Παρότι η επιστημονική κοινότητα εξακολουθεί να έχει πολλά αναπάντητα ερωτήματα για τη νόσο Αλτσχάιμερ, η σχέση ανάμεσα στον κακό ύπνο και στην επιδείνωση της νόσου αποτελεί ένα από τα πιο ενεργά πεδία έρευνας.
Μια μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Annals of Neurology, έδειξε ότι η χρήση υπνωτικών χαπιών μπορεί να μειώσει τη συσσώρευση τοξικών πρωτεϊνών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, το οποίο καθαρίζει τον εγκέφαλο κάθε βράδυ.
Συγκεκριμένα, άτομα που έλαβαν σουβορεξάντη (suvorexant), ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται ευρέως για την αϋπνία, επί δύο νύχτες σε εργαστήριο ύπνου παρουσίασαν μικρή μείωση στα επίπεδα των πρωτεϊνών αμυλοειδούς-βήτα και ταυ, που είναι γνωστό ότι συσσωρεύονται στον εγκέφαλο ατόμων με Αλτσχάιμερ.
Η δοκιμή ήταν μικρής διάρκειας (2 νύχτες) και συμμετείχαν μόνο 38 υγιείς ενήλικες, ωστόσο η έρευνα από το Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σεντ Λούις δείχνει με ενδιαφέροντα τρόπο τη σύνδεση ανάμεσα στον ύπνο και στους μοριακούς δείκτες της νόσου.
Οι διαταραχές ύπνου θεωρούνται ένα από τα πρώιμα σημάδια του Αλτσχάιμερ, που μπορεί να εμφανιστούν πριν την απώλεια μνήμης και τη γνωστική έκπτωση. Όταν τα πρώτα συμπτώματα γίνουν εμφανή, τα επίπεδα της ανώμαλης αμυλοειδούς-βήτα έχουν ήδη σχεδόν κορυφωθεί, σχηματίζοντας τις χαρακτηριστικές πλάκες που εμποδίζουν τη φυσιολογική λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων.
Οι ερευνητές θεωρούν ότι η ενίσχυση του ύπνου μπορεί να βοηθήσει στην απομάκρυνση αυτών των πρωτεϊνών, επιτρέποντας στον εγκέφαλο να «καθαρίζεται» πιο αποτελεσματικά κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Παρόλα αυτά, «είναι πολύ νωρίς για να θεωρήσουν όσοι ανησυχούν για τη νόσο Αλτσχάιμερ ότι πρέπει να αρχίσουν να παίρνουν σουβορεξάντη κάθε βράδυ», εξήγησε ο νευρολόγος Brendan Lucey από το Κέντρο Ιατρικής Ύπνου του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, ο οποίος ηγήθηκε της μελέτης.
Τι λένε οι ειδικοί
Η μακροχρόνια χρήση υπνωτικών δεν θεωρείται ιδανική λύση για την αϋπνία, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση. Επιπλέον, ορισμένα υπνωτικά ενδέχεται να προκαλέσουν πιο ελαφρύ ύπνο, μειώνοντας τα στάδια του βαθύ ύπνου. Αυτό είναι σημαντικό, αφού προηγούμενες έρευνες του ίδιου ερευνητή είχαν δείξει ότι ο ανεπαρκής βαθύς ύπνος σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα των πρωτεϊνών ταυ και αμυλοειδούς-βήτα.
Στην τελευταία μελέτη, ο Lucey και οι συνεργάτες του θέλησαν να διαπιστώσουν αν η βελτίωση του ύπνου με τη βοήθεια υπνωτικών θα μπορούσε να μειώσει τα επίπεδα αυτών των πρωτεϊνών στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό, το οποίο περιβάλλει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι ακόμη και μία μόνο νύχτα κακού ύπνου μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα αμυλοειδούς-βήτα.
