Οι ερευνητές ανακάλυψαν την προστατευτική παραλλαγή σε άτομα που δεν ανέπτυξαν ποτέ συμπτώματα αλλά είχαν κληρονομήσει τη μορφή e4 του γονιδίου APOE, το οποίο αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου του Αλτσχάιμερ.

Η ανακάλυψη της προστατευτικής παραλλαγής, η οποία φαίνεται να επιτρέπει σε τοξικές μορφές αμυλοειδούς να βγουν από τον εγκέφαλο και μέσω του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, υποστηρίζει τις αναδυόμενες ενδείξεις ότι τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου παίζουν μεγάλο ρόλο στη νόσο του Αλτσχάιμερ. Τα νέα δεδομένα θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα νέο βήμα προς την ανάπτυξη θεραπευτικών λύσεων για τη νόσο του Αλτσχάιμερ.

Πώς διεξήχθη η μελέτη

Για να βρουν προστατευτικές μεταλλάξεις, οι ερευνητές της Κολούμπια ανέλυσαν την αλληλουχία των γονιδιωμάτων αρκετών εκατοντάδων φορέων APOEe4 ηλικίας άνω των 70 ετών διαφόρων εθνοτικών καταβολών, με ή χωρίς Αλτσχάιμερ. Πολλοί συμμετέχοντες ήταν κάτοικοι του Βορείου Μανχάταν που είχαν εγγραφεί στο Washington Heights/Inwood Columbia Aging Project, μια συνεχιζόμενη μελέτη που διεξάγεται από το Τμήμα Νευρολογίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια για περισσότερα από 30 χρόνια.

Η μελέτη αναγνώρισε την παραλλαγή της φιμπρονεκτίνης και η ομάδα της Κολούμπια δημοσίευσε τα αποτελέσματά της σε μια προεκτύπωση για να την δουν άλλοι ερευνητές. Με βάση τις παρατηρήσεις της ομάδας της Κολούμπια, μια άλλη ομάδα από τα πανεπιστήμια του Στάνφορντ και της Ουάσιγκτον αναπαρήγαγε τη μελέτη σε μια ανεξάρτητη ομάδα φορέων APOEe4, κυρίως ευρωπαϊκής καταγωγής.

«Η νόσος του Αλτσχάιμερ μπορεί να ξεκινήσει με εναποθέσεις αμυλοειδούς στον εγκέφαλο, αλλά οι εκδηλώσεις της νόσου είναι αποτέλεσμα αλλαγών που συμβαίνουν μετά την εμφάνιση των εναποθέσεων», λέει ο Caghan Kizil, PhD, συν-επικεφαλής της μελέτης που εντόπισε την παραλλαγή και αναπληρωτής καθηγητής νευρολογικών επιστημών στο Κολέγιο Ιατρών και Χειρουργών Vagelos University Columbia.

«Τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι ορισμένες από αυτές τις αλλαγές συμβαίνουν στα αγγεία του εγκεφάλου και ότι μπορεί να είμαστε σε θέση να αναπτύξουμε νέους τύπους θεραπειών που μιμούνται την προστατευτική δράση του γονιδίου για την πρόληψη ή τη θεραπεία της νόσου», προσθέτει.

Τι είναι η φιμπρονεκτίνη και πως σχετίζεται με το Αλτσχάιμερ

Η προστατευτική παραλλαγή που προσδιορίστηκε από τη μελέτη εμφανίζεται σε ένα γονίδιο που καθιστά τη φιμπρονεκτίνη, ένα συστατικό του αιματοεγκεφαλικού φραγμού, ως επένδυση που περιβάλλει τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου και ελέγχει την κίνηση των ουσιών μέσα και έξω από τον εγκέφαλο.

Η φιμπρονεκτίνη είναι συνήθως παρούσα στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό σε πολύ μικρές ποσότητες, αλλά είναι αυξημένη σε μεγάλες ποσότητες σε άτομα με νόσο του Αλτσχάιμερ. Η παραλλαγή που προσδιορίζεται στο γονίδιο φιμπρονεκτίνης φαίνεται να προστατεύει από τη νόσο του Αλτσχάιμερ αποτρέποντας τη συσσώρευση περίσσειας ινονεκτίνης στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.

«Όλο αυτό μας έκανε να σκεφτούμε ότι η περίσσεια φιμπρονεκτίνης θα μπορούσε να εμποδίσει την κάθαρση των εναποθέσεων αμυλοειδούς από τον εγκέφαλο», διευκρίνισε ο Kizil.

Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν αυτή την υπόθεση για τη νόσο του Αλτσχάιμερ σε μοντέλο ζεβρόψαρου και έχουν σε εξέλιξη πρόσθετες μελέτες σε ποντίκια. Διαπίστωσαν επίσης ότι η μείωση της φιμπρονεκτίνης στα ζώα αύξησε την κάθαρση του αμυλοειδούς και βελτίωσε άλλες βλάβες που προκαλούνται από τη νόσο του Αλτσχάιμερ.

«Αυτά τα αποτελέσματα μας έδωσαν την ιδέα ότι μια θεραπεία που στοχεύει τη φιμπρονεκτίνη και μιμείται την προστατευτική παραλλαγή θα μπορούσε να προσφέρει ισχυρή άμυνα ενάντια στη νόσο στους ανθρώπους», λέει ο συν-επικεφαλής της μελέτης Richard Mayeux, MD, πρόεδρος νευρολογίας στο Gertrude H. Sergievsky και καθηγητής Νευρολογίας, Ψυχιατρικής και Επιδημιολογίας.

Οι νεότερες θεραπείες για τη νόσο του Αλτσχάιμερ στοχεύουν άμεσα τις εναποθέσεις αμυλοειδούς και είναι πολύ αποτελεσματικές στην απομάκρυνση των εναποθέσεων μέσω του ανοσοποιητικού συστήματος. Ωστόσο, η απλή αφαίρεση των εναποθέσεων με αυτόν τον τρόπο δεν βελτιώνει τα συμπτώματα ούτε επιδιορθώνει άλλες βλάβες.

«Μπορεί να χρειαστεί να ξεκινήσουμε την εκκαθάριση του αμυλοειδούς πολύ νωρίτερα και πιστεύουμε ότι αυτό μπορεί να γίνει μέσω της κυκλοφορίας του αίματος», προσθέτει ο Mayeux. «Γι’ αυτό είμαστε ενθουσιασμένοι με την ανακάλυψη αυτής της παραλλαγής στη φιμπρονεκτίνη, η οποία μπορεί να είναι καλός στόχος για την ανάπτυξη φαρμάκων», κατέληξε.