Όλο και περισσότερα δεδομένα δείχνουν ότι οι αιωνόβιοι, δηλαδή όσοι φτάνουν τα 100 χρόνια ζωής, αλλά και οι υπεραιωνόβιοι που ξεπερνούν τα 110, παρουσιάζουν διαφορετικά προφίλ αίματος σε σύγκριση με ανθρώπους που δεν ζουν τόσο πολύ.
Αν οι επιστήμονες καταφέρουν να κατανοήσουν τι ακριβώς διαφοροποιεί τους πιο μακρόβιους ανθρώπους και για ποιον λόγο, αυτό θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο ώστε και ο γενικός πληθυσμός να ζει περισσότερα και πιο υγιή χρόνια.
Σύμφωνα με έρευνες, οι αιωνόβιοι αρχίζουν να εμφανίζουν ευνοϊκούς βιοδείκτες στο αίμα τους ήδη από την ηλικία των 65 ετών.
Μολονότι δεν είναι ακόμη σαφές πώς ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά του αίματος επηρεάζουν τη μακροχρόνια υγεία ή πώς συνδέονται με τα γονίδια και τον τρόπο ζωής, εκτιμάται ότι μπορεί να λειτουργούν προστατευτικά απέναντι στη γήρανση και σε ορισμένες ασθένειες.
Αν αυτή η υπόθεση επιβεβαιωθεί, τότε οι συγκεκριμένοι δείκτες θα μπορούσαν να αποτελέσουν στόχο για μελλοντική έρευνα γύρω από τη μακροζωία.
Η περίπτωση της Maria Branyas που έζησε 117 χρόνια
Νωρίτερα μέσα στη χρονιά, ερευνητές στην Ισπανία πραγματοποίησαν μία από τις πιο εκτενείς φυσιολογικές και γενετικές αναλύσεις που έχουν δημοσιευτεί έως σήμερα σε υπεραιωνόβιο άτομο.
Η Maria Branyas, η οποία έφτασε τα 117 χρόνια ζωής και συγκαταλεγόταν στους γηραιότερους ανθρώπους παγκοσμίως, παρουσίαζε στο αίμα της αρκετούς δείκτες καλής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς και εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα «κακής» χοληστερίνης.
Οι ερευνητές ανέφεραν ότι τα κύτταρά της συμπεριφέρονταν σαν να ήταν πολύ νεότερα από τη χρονολογική της ηλικία.
Παράλληλα, παρατήρησαν μια «έντονη φθορά» στα τελομερή της, δηλαδή στα προστατευτικά άκρα των χρωμοσωμάτων.
Τα τελομερή προστατεύουν το γενετικό υλικό και, γενικά, το μικρό μήκος τους έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο θανάτου. Ωστόσο, νεότερες μελέτες δείχνουν ότι στους εξαιρετικά ηλικιωμένους ανθρώπους τα τελομερή δεν αποτελούν αξιόπιστο δείκτη γήρανσης.
Στην περίπτωση της Branyas, μάλιστα, τα πολύ κοντά τελομερή ενδέχεται να λειτούργησαν υπέρ της. Θεωρητικά, η μικρότερη διάρκεια ζωής των κυττάρων της θα μπορούσε να έχει περιορίσει την ανεξέλεγκτη κυτταρική ανάπτυξη, αποτρέποντας την εμφάνιση καρκίνου.
«Η εικόνα που προκύπτει από τη μελέτη μας, παρότι βασίζεται σε ένα μόνο εξαιρετικό άτομο, δείχνει ότι η πολύ προχωρημένη ηλικία δεν συνδέεται απαραίτητα με κακή υγεία», έγραψαν οι ερευνητές, με επικεφαλής τους επιγενετιστές Eloy Santos Pujol και Aleix Noguera Castells.
Πώς διαφέρουν οι αιματολογικές εξετάσεις των αιωνόβιων
Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι ξεπερνούν τα 100 χρόνια ζωής, οι αιωνόβιοι προσελκύουν αυξανόμενο επιστημονικό ενδιαφέρον, με την ανάλυση του αίματός τους να αποτελεί ένα από τα βασικά πεδία έρευνας.
Μία πρόσφατη μελέτη από την Κίνα, που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο, ανέλυσε τα προφίλ αίματος 65 αιωνόβιων από μία συγκεκριμένη περιοχή.
