Η άνοια είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει ένα σύνολο από συμπτώματα, τα οποία προκαλούνται από διαταραχές στον εγκέφαλο και οδηγούν σε έκπτωση των ανώτερων νοητικών λειτουργιών, όπως η μνήμη, ο λόγος, η κρίση και η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Δεν πρόκειται για μία μεμονωμένη ασθένεια, αλλά για σύνδρομο που μπορεί να έχει διάφορες αιτίες.

Παγκοσμίως, εκατομμύρια άνθρωποι ζουν με άνοια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι πάνω από 55 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν άνοια, ενώ κάθε χρόνο καταγράφονται σχεδόν 10 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις.

Αν και η άνοια συνδέεται κυρίως με την απώλεια μνήμης, προκαλεί επίσης αλλαγές στη διάθεση και τη συμπεριφορά. Η ευερεθιστότητα, το άγχος και η κατάθλιψη είναι συχνά συμπτώματα που μπορεί να επιδεινώνονται με τον χρόνο.

Γιατί οι ασθενείς με άνοια λένε ότι θέλουν να γυρίσουν σπίτι τους

Είναι γνωστό ότι πολλοί ασθενείς με άνοια συχνά εκφράζουν την επιθυμία να «γυρίσουν στο σπίτι τους» ακόμα και εάν εκείνη τη στιγμή βρίσκονται μέσα στο σπίτι τους.

Όπως εξήγησε η Βρετανίδα ψυχολόγος και διευθύνουσα σύμβουλος του Dementia Care Hub, Kellyn Lee, η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, ωστόσο κατά κανόνα η φράση αυτή υποδηλώνει ότι ο ασθενής δεν αισθάνεται ασφαλής:

«Όταν κάποιος με άνοια λέει ‘θέλω να πάω σπίτι’, συνήθως εννοεί ότι δεν νιώθει ασφαλής. Από την άλλη, αν ζει σε μονάδα φροντίδας, μπορεί απλώς να μην αναγνωρίζει το περιβάλλον ως ‘σπίτι’ του και να θέλει πραγματικά να επιστρέψει στο οικείο του περιβάλλον. Ίσως μάλιστα να μη νιώσει ποτέ ότι αυτός ο χώρος είναι σπίτι του. Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε ότι η φράση αυτή σημαίνει πάντα έλλειψη ασφάλειας. Μπορεί πράγματι να πρόκειται για μια κυριολεκτική επιθυμία. Παρ’ όλα αυτά, η γνωστική έκπτωση και οι διαταραχές στην αντίληψη που προκαλεί η άνοια οδηγούν συχνά σε έντονο άγχος», είπε η ειδικός, σύμφωνα με την εφημερίδα Express.

Η Dr Lee πρόσθεσε: «Όταν κάποιος βιώνει έντονο άγχος, μπορεί να βρίσκεται σε κατάσταση ‘μάχης ή φυγής’. Όταν λοιπόν ζητά να φύγει, συνήθως σημαίνει ότι δεν αισθάνεται καλά και θέλει να απομακρυνθεί από αυτό που τον στρεσάρει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, χρειάζεται να αναγνωρίσουμε την ανάγκη του και να τον στηρίξουμε. Συνήθως, αυτό που κάνω είναι να τον πιάσω απαλά από το χέρι ή να του χαϊδέψω το μπράτσο καθώς περπατάμε μαζί, ώστε το άγχος να εκτονωθεί μέσα από την κίνηση.

Είναι σημαντικό να μειώνονται τα ερεθίσματα. Δεν χρειάζονται πολλές ερωτήσεις ή προσπάθειες λογικής εξήγησης· χρειάζεται απλώς να τον καθησυχάσουμε. Να του δείξουμε με πράξεις ότι ‘είμαι εδώ, είμαι μαζί σου’ και να προτείνουμε έναν απλό περίπατο, που θα τον βοηθήσει να ηρεμήσει».

Οι επίσημες οδηγίες της Alzheimer’s Society είναι παρόμοιες. Όταν κάποιος με άνοια αισθάνεται ανησυχία ή φόβο, συνιστάται: «Βοηθήστε τον να βρει τον κατάλληλο χρόνο και χώρο για να εκφράσει τις σκέψεις του. Αν έχει βιώσει κάτι τραυματικό ή πολύ στενάχωρο, είτε πρόσφατα είτε στο παρελθόν, μπορεί να τον βοηθήσει να μιλήσει γι’ αυτό. Αν η συζήτηση είναι δύσκολη ή δεν νιώθει άνετα να μιλήσει με κάποιον γνωστό, προτείνεται η βοήθεια επαγγελματία συμβούλου ή θεραπευτή».

Πιθανά συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας, καθώς αντιστοιχεί περίπου στο 60% έως 70% των περιστατικών. Τα πρώτα σημάδια εμφανίζονται συνήθως ως ήπιες διαταραχές μνήμης, όπως δυσκολία στην ανάκληση ονομάτων ή πρόσφατων συνομιλιών.

Καθώς η νόσος προχωρά, το NHS επισημαίνει ότι μπορεί να εμφανιστούν επιπλέον συμπτώματα, όπως:

• Παραισθήσεις
• Δυσκολία στην επικοινωνία ή στη χρήση της γλώσσας
• Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
• Σύγχυση ή αποπροσανατολισμός, ακόμη και σε γνώριμα μέρη
• Καταθλιπτική διάθεση και άγχος
• Αλλαγές στη συμπεριφορά, όπως αυξημένη επιθετικότητα ή καχυποψία
• Δυσκολία στη μετακίνηση χωρίς βοήθεια

Σύμφωνα με το NHS, «δεν υπάρχει προς το παρόν θεραπεία για τη νόσο Αλτσχάιμερ, όμως υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να ανακουφίσουν κάποια από τα συμπτώματα. Υπάρχουν επίσης μορφές υποστήριξης που βοηθούν τους ασθενείς να διατηρούν την ανεξαρτησία τους, όπως μικρές αλλαγές στο σπίτι για ευκολότερη μετακίνηση και υπενθύμιση των καθημερινών δραστηριοτήτων. Ψυχολογικές θεραπείες, όπως η γνωστική διέγερση, μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη βελτίωση της μνήμης, της επίλυσης προβλημάτων και της γλωσσικής ικανότητας».

Όσοι παρουσιάζουν συμπτώματα που παραπέμπουν στη νόσο Αλτσχάιμερ, συνιστάται να απευθυνθούν στον γιατρό τους.