Το Αλτσχάιμερ είναι μια νευροεκφυλιστική νόσος που επηρεάζει τη μνήμη, τη σκέψη και τη συμπεριφορά και προκαλεί το 60 – 70% περίπου των περιπτώσεων άνοιας, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ).
Το πιο συχνό πρώιμο σύμπτωμα είναι η δυσκολία του ασθενή να θυμηθεί πρόσφατα περιστατικά, ενώ συχνά τα συμπτώματα εξελίσσονται με το χρόνο σε σοβαρότητα και ένταση, σε σημείο που τον εμποδίζουν από το να ανταπεξέλθει στις καθημερινές του υποχρεώσεις.
Όσον αφορά την Ελλάδα, η Ελληνική Εταιρεία Νόσου Αλτσχάιμερ και Συγγενών Διαταραχών εκτιμά ότι περίπου 200.000 άνθρωποι στην Ελλάδα ζουν με κάποια μορφή άνοιας. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί, κατά 45% έως το 2050, κυρίως λόγω της γήρανσης του ελληνικού πληθυσμού.
Δυστυχώς, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει κάποια αγωγή που να θεραπεύει τη συγκεκριμένη νόσο, ωστόσο υπάρχουν ορισμένα φάρμακα τα οποία μπορούν να μειώσουν την ταχύτητα με την οποία προχωρά το Αλτσχάιμερ ή/και να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων.
Η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να αναζητά νέες θεραπείες για τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ, κάνοντας συνεχώς νέες ανακαλύψεις. Μια από τις πιο σημαντικές ανακαλύψεις των τελευταίων ετών αφορά το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το λίθιο τόσο στην εμφάνιση του Αλτσχάιμερ όσο και στην πιθανή αντιστροφή των επιπτώσεων της νόσου.
Πώς σχετίζεται το λίθιο με το Αλτσχάιμερ
Το λίθιο είναι ένα χημικό στοιχείο (μέταλλο), το οποίο, όπως αναφέρει σχετικό δημοσίευμα του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ «παίζει σημαντικό ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου, μπορεί να προσφέρει αντίσταση στη γήρανση του εγκεφάλου και στη νόσο Αλτσχάιμερ».
Η συγκεκριμένη ουσία εδώ και αρκετά χρόνια χρησιμοποιείται από ψυχιάτρους για τη θεραπεία ορισμένων ψυχιατρικών νόσων, όπως είναι η διπολική διαταραχή, με την πρώτη επιτυχημένη κλινική δοκιμή να έχει δημοσιευτεί το 1949 και το φάρμακο να λαμβάνει έγκριση από τον αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) κατά τη δεκαετία του 1970.
Πριν από λίγες ημέρες όμως, μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Nature», διαπίστωσε ότι η έλλειψη του λιθίου θα μπορούσε να παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της νόσου του Αλτσχάιμερ.
Όπως αναφέρει το Nature, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα μεταλλικών ιόντων παρουσιάζουν δυσλειτουργίες σε περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού που επηρεάζονται από τη νόσο Αλτσχάιμερ. Βασιζόμενοι σε αυτήν την παρατήρηση, οι ερευνητές συνέκριναν τα επίπεδα 27 μετάλλων σε εγκεφάλους γνωστικά υγιών ηλικιωμένων με εκείνα ατόμων που είχαν διαγνωστεί είτε με Αλτσχάιμερ είτε με ήπια γνωστική διαταραχή (MCI).
Όπως διαπίστωσαν οι επιστήμονες, το λίθιο ήταν το μοναδικό μέταλλο που παρουσίασε σημαντικά μειωμένα επίπεδα στον εγκέφαλο (σε σχέση με τα επίπεδα στον ορό) τόσο σε άτομα με Αλτσχάιμερ όσο και σε άτομα με MCI.
