Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε σε εστιατόριο ή σε ταμείο καταστήματος, ίσως αξίζει να το σκεφτείτε διπλά πριν ζητήσετε έντυπη απόδειξη. Η αποφυγή της δεν είναι μόνο πιο φιλική προς το περιβάλλον, αλλά, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του Κέντρου για την Περιβαλλοντική Υγεία (CEH), μπορεί να είναι καλύτερη και για την υγεία σας. Οι έρευνες του CEH διαπίστωσαν ότι ακόμη και μια σύντομη επαφή με απόδειξη μπορεί να σας εκθέσει σε επίπεδα της ουσίας διφαινόλης S (BPS) που ξεπερνούν το συνιστώμενο ασφαλές όριο.

Με βάση ανεξάρτητες εργαστηριακές δοκιμές και εξωτερικές μελέτες, διαπιστώθηκε ότι η επαφή με θερμική απόδειξη για μόλις 10 δευτερόλεπτα μπορεί να εκθέσει τους καταναλωτές σε ποσότητες BPS υψηλότερες από τα όρια ασφαλείας που ορίζει η Proposition 65 της Καλιφόρνια, η οποία στοχεύει στη μείωση της έκθεσης σε χημικές ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο ή γενετικές ανωμαλίες.

Όπως εξηγεί στο Food and Wine ο Mihir Vohra, επικεφαλής επιστημονικών ερευνών στο CEH, «οι συγκεντρώσεις ήταν τόσο υψηλές ώστε η επαφή με μία και μόνο απόδειξη με BPS για 10 δευτερόλεπτα οδήγησε σε επίπεδα έκθεσης πάνω από το ασφαλές όριο — κάτι που απαιτεί ξεκάθαρη προειδοποίηση προς τους καταναλωτές».

Στο παρελθόν, το CEH είχε συνάψει νομικές συμφωνίες με εταιρείες ώστε να αφαιρεθεί η διφαινόλη Α (BPA) από τις αποδείξεις. Πρόκειται για τη «χημική ξαδέλφη» της BPS, που ενέχει παρόμοιους κινδύνους. Φαίνεται μάλιστα ότι αρκετές επιχειρήσεις αντικατέστησαν απλώς τη BPA με BPS για να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία.

Μετά τα νέα ευρήματα, το CEH έχει κινηθεί νομικά εναντίον 90 αλυσίδων λιανικής και εστιατορίων, ζητώντας «να βελτιώσουν τις προδιαγραφές τους ώστε το χαρτί των αποδείξεων που χρησιμοποιούν να είναι ασφαλές για εργαζόμενους και πελάτες». Παράλληλα, συστήνει στους πελάτες να αποφεύγουν τις έντυπες αποδείξεις και στους εργαζόμενους να φορούν γάντια όταν τις χειρίζονται.

Τι είναι οι BPA και BPS

Πρόκειται για συνθετικές χημικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται σε πολλά καταναλωτικά προϊόντα, όπως θερμικά χαρτιά και αποδείξεις, εξηγεί ο Chris DeArmitt, PhD, επιστήμονας πολυμερών και ιδρυτής του Plastics Research Council.

Η BPA είναι βιομηχανική χημική ουσία που χρησιμοποιείται για την παραγωγή σκληρών πλαστικών (όπως μπουκάλια νερού) αλλά και σε επιστρώσεις συσκευασιών τροφίμων και ποτών, σε χαρτιά αποδείξεων και σε οδοντιατρικά υλικά, σύμφωνα με τον Carl Baum, MD, καθηγητή παιδιατρικής και επείγουσας ιατρικής στη Σχολή Ιατρικής του Yale, με ειδίκευση στην τοξικολογία και την περιβαλλοντική υγεία.

Ο Baum σημειώνει ότι «ανήκει σε μια κατηγορία οργανικών χημικών ενώσεων που μπορούν να μιμηθούν την ορμόνη οιστρογόνο και γι’ αυτό χαρακτηρίζεται ενδοκρινικός διαταράκτης, επειδή μπορεί να επηρεάσει τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού».

