Η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί μια νευροεκφυλιστική πάθηση που πλήττει σταδιακά τις λειτουργίες της μνήμης και της σκέψης, καθώς τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου καταστρέφονται και ο εγκέφαλος υφίσταται ατροφία.
Στην Ελλάδα, τα επίσημα επιδημιολογικά στοιχεία είναι περιορισμένα, αλλά υπολογίζεται ότι εκατοντάδες χιλιάδες άτομα ζουν με άνοια, με το μεγαλύτερο ποσοστό των περιστατικών να οφείλονται στη νόσο Αλτσχάιμερ. Μάλιστα, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσμού και των συνθηκών του τρόπου ζωής, η επίπτωση της νόσου προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά τις επόμενες δεκαετίες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η εξασθένηση της μνήμης σε έναν βαθμό είναι φυσιολογική όσο κάποιος μεγαλώνει. Καθώς ο εγκέφαλος γερνά, οι νευρώνες λειτουργούν πιο αργά και η μεταβίβαση των πληροφοριών δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο στα νεότερα χρόνια. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι χρειάζεστε λίγο περισσότερο χρόνο για να θυμηθείτε ένα όνομα, να βρείτε μια λέξη ή να μάθετε κάτι καινούργιο.
Ωστόσο, υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις φυσιολογικές αλλαγές της μνήμης και στα πρώιμα σημάδια άνοιας ή νόσου Αλτσχάιμερ. Όταν η απώλεια μνήμης είναι συχνή, αφορά σημαντικές πληροφορίες ή συνοδεύεται από σύγχυση, αποπροσανατολισμό ή δυσκολία στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων, τότε δεν θεωρείται φυσιολογική. Σε αυτές τις περιπτώσεις χρειάζεται αξιολόγηση από γιατρό, ιδανικά νευρολόγο ή νευροψυχολόγο, ώστε να διερευνηθεί αν πρόκειται για κάποια μορφή γνωστικής έκπτωσης.
Ο δρ Πίτερ Ρέμπινς, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, ο οποίος έχει μελετήσει, γράψει και φροντίσει ασθενείς με Αλτσχάιμερ για περισσότερα από 40 χρόνια, αποκάλυψε στη Daily Mail τις 10 ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να ξεχωρίσετε τη διαφορά ανάμεσα στη φυσιολογική απώλεια μνήμης και στην άνοια.
1. Δυσκολεύεστε να θυμηθείτε το όνομα στενών φίλων ή συγγενών;
Αν δυσκολεύεστε να θυμηθείτε λέξεις ή ονόματα, αυτό μπορεί να είναι ένα φυσιολογικό μέρος της γήρανσης.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο καθηγητής: «Αν έχετε ραντεβού με τον γιατρό την επόμενη μέρα και σας το έχουν υπενθυμίσει δύο φορές, ή αν πρόκειται να πάτε σε έναν γάμο το Σαββατοκύριακο και δεν το θυμάστε, αυτό είναι ανησυχητικό».
2. Δυσκολεύεστε να κάνετε πράγματα που παλαιότερα δεν σας δυσκόλευαν;
Αν διαπιστώνετε ότι ξαφνικά δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε τα οικονομικά σας ή να μαγειρέψετε, ενώ το κάνατε άνετα για δεκαετίες, αυτό μπορεί να είναι προειδοποιητικό σημάδι, προειδοποίησε ο δρ Ρέμπινς.
«Έχω δει ανθρώπους που μαγείρευαν και φρόντιζαν το σπίτι για 30 ή 40 χρόνια να λένε ‘κουράστηκα με αυτό’. Όταν όμως τους αξιολογούμε, εντοπίζουμε σαφείς γνωστικές δυσκολίες που ξεπερνούν τις φυσιολογικές αλλαγές της ηλικίας», ανέφερε.
Όπως εξήγησε, η αιτία πίσω από αυτή τη δυσκολία είναι η γνωστική κατάπτωση, κάτι που οι περισσότεροι συνειδητοποιούν μόνο εκ των υστέρων.
3. Δυσκολεύεστε να οργανώσετε πράγματα όπως ένα γεύμα ή μια συγκέντρωση;
Σύμφωνα με τον δρ Ρέμπινς, δεν είναι απαραίτητα η μνήμη το πρώτο πράγμα που επηρεάζεται, αλλά η λεγόμενη «εκτελεστική λειτουργία», δηλαδή η ικανότητα του εγκεφάλου να οργανώνει και να συντονίζει καθήκοντα.
«Ας πάρουμε για παράδειγμα το μαγείρεμα», είπε. «Το άτομο μπορεί να θυμάται τα υλικά και τα βήματα, αλλά δυσκολεύεται να τα εκτελέσει με τη σωστή σειρά, να στρώσει το τραπέζι ή να ετοιμάσει τα ποτά».
Αν ποτέ δεν ήσασταν ιδιαίτερα καλοί σε τέτοιες δραστηριότητες, πιθανότατα δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Αν όμως αυτό είναι κάτι καινούργιο ή ξαφνικό, καλό είναι να το διερευνήσετε.
4. Τι φάρμακα παίρνετε;
Ορισμένα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση ή γνωστικές δυσκολίες, εξήγησε ο δρ Ρέμπινς.
Αν τα συμπτώματα υποχωρούν όταν μειώνεται η δόση ή διακόπτεται το φάρμακο, τότε το πρόβλημα πιθανότατα οφείλεται σε αυτό και όχι στη νόσο Αλτσχάιμερ.
