Σήμερα, πάνω από 55 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ζουν με Αλτσχάιμερ (η νούμερο 1 αιτία εμφάνισης άνοιας), με τους ειδικούς να προβλέπουν πως ο αριθμός αυτός θα συνεχίσει να αυξάνεται όσο ο πληθυσμός συνεχίζει να γερνάει.
Ωστόσο, οι επιστήμονες τονίζουν ότι δεν πρόκειται μόνο για ένα δημογραφικό φαινόμενο, αλλά και για μια αυξανόμενη κρίση δημόσιας υγείας που απαιτεί προληπτική στρατηγική. Παρότι η ηλικία είναι ο σημαντικότερος γνωστός παράγοντας κινδύνου, η απώλεια των γνωστικών λειτουργιών δεν αποτελεί αναπόφευκτο κομμάτι της γήρανσης.
Ειδικότερα, η διεθνής βιβλιογραφία δείχνει ότι οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής μπορούν να διατηρήσουν τη μνήμη και τη γνωστική λειτουργία. Με λίγα λόγια, η πρόληψη φαίνεται να είναι το κλειδί για τη μείωση του τεράστιου παγκόσμιου φορτίου της άνοιας.
Ποιος τρόπος ζωής μειώνει τον κίνδυνο της άνοιας
Ερευνητές από το Charles E. Schmidt College of Medicine του Πανεπιστημίου Florida Atlantic τονίζουν ότι υπάρχει ένας ισχυρός, αλλά αναξιοποίητος δρόμος για την πρόληψη: ο τρόπος ζωής.
Σε ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο The American Journal of Medicine, οι ειδικοί καλούν γιατρούς, φορείς δημόσιας υγείας και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να ενώσουν δυνάμεις, προωθώντας αλλαγές στον τρόπο ζωής που μπορούν να μειώσουν το φορτίο της γνωστικής έκπτωσης και διεθνώς.
«Ενώ οι θάνατοι από καρδιαγγειακά νοσήματα έχουν μειωθεί από το 2000, οι θάνατοι από Αλτσχάιμερ έχουν αυξηθεί πάνω από 140%. Ταυτόχρονα, έως και το 45% του κινδύνου άνοιας φαίνεται να οφείλεται σε παράγοντες που μπορούν να αλλάξουν, όπως ο τρόπος ζωής και το περιβάλλον», δήλωσε ο Charles H. Hennekens, καθηγητής Ιατρικής και Προληπτικής Ιατρικής στο Schmidt College of Medicine.
Η έλλειψη άσκησης, η κακή διατροφή, η παχυσαρκία, η κατανάλωση αλκοόλ, αλλά και καταστάσεις όπως η υπέρταση, ο διαβήτης, η κατάθλιψη και η κοινωνική ή πνευματική απομόνωση συνδέονται με τη γνωστική έκπτωση. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι οι ίδιες αλλαγές που μειώνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων και καρκίνου μπορούν να λειτουργήσουν προστατευτικά και για τον εγκέφαλο, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η μελέτη POINTER, η πρώτη μεγάλη κλινική δοκιμή στις ΗΠΑ που εξέτασε αν οι εντατικές αλλαγές στον τρόπο ζωής βελτιώνουν τις γνωστικές λειτουργίες σε ηλικιωμένους με υψηλό κίνδυνο. Οι συμμετέχοντες που ακολούθησαν ένα οργανωμένο πρόγραμμα με σωματική άσκηση, διατροφή βασισμένη στη μεσογειακή και τη δίαιτα DASH, πνευματική άσκηση και κοινωνική δραστηριότητα, παρουσίασαν σημαντικές βελτιώσεις στη μνήμη, την προσοχή, τον προγραμματισμό και τη λήψη αποφάσεων μέσα σε δύο χρόνια.
Παρόμοια αποτελέσματα είχαν και οι συμμετέχοντες στη φινλανδική μελέτη FINGER, που εφάρμοσε μια πολυπαραγοντική προσέγγιση στον τρόπο ζωής.
«Τα δεδομένα από αυτές τις μεγάλες μελέτες δείχνουν ότι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, που ήδη ξέρουμε ότι προστατεύουν την καρδιά και μειώνουν τον κίνδυνο καρκίνου, έχουν τεράστιες δυνατότητες και για την υγεία του εγκεφάλου», σημείωσε ο Hennekens.
Οι ερευνητές εξηγούν και τους βιολογικούς μηχανισμούς: η άσκηση αυξάνει τον νευροτροφικό παράγοντα που βοηθά την ανάπτυξη του ιππόκαμπου και βελτιώνει την αιμάτωση, ενώ η μεσογειακή και η DASH διατροφή μειώνουν το οξειδωτικό στρες και βελτιώνουν την ευαισθησία στην ινσουλίνη. Η διακοπή του καπνίσματος προστατεύει τη δομή και τη λευκή ουσία του εγκεφάλου, ενώ η κοινωνική και πνευματική δραστηριότητα ενισχύει τη νευροπλαστικότητα και την ψυχική ανθεκτικότητα.
«Οι επιπτώσεις για την κλινική πράξη, τη δημόσια υγεία και την πολιτική είναι τεράστιες. Οι γιατροί έχουν πλέον στη διάθεσή τους ισχυρά, τεκμηριωμένα εργαλεία για να βοηθήσουν τους ασθενείς τους πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή: χαμηλού κινδύνου, οικονομικά αποδοτικά και εύκολα εφαρμόσιμα», δήλωσε η Parvathi Perumareddi, αναπληρώτρια καθηγήτρια Οικογενειακής Ιατρικής.
Το οικονομικό όφελος είναι επίσης μεγάλο. Τα νέα φάρμακα συχνά έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα, υψηλό κόστος και ανεπιθύμητες ενέργειες. Μελέτες δείχνουν ότι η μείωση βασικών παραγόντων κινδύνου κατά μόλις 10%-20% ανά δεκαετία μπορεί να μειώσει τη γνωστική έκπτωση έως και 15%.
«Παρά το ότι απαιτείται περισσότερη έρευνα, η μέχρι τώρα γνώση δείχνει καθαρά τον δρόμο: επενδύστε σε στρατηγικές τρόπου ζωής για την προστασία του εγκεφάλου. Έτσι θα ωφεληθούν τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο, αλλά και θα μειωθεί το τεράστιο κόστος της γνωστικής έκπτωσης σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο», κατέληξε ο Hennekens.