Χρησιμοποιώντας τεχνική φασματομετρίας μάζας που επιτρέπει την ανάλυση επιλεγμένων περιοχών άθικτου ιστού, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, στους εγκεφάλους ασθενών με Αλτσχάιμερ, το λίθιο ήταν εμπλουτισμένο μέσα στις αποθέσεις αμυλοειδούς, σε σύγκριση με τις μικροσκοπικές περιοχές που τις περιβάλλουν. Σε αυτές τις περιφερειακές περιοχές, τα επίπεδα λιθίου ήταν χαμηλότερα από εκείνα που παρατηρήθηκαν σε αντίστοιχες περιοχές υγιούς εγκεφαλικού ιστού, χωρίς αποθέσεις αμυλοειδούς.
Παρόμοιο εύρημα καταγράφηκε και σε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια-μοντέλα της νόσου Αλτσχάιμερ. Όταν στα ποντίκια με Αλτσχάιμερ χορηγήθηκε δίαιτα φτωχή σε λίθιο, παρατηρήθηκε έντονη επιδείνωση. Αξιοσημείωτο είναι ότι το γενετικό προφίλ έκφρασης αυτών των ποντικιών ομοίαζε σε μεγάλο βαθμό με εκείνο ατόμων με Αλτσχάιμερ.
Πέρα από τα ποντίκια, όμως, αξίζει να αναφερθεί ότι πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι περιοχές όπου το πόσιμο νερό περιείχε ίχνη λιθίου παρουσίαζαν συγκριτικά χαμηλότερα ποσοστά άνοιας.
Φαρμακευτική αγωγή με λίθιο ανέτρεψε την απώλεια μνήμης σε ποντίκια
Παρότι οι μηχανισμοί μέσω των οποίων η ενδογενής ανεπάρκεια λιθίου προκαλεί αυτές τις επιδράσεις παραμένουν ασαφείς, οι ερευνητές προχώρησαν στην επόμενη φάση: εξέτασαν αν η εξωτερική χορήγηση λιθίου θα μπορούσε να προσφέρει προστασία έναντι της νόσου Αλτσχάιμερ.
Το πιο εντυπωσιακό εύρημα ήταν ότι μια συγκεκριμένη μορφή λιθίου (οροτικό λίθιο) δεν δεσμεύεται εύκολα από τις πρωτεΐνες του Αλτσχάιμερ. Όταν χορηγήθηκαν χαμηλές δόσεις του σε ποντίκια με συμπτώματα που μοιάζουν με Αλτσχάιμερ, παρατηρήθηκε σημαντική βελτίωση της μνήμης και αντιστροφή της γνωστικής έκπτωσης.
«Το λίθιο λειτουργεί όπως άλλα θρεπτικά στοιχεία που προσλαμβάνουμε από το περιβάλλον, όπως ο σίδηρος ή η βιταμίνη C. Μέχρι σήμερα, δεν είχε αποδειχθεί ότι υπάρχει στον εγκέφαλο σε βιολογικά δραστικά επίπεδα χωρίς να έχει χορηγηθεί ως φάρμακο», εξήγησε ο ο Bruce Yankner, γενετιστής και νευρολόγος από την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
«Το ενδεχόμενο η έλλειψη λιθίου να συμβάλλει στην εμφάνιση Αλτσχάιμερ είναι μια νέα και πολλά υποσχόμενη προοπτική για την ανάπτυξη θεραπευτικών παρεμβάσεων», πρόσθεσε ο ίδιος.
Οι ερευνητές ελπίζουν ότι οι επόμενες μελέτες και οι κλινικές δοκιμές θα δώσουν απαντήσεις. Αν επιβεβαιωθούν τα ευρήματα, το λίθιο θα μπορούσε στο μέλλον να χρησιμοποιηθεί για την έγκαιρη διάγνωση ή ακόμη και την πρόληψη της νόσου.
Με τα περιστατικά άνοιας να αυξάνονται συνεχώς, είναι επιτακτική η ανάγκη να βρεθούν τρόποι προστασίας του εγκεφάλου από τις καταστροφικές επιπτώσεις της.
«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, γιατί τα αποτελέσματα από μελέτες σε ποντίκια δεν μεταφράζονται πάντα σε ανθρώπους. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, τα δεδομένα είναι πολύ ενθαρρυντικά», κατέληξε ο επιστήμονας.
