματίωση, σε παιδιά και σε νέους αλλοδαπούς χωρίς υποκείμενα νοσήματα, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη εφαρμογής του εμβολιασμού με BCGστα νεογνά πληθυσμιακών ομάδων υψηλού κινδύνου νόσησης από φυματίωση.
Πώς μεταδίδεται η φυματίωση;
Μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο με την εισπνοή σταγονιδίων που περιέχουν μυκοβακτηρίδια, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ. Τα άτομα με πνευμονική φυματίωση αποβάλλουν πολύ μικρά τέτοια σταγονίδια με τον βήχα, το φτάρνισμα και τη δυνατή ομιλία. Τα άτομα αυτά μεταδίδουν συνήθως τη νόσο στους ανθρώπους που είναι σε στενή επαφή μαζί τους αρκετές ώρες κάθε μέρα, όπως η στενή οικογένειά τους ή συγκάτοικοι στο ίδιο σπίτι.
Η φυματίωση δε μεταδίδεται μέσω της κοινής χρήσης αντικειμένων, όπως με τα ρούχα, τα σεντόνια, τα κοινά πιάτα και μαχαιροπίρουνα, τα ποτήρια και τις τουαλέτες.
Τι σημαίνει η μόλυνση από μυκοβακτηρίδιο
Οι περισσότεροι άνθρωποι που εισπνέουν τα μυκοβακτηρίδια μολύνονται, αλλά ο οργανισμός έχει την ικανότητα να αμυνθεί και να σταματήσει την ανάπτυξή τους. Με αυτό τον τρόπο τα μυκοβακτηρίδια γίνονται ανενεργά, αλλά παραμένουν στον οργανισμό και μπορεί να γίνουν ενεργά αργότερα.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί δεν αναπτύσσουν ποτέ φυματίωση (ενεργό νόσο) και δεν μεταδίδουν τη νόσο σε άλλους. Επομένως, δεν έχουν συμπτώματα, συνήθως όμως έχουν θετική δερμοαντίδραση Mantoux. Τα άτομα αυτά λέμε ότι έχουν «λανθάνουσα φυματική λοίμωξη». Από αυτούς, ένα ποσοστό 5-10%, και, ιδιαίτερα αυτοί που το αμυντικό τους σύστημα είναι εξασθενημένο, μπορεί να αναπτύξουν ενεργό φυματίωση κάποια στιγμή στο μέλλον.
Τι σημαίνει ότι έχω φυματίωση
Τα μυκοβακτηρίδια της φυματίωσης πολλαπλασιάζονται μέσα στον οργανισμό και προκαλούν νόσο, αν το αμυντικό σύστημα δεν μπορεί να σταματήσει την ανάπτυξή τους. Μερικοί άνθρωποι αρρωσταίνουν σχεδόν αμέσως μετά την μόλυνση, άλλοι όμως μπορεί να αρρωστήσουν πολλά χρόνια αργότερα, όταν για κάποιο λόγο εξασθενήσει το αμυντικό τους σύστημα.
Περισσότερο ευαίσθητα είναι τα μικρά παιδιά (βρέφη και νήπια) και οι ηλικιωμένοι, καθώς επίσης άτομα με διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, λευχαιμία ή λεμφώματα, άτομα με εθισμό στο αλκοόλ ή σε τοξικές ουσίες, άτομα που παίρνουν κορτικοστεροειδή ή ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, που είναι φορείς του ΗIV (του ιού που προκαλεί το AIDS), καθώς και άτομα με σοβαρό υποσιτισμό.
Πώς μπορώ να γνωρίζω αν έχω μολυνθεί
Η εξέταση Mantoux, ένα δερματικό τεστ που βασίζεται στην ενδοδερμική ένεση μικρής ποσότητας φυματινικής πρωτεΐνης και διαβάζεται μετά από 2-3 ημέρες, είναι ο πιο συνήθης τρόπος ελέγχου της μόλυνσης από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης.
Η θετική δερμοαντίδραση Mantoux μπορεί να σημαίνει προηγούμενη μόλυνση με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης, αλλά δε σημαίνει απαραιτήτως ενεργό νόσο.
Η θετική Mantoux μπορεί να οφείλεται σε προηγούμενο εμβολιασμό με εμβόλιο BCG. Αν όμως η δερματική αντίδραση είναι έντονη, ο εμβολιασμός έχει γίνει πριν πολλά χρόνια ή υπάρχει ιστορικό επαφής με ασθενή με μεταδοτική μορφή φυματίωσης, η θετική Mantoux μπορεί να σημαίνει μόλυνση από το μυκοβακτηρίδιο ή και ενεργό νόσο. Σε κάθε περίπτωση, η δερμοαντίδραση Mantoux αξιολογείται σε συνάρτηση με το ιστορικό και την παρουσία ή όχι συμπτωμάτων.
Η εξέταση ιντερφερόνης (IGRA) γίνεται σε δείγμα αίματος και το αποτέλεσμά της δεν επηρεάζεται από τυχόν προηγούμενο εμβολιασμό με BCG. Κατά τα άλλα, το θετικό αποτέλεσμα μπορεί να δηλώνει λανθάνουσα ανενεργό μόλυνση από μυκοβακτηρίδιο ή ενεργό νόσο, και συναξιολογείται
με τα κλινικά και επιδημιολογικά δεδομένα, όπως και η δερμοαντίδραση Mantoux.
Υπάρχει εμβόλιο για τη φυματίωση;
Υπάρχει το εμβόλιο BCG, το οποίο συνιστάται σε βρέφη και μικρά παιδιά σε χώρες ή πληθυσμούς που η φυματίωση είναι σχετικά συχνή, διότι προλαμβάνει τις πολύ σοβαρές μορφές της νόσου. Προστατεύει από την πνευμονική φυματίωση περίπου το 50% όσων εμβολιάζονται, αλλά
προστατεύει σε πολύ υψηλό ποσοστό από τη φυματιώδη μηνιγγίτιδα και τη διάσπαρτη (κεχροειδή) μορφή.
Στην Ελλάδα, μετά από εισήγηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, έχει σταματήσει ο καθολικός εμβολιασμός των παιδιών με το εμβόλιο BCG.
Αν έχω μολυνθεί με το μυκοβακτηρίδιο πώς μπορώ να προστατευθώ γ ι α να μην αρρωστήσω;
Η χορήγηση προληπτικής αντιφυματικής αγωγής για 4-6 μήνες προλαμβάνει την ενεργό νόσηση.
Μπορεί να θεραπευτεί η ενεργός φυματίωση και πώς;
Η ενεργός φυματίωση κατά κανόνα μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, πρέπει όμως να χορηγηθεί συνδυασμός αντιφυματικών φαρμάκων για αρκετούς μήνες, ανάλογα με την εντόπιση και την έκταση της νόσου.
Συνήθως, μετά από 2 εβδομάδες κατάλληλης θεραπείας, το άτομο που νοσεί δεν μεταδίδει πια τα μυκοβακτηρίδια στους άλλους. Έτσι, εάν το επιτρέπει η γενική του κατάσταση, και με τις κατάλληλες ιατρικές οδηγίες, μπορεί να επιστρέψει στις καθημερινές του ασχολίες.