Τα φάρμακα αυτά είναι συνήθως εκείνα με αντιχολινεργική δράση, που επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό, την πέψη και τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης.
Έτσι, ορισμένα φάρμακα για το άγχος, την καρδιά, τους πνεύμονες ή την ακράτεια μπορούν να προκαλέσουν γνωστικές παρενέργειες σε μερικούς ανθρώπους.
5. Μπορείτε να κάνετε πράγματα που απαιτούν ταυτόχρονη συγκέντρωση;
Σε τεστ που γίνονται σε άτομα με ύποπτα συμπτώματα Αλτσχάιμερ, οι γιατροί συχνά ζητούν να λύσουν απλές μαθηματικές πράξεις. Δεν πρόκειται για τεστ αριθμητικής, αλλά για έλεγχο της ικανότητας να κρατούν πολλές πληροφορίες στο μυαλό τους ταυτόχρονα.
«Πρέπει να θυμάστε τον πιο πρόσφατο αριθμό, το γεγονός ότι αφαιρείτε το επτά και να κάνετε τον υπολογισμό», εξήγησε ο δρ Ρέμπινς.
Αν κάποιος δεν μπορεί καθόλου να το κάνει, αυτό μπορεί να υποδηλώνει κάτι πιο σοβαρό από τη φυσιολογική γήρανση.
6. Πόσο αλκοόλ καταναλώνετε;
Στα 70 και στα 80, ο οργανισμός μεταβολίζει το αλκοόλ πολύ πιο αργά απ’ ό,τι παλαιότερα, εξήγησε ο δρ Ρέμπινς.
Αυτό μπορεί να προκαλέσει «θολούρα» στο μυαλό, η οποία συχνά παρερμηνεύεται ως σημάδι Αλτσχάιμερ.
Ο ίδιος τόνισε ότι αντιμετωπίζει το αλκοόλ με την ίδια προσοχή όπως και τα φάρμακα, καθώς το σώμα δυσκολεύεται να το μεταβολίσει όσο περνούν τα χρόνια.
«Παλαιότερα μπορεί να πίνατε τρεις μπίρες χωρίς πρόβλημα», είπε. «Αργότερα όμως αυτό μπορεί να είναι υπερβολικό, σαν να είχατε πιει έξι».
7. Έχετε παρατηρήσει αλλαγές στην προσωπικότητά σας;
Οι αλλαγές στην προσωπικότητα αργότερα στη ζωή μπορεί να αποδοθούν εύκολα στη συνταξιοδότηση ή στη γήρανση, αλλά ο δρ Ρέμπινς εξήγησε ότι μπορεί να είναι αποτέλεσμα αλλαγών στον εγκέφαλο.
Ανέφερε την περίπτωση μιας επιχειρηματία που ήταν πάντα σχολαστική με τα οικονομικά της, αλλά ξαφνικά έχασε κάθε ενδιαφέρον.
«Η οικογένειά της το απέδωσε στη συνταξιοδότηση, αλλά οι εξετάσεις έδειξαν σοβαρές γνωστικές διαταραχές», είπε.
Ακόμη και θετικές αλλαγές μπορεί να είναι ένδειξη της νόσου. Ένας ασθενής που ήταν πάντα δύσκολος χαρακτήρας έγινε ξαφνικά πιο στοργικός. Αρχικά η οικογένειά του το είδε θετικά, όμως αποδείχθηκε ότι ήταν το πρώτο στάδιο της νόσου.
8. Ανησυχείτε υπερβολικά για πράγματα που παλαιότερα δεν σας απασχολούσαν;
Η υπερβολική ανησυχία για τη μνήμη και τη σκέψη μπορεί να είναι προειδοποιητικό σημάδι, σύμφωνα με τον δρ Ρέμπινς.
Κάποιοι άνθρωποι που βιώνουν γνωστικές αλλαγές αρχίζουν να αποφεύγουν κοινωνικές δραστηριότητες ή ταξίδια, επειδή φοβούνται ότι δεν θα ανταπεξέλθουν ή θα εκτεθούν.
9. Έχουν αλλάξει οι συνήθειες ύπνου σας;
Η σχέση ανάμεσα στον ύπνο και τη νόσο Αλτσχάιμερ είναι πολύπλοκη.
Έρευνες έχουν δείξει ότι ο διαταραγμένος ύπνος για χρόνια μπορεί να είναι πρώιμη ένδειξη της νόσου. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι ξυπνάτε πολύ νωρίς, κοιμάστε περισσότερο ή χρειάζεστε ύπνο μέσα στην ημέρα.
Αν επίσης κοιμάστε πιο βαριά αλλά δεν νιώθετε ξεκούραστοι, μπορεί κι αυτό να αποτελεί ένδειξη.
10. Δεν απολαμβάνετε πλέον πράγματα που σας ευχαριστούσαν;
Η απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα σας έδιναν χαρά είναι σύμπτωμα κατάθλιψης, αλλά μπορεί να σχετίζεται και με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Ο δρ Ρέμπινς έχει δει ασθενείς που ξαφνικά χάνουν το ενδιαφέρον τους για το διάβασμα ή ακόμη και για τον χρόνο που περνούν με τα εγγόνια τους.
«Είχα έναν ηλικιωμένο ασθενή που έπαιζε πάντα χαρτιά με φίλους, αλλά σταμάτησε γιατί δεν το απολάμβανε πια. Η οικογένειά του το απέδωσε στην ηλικία και στην απώλεια φίλων, όμως τελικά ήταν ένδειξη Αλτσχάιμερ», είπε.