Σε σύγκριση με ηλικιωμένους και μεσήλικες συμμετέχοντες, όσοι είχαν φτάσει τα 100 παρουσίαζαν χαμηλότερα επίπεδα λιπαρών οξέων, λιπαρών αλκοολών και άλλων βασικών μεταβολιτών.
Οι συγγραφείς της μελέτης αναφέρουν ότι αυτά τα ευρήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν ενδείξεις για την πρόβλεψη του προσδόκιμου ζωής. Στο μέλλον, ενδέχεται ακόμη και να αξιοποιηθούν σε εξετάσεις αίματος που θα λειτουργούν ως «ρολόγια μακροζωίας».
«Τα μεταβολικά προφίλ του πλάσματος των αιωνόβιων και των ενενηντάρηδων διέφεραν σημαντικά από εκείνα των δύο νεότερων πληθυσμιακών ομάδων. Τα ευρήματά μας συμβάλλουν στην κατανόηση της μεταβολικής ρύθμισης της μακροζωίας και ενδέχεται να ενισχύσουν την κλινική πρακτική της γηριατρικής στο μέλλον», έγραψαν οι ερευνητές.
Θα μπορούσε η μετάγγιση αίματος από νεαρά άτομα να αντιστρέψει τη γήρανση σε ηλικιωμένους;
Το αίμα φαίνεται να αποτελεί έναν βασικό μηχανισμό μέσω του οποίου μεταφέρονται δείκτες υγείας και μακροζωίας. Το περιεχόμενό του μπορεί να επηρεάσει τόσο το σώμα όσο και τον εγκέφαλο, καθώς και τον κίνδυνο εμφάνισης νόσων και θανάτου.
Αν και η έρευνα γύρω από τον μεταβολισμό του αίματος έχει προσφέρει σημαντικές γνώσεις, το πεδίο παραμένει εξαιρετικά σύνθετο. Η αναζήτηση βιοδεικτών υγιούς γήρανσης είναι χρήσιμη, όμως η σωστή ερμηνεία τους δεν είναι απλή υπόθεση.
Σε αυτό το στάδιο, δεν υπάρχει καμία μεμονωμένη εξέταση αίματος που να μπορεί να προβλέψει με αξιοπιστία πόσα χρόνια θα ζήσει ένας άνθρωπος, με βάση τα στοιχεία που κυκλοφορούν στο αίμα του.
Ο τρόπος ζωής, η γενετική προδιάθεση και ο παράγοντας της τύχης μπορούν να επηρεάσουν την πορεία της ζωής με απρόβλεπτους τρόπους. Ωστόσο, το αίμα των υπεραιωνόβιων ενδέχεται να βοηθήσει στον εντοπισμό ανθρώπων που γερνούν ταχύτερα και διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου.
Ο ρόλος της διατροφής
Τον Νοέμβριο του 2024, μία μελέτη που ανέλυσε εκατοντάδες μεταβολίτες σε δείγματα αίματος από περίπου 5.000 άτομα ηλικίας 18 έως 110 ετών, εντόπισε ένα ξεχωριστό μοτίβο που συνδέεται με την ακραία μακροζωία.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, τα ευρήματα αποκαλύπτουν «κρίσιμο ρόλο των απαραίτητων λιπαρών οξέων στη σύνδεση των λιπιδίων με άλλες μεταβολικές διεργασίες».
Πολλοί από τους μεταβολίτες που σχετίζονται με τη γήρανση συνδέονταν άμεσα με τη διατροφή, γεγονός που υποδηλώνει ότι η διατροφή θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο παρέμβασης για πιο υγιή γήρανση.
Η ίδια η Branyas ακολουθούσε μεσογειακή διατροφή με υψηλή κατανάλωση γιαουρτιού, κάτι που οι ερευνητές εκτιμούν ότι ίσως συνέβαλε στη μακροζωία της, καθώς το μικροβίωμα του εντέρου της ήταν εντυπωσιακά «νεανικό».
Το γονιδίωμα φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στη διάρκεια ζωής, ωστόσο τα γονίδια δεν καθορίζουν τα πάντα. Το περιβάλλον και ο τρόπος ζωής μπορούν επίσης να επηρεάσουν το πόσο θα ζήσει ένας άνθρωπος.
Οι επιστήμονες παραμένουν αισιόδοξοι ότι η έρευνα σε αιωνόβιους και υπεραιωνόβιους θα οδηγήσει στο μέλλον σε παρεμβάσεις, είτε φαρμακευτικές είτε στον τρόπο ζωής, που θα ωφελήσουν όλους μας.
