Για δεκαετίες μέχρι σήμερα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι η νόσος Αλτσχάιμερ οφειλόταν κυρίως στις κολλώδεις πλάκες πρωτεΐνες και στις συσπειρώσεις στον εγκέφαλο. Ωστόσο, ερευνητές από το πανεπιστήμιο Purdue University πιστεύουν ότι βρήκαν μια ακόμα αιτία: το λίπος στον εγκέφαλο.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, η υπερβολική συσσώρευση λίπους στα μικρογλοία (τα ανοσοκύτταρα που δρουν ως «καθαριστές» του εγκεφάλου) περιορίζει την ικανότητά τους να καταπολεμούν τη νόσο. Αυτή η ανακάλυψη ανοίγει τον δρόμο για νέες θεραπείες που θα βασίζονται στη μελέτη των λιπιδίων και θα στοχεύουν στη βελτίωση της λειτουργίας των μικρογλοίων και της υγείας των νευρώνων.

«Η απευθείας στόχευση των πλακών ή των συσπειρώσεων δεν αρκεί· χρειάζεται να αποκαταστήσουμε τη λειτουργία των ανοσοκυττάρων του εγκεφάλου. Η μείωση του λίπους στον εγκέφαλο φαίνεται να είναι το κλειδί, καθώς οι εναποθέσεις εμποδίζουν το ανοσοποιητικό να λειτουργήσει σωστά. Αν στοχεύσουμε αυτούς τους μηχανισμούς, μπορούμε να επαναφέρουμε τα μικρογλοία στον ρόλο τους: να πολεμούν τη νόσο και να κρατούν τον εγκέφαλο σε ισορροπία», τόνισε ο δρ. Chopra, εκ των ερευνητών.

Αλτσχάιμερ: Ο ρόλος του λίπους στον εγκέφαλο

Τα νέα ευρήματα δείχνουν ότι τα λίπη στα μικρογλοία και στα αστροκύτταρα παίζουν ενεργό ρόλο. Ο Chopra μάλιστα μιλά για ένα «νέο λιπιδικό μοντέλο νευροεκφύλισης» και προτιμά να αποκαλεί αυτές τις συσσωρεύσεις «λιπιδικές πλάκες», καθώς δεν μοιάζουν με σφαιρικά σταγονίδια.

«Δεν είναι τα ίδια τα σταγονίδια το πρόβλημα, αλλά η συσσώρευσή τους», εξήγησε. «Η σύνθεση των λιπιδίων που μαζεύονται στα εγκεφαλικά κύτταρα φαίνεται να είναι βασικός παράγοντας νευροφλεγμονής, η οποία οδηγεί σε παθήσεις όπως η γήρανση, η Αλτσχάιμερ και άλλες φλεγμονώδεις καταστάσεις. Η συγκεκριμένη σύνθεση αυτών των λιπιδικών πλακών ίσως καθορίζει και τον τύπο της νόσου».

Οι εικόνες από εγκεφάλους ασθενών με Αλτσχάιμερ έδειξαν ότι τα μικρογλοία γύρω από τις πλάκες είχαν διπλάσια ποσότητα λιπιδικών σταγονιδίων σε σχέση με εκείνα που βρίσκονταν πιο μακριά. Και αυτά τα υπερφορτωμένα κύτταρα καθάριζαν 40% λιγότερο αμυλοειδές-β σε σύγκριση με τα υγιή.

Για να εξηγήσουν τη μειωμένη τους λειτουργία, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα μικρογλοία σε επαφή με τις πλάκες παρήγαγαν περισσότερα ελεύθερα λιπαρά οξέα. Κανονικά αυτά χρησιμεύουν ως πηγή ενέργειας, όμως, στην περίπτωση αυτή, μετατρέπονταν σε μεγάλες ποσότητες τριακυλογλυκερόλης, ενός αποθηκευτικού λίπους, με αποτέλεσμα τα κύτταρα να υπερφορτώνονται και να αδρανοποιούνται. Ο σχηματισμός των σταγονιδίων αυξάνεται με την ηλικία και την εξέλιξη της νόσου.

Η ομάδα εντόπισε ότι το τελευταίο βήμα της μετατροπής αυτών των οξέων σε τριακυλογλυκερόλη εξαρτάται από το ένζυμο DGAT2, που βρέθηκε σε υψηλά επίπεδα. Το ένζυμο δεν παράγεται υπερβολικά, αλλά δεν αποδομείται όσο γρήγορα θα έπρεπε, με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται. Έτσι τα μικρογλοία κατευθύνουν τα λιπαρά οξέα στην αποθήκευση αντί να τα αξιοποιούν για ενέργεια ή επιδιόρθωση.

«Δείξαμε ότι το αμυλοειδές-β οδηγεί άμεσα στον σχηματισμό λίπους μέσα στα μικρογλοία», είπε ο Chopra. «Έτσι τα κύτταρα αυτά σταματούν να καθαρίζουν τις πλάκες και γίνονται δυσλειτουργικά».

Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη γιατί το ένζυμο DGAT2 επιμένει, αλλά δοκίμασαν δύο ουσίες: μία που αναστέλλει τη δράση του και μία που ενισχύει την αποδόμησή του. Η δεύτερη προσέγγιση αποδείχθηκε αποτελεσματική, καθώς μείωσε το λίπος στον εγκέφαλο, βελτίωσε τη λειτουργία των μικρογλοίων και ενίσχυσε την ικανότητά τους να απομακρύνουν τις πλάκες αμυλοειδούς-β, βελτιώνοντας παράλληλα δείκτες νευρωνικής υγείας σε πειραματόζωα.

«Όταν στοχεύσαμε το ένζυμο που παράγει λίπος και το αφαιρέσαμε ή το αποδομήσαμε, τα μικρογλοία ξαναβρήκαν την ικανότητά τους να πολεμούν τη νόσο και να διατηρούν την ισορροπία στον εγκέφαλο», τόνισε ο Chopra.

«Είναι ένα συναρπαστικό εύρημα που δείχνει πώς μια τοξική πρωτεϊνική πλάκα επηρεάζει τον τρόπο που σχηματίζονται και μεταβολίζονται τα λιπίδια στον εγκέφαλο ασθενών με Αλτσχάιμερ. Ενώ η περισσότερη πρόσφατη έρευνα επικεντρώνεται στη γενετική, εμείς δείχνουμε πώς τα λιπίδια και οι μηχανισμοί τους στα ανοσοκύτταρα του εγκεφάλου μπορούν να γίνουν στόχος για να αποκατασταθεί η λειτουργία τους και να αντιμετωπιστεί η νόσος», δήλωσε η Priya Prakash, εκ των ερευνητών.