Η BPS είναι ουσία παρόμοια με τη BPA και χρησιμοποιείται συχνά ως υποκατάστατο σε προϊόντα “χωρίς BPA”, όπως οι αποδείξεις, εξηγεί ο Don Thushara Galbadage, PhD, MPH, αναπληρωτής καθηγητής στο Texas Christian University. Αν και αρχικά παρουσιάστηκε ως πιο ασφαλής επιλογή, έρευνες δείχνουν ότι και η BPS διαταράσσει τις ορμόνες και ενδέχεται να παραμένει για μεγαλύτερο διάστημα στο περιβάλλον και στους ανθρώπινους ιστούς.

Είναι επικίνδυνες οι BPA και BPS;

Και οι δύο ουσίες μιμούνται το οιστρογόνο, μια βασική ορμόνη του οργανισμού. Αυτό τις καθιστά ενδοκρινικούς διαταράκτες, αφού μπορούν να επηρεάσουν τη ρύθμιση των ορμονών από το ενδοκρινικό σύστημα.

Η μακροχρόνια, έστω και σε χαμηλές δόσεις, καθημερινή έκθεση έχει συσχετιστεί με ορμονικές ανισορροπίες, διαταραχές αναπαραγωγής, αυξημένο κίνδυνο καρκίνου μαστού και προστάτη, μεταβολικά προβλήματα όπως αύξηση βάρους και αντίσταση στην ινσουλίνη, αλλά και νευροαναπτυξιακές δυσκολίες στα παιδιά. Οι έγκυες γυναίκες και τα παιδιά θεωρούνται οι πιο ευάλωτες ομάδες.

Αυτό δεν σημαίνει ότι μια μεμονωμένη επαφή με απόδειξη θα προκαλέσει πρόβλημα. Ο Galbadage παρομοιάζει την έκθεση με το παθητικό κάπνισμα: κάθε φορά μπορεί να φαίνεται αμελητέα, αλλά με τον καιρό αυξάνει τον κίνδυνο.

Με άλλα λόγια, το ζήτημα δεν είναι να ακουμπήσετε μια απόδειξη μία φορά, αλλά η συστηματική έκθεση, όπως συμβαίνει σε ταμίες, σερβιτόρους και εργαζόμενους στο λιανεμπόριο που χειρίζονται αποδείξεις πολλές ώρες κάθε μέρα.

Πρέπει να αποφεύγετε την επαφή με τις αποδείξεις;

Με βάση τα ευρήματα του CEH, ο Galbadage συστήνει να περιορίσετε την επαφή με τις αποδείξεις. «Δεν χρειάζεται να φοβάστε κάθε συναλλαγή, αλλά είναι πιο συνετό να τις αποφεύγετε όταν δεν είναι απαραίτητες, όπως συμβαίνει με τα πλαστικά μίας χρήσης», τονίζει.

Διευκρινίζει επίσης ότι η βραχυπρόθεσμη έκθεση δεν προκαλεί άμεση ασθένεια, επομένως δεν υπάρχει λόγος πανικού. Το σημαντικό είναι να ελαχιστοποιείται η μακροχρόνια έκθεση.

Ωστόσο, το τι σημαίνει «μακροχρόνια έκθεση» δεν είναι σαφώς ορισμένο. Όπως εξηγεί ο Galbadage, «η BPS δεν ρυθμίζεται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ή τον Οργανισμό Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA). Η BPA παρακολουθείται, αλλά ούτε για αυτήν υπάρχουν εθνικά δεσμευτικά όρια».

Πώς να μειώσετε την έκθεση σε BPA και BPS

Αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να διαπιστωθεί πόσο σοβαρός είναι ο κίνδυνος από τις αποδείξεις, μπορείτε να μειώσετε την έκθεσή σας ακολουθώντας τις εξής πρακτικές συμβουλές:

• Προτιμήστε ψηφιακές αποδείξεις αντί για έντυπες.
• Πλένετε πάντα τα χέρια σας με σαπούνι και νερό μετά την επαφή με αποδείξεις.
• Αποφύγετε το αντισηπτικό πριν ή μετά την επαφή, γιατί μπορεί να αυξήσει την απορρόφηση των χημικών από το δέρμα.
• Μην αποθηκεύετε αποδείξεις σε σακούλες με τρόφιμα ή σε τσάντες, όπου μπορεί να έρθουν σε επαφή με άλλα αντικείμενα.
• Αν χρειάζεται να κρατήσετε μια απόδειξη, φυλάξτε τη σε ξεχωριστό φάκελο ή θήκη.
• Αν εργάζεστε σε θέση που απαιτεί συνεχή επαφή με αποδείξεις, χρησιμοποιήστε γάντια.