Οι εθελοντές, ηλικίας 45 έως 65 ετών, έλαβαν μία από δύο δόσεις σουβορεξάντης ή ένα εικονικό φάρμακο, μία ώρα αφότου οι ερευνητές πήραν δείγμα εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Στη συνέχεια, συλλέγονταν νέα δείγματα ανά δύο ώρες για 36 ώρες, όσο οι συμμετέχοντες κοιμούνταν και την επόμενη ημέρα, ώστε να καταγραφούν οι μεταβολές στα επίπεδα των πρωτεϊνών.
Δεν παρατηρήθηκαν διαφορές στην ποιότητα ύπνου μεταξύ των ομάδων, ωστόσο οι συμμετέχοντες που έλαβαν τη συνηθισμένη δόση σουβορεξάντης είχαν 10 έως 20% χαμηλότερα επίπεδα αμυλοειδούς-βήτα σε σχέση με εκείνους που πήραν εικονικό φάρμακο.
Η υψηλότερη δόση μείωσε προσωρινά και τα επίπεδα της υπερφωσφορυλιωμένης ταυ, μιας μορφής της πρωτεΐνης που συνδέεται με τον σχηματισμό συσπειρώσεων και τον θάνατο των νευρικών κυττάρων. Ωστόσο, η μείωση αυτή παρατηρήθηκε μόνο σε ορισμένες μορφές ταυ και τα επίπεδά της επανήλθαν στα αρχικά μέσα σε 24 ώρες.
«Αν καταφέρουμε να περιορίσουμε τη φωσφορυλίωση της ταυ, ίσως μειώσουμε και τον σχηματισμό των συσπειρώσεων και τον νευρωνικό θάνατο», ανέφερε ο Lucey. Πρόσθεσε όμως ότι χρειάζονται μεγαλύτερες μελέτες σε μεγαλύτερης ηλικίας άτομα, με μακροχρόνια παρακολούθηση, για να διαπιστωθεί αν υπάρχει σταθερό όφελος, αλλά και ποιες μπορεί να είναι οι παρενέργειες των υπνωτικών.
Φυσικά, όλα αυτά βασίζονται στην επικρατούσα θεωρία για τη νόσο Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με την οποία οι ανώμαλες συσσωματώσεις πρωτεϊνών προκαλούν τις βλάβες στον εγκέφαλο. Η θεωρία αυτή, ωστόσο, έχει αρχίσει να αμφισβητείται, καθώς δεκαετίες προσπαθειών να μειωθούν τα επίπεδα αμυλοειδούς δεν έχουν οδηγήσει σε αποτελεσματικά φάρμακα ή θεραπείες που να επιβραδύνουν πραγματικά την εξέλιξη της νόσου.
Με άλλα λόγια, τα υπνωτικά μπορεί να βοηθήσουν κάποιους να κοιμούνται καλύτερα, αλλά η χρήση τους ως προληπτικό μέτρο κατά της νόσου Αλτσχάιμερ παραμένει αβέβαιη και στηρίζεται σε μια θεωρία που πλέον θεωρείται επισφαλής.
Παρόλα αυτά, όλο και περισσότερες μελέτες συνδέουν τις διαταραχές ύπνου με Αλτσχάιμερ, για την οποία δεν υπάρχουν ακόμα θεραπείες που να αναστρέφουν ή να σταματούν την εξέλιξή της. Ο Lucey τόνισε ότι η βελτίωση της «υγιεινής του ύπνου» και η αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η υπνική άπνοια είναι απλές αλλά ουσιαστικές κινήσεις για την προστασία της υγείας του εγκεφάλου σε κάθε ηλικία.
«Ελπίζω ότι κάποια στιγμή θα καταφέρουμε να αναπτύξουμε φάρμακα που θα αξιοποιούν τη σύνδεση ανάμεσα στον ύπνο και τη νόσο Αλτσχάιμερ, ώστε να προλαμβάνουμε τη γνωστική έκπτωση», δήλωσε ο Lucey. «Αλλά δεν είμαστε ακόμη σε αυτό το σημείο».
