Η κρεατίνη είναι γνωστή εδώ και χρόνια για τον ρόλο της στην αύξηση της μυϊκής ενέργειας και δύναμης, τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, η επιστημονική έρευνα στρέφει το ενδιαφέρον της και στις πιθανές επιδράσεις της στην υγεία του εγκεφάλου. Πρώιμα δεδομένα δείχνουν ότι τα συμπληρώματα κρεατίνης μπορεί να ενισχύουν τη γνωστική λειτουργία σε μεγαλύτερους ενήλικες, καθώς και σε άτομα με άνοια ή σε περιόδους έντονης στέρησης ύπνου.
Πώς επιδρά η κρεατίνη στον εγκέφαλο;
Η κρεατίνη είναι ένα μόριο που βοηθά τον οργανισμό να ανακυκλώνει την τριφωσφορική αδενοσίνη, τη βασική πηγή ενέργειας για τα κύτταρα σε ολόκληρο το σώμα. Υπάρχει φυσικά στον ανθρώπινο οργανισμό και προσλαμβάνεται μέσω τροφών όπως το κρέας, τα ψάρια και τα γαλακτοκομικά.
Οι περισσότεροι άνθρωποι καλύπτουν τις ανάγκες τους σε κρεατίνη μέσω της διατροφής τους. Παρ’ όλα αυτά, αρκετοί επιλέγουν να λαμβάνουν συμπλήρωμα, κυρίως για να αυξήσουν τα επίπεδα ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης. Η αυξημένη διαθεσιμότητα ενέργειας μπορεί, για παράδειγμα, να επιτρέψει περισσότερες επαναλήψεις στην προπόνηση με βάρη, κάτι που συμβάλλει στη μυϊκή ανάπτυξη.
Αντίστοιχα, η κρεατίνη φαίνεται να βελτιώνει την παροχή ενέργειας και στον εγκέφαλο. Ορισμένοι ερευνητές εκτιμούν ότι η αύξηση των επιπέδων κρεατίνης στον εγκέφαλο μπορεί να προστατεύει τους νευρώνες και να στηρίζει τη γνωστική λειτουργία.
Μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει συσχέτιση ανάμεσα στην ποσότητα κρεατίνης στον εγκέφαλο και τη γνωστική απόδοση. Πιο πρόσφατες έρευνες εστιάζουν στο ποιοι πληθυσμοί είναι πιθανότερο να ωφεληθούν από τη λήψη συμπληρώματος.
«Η κρεατίνη είναι ένα πραγματικά ενδιαφέρον συμπλήρωμα. Κυκλοφορεί εδώ και πολύ καιρό και αυτή την περίοδο βρίσκεται ξανά στο προσκήνιο. Είναι πολύ ασφαλής για άτομα με φυσιολογική νεφρική λειτουργία και, με τα νέα δεδομένα που δείχνουν ότι μπορεί να έχει αξία για την υγεία του εγκεφάλου, η σχέση οφέλους προς κίνδυνο είναι αρκετά καλή», εξήγησε στο Very Well Health ο Matthew Taylor, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κάνσας.
Πώς επηρεάζει η κρεατίνη τους καταπονημένους εγκεφάλους;
Σε πρόσφατη μελέτη, ερευνητές από τη Γερμανία εξέτασαν αν μία εφάπαξ, υψηλή δόση κρεατίνης θα μπορούσε να βοηθήσει εγκεφάλους που βρίσκονταν σε κατάσταση έντονης κόπωσης. Στη μελέτη συμμετείχαν 15 άτομα, στα οποία προκλήθηκε στέρηση ύπνου, πριν χωριστούν σε δύο ομάδες. Οι μισοί έλαβαν μία πολύ υψηλή δόση κρεατίνης στα 35 γρ., ενώ οι υπόλοιποι έλαβαν εικονικό φάρμακο.
Τα άτομα που έλαβαν κρεατίνη εμφάνισαν καλύτερη γνωστική απόδοση και λιγότερες αλλοιώσεις στον εγκέφαλο που σχετίζονταν με την κόπωση. Παρότι όσοι χρησιμοποιούν κρεατίνη για αθλητικούς λόγους τη λαμβάνουν συνήθως σε καθημερινή βάση, η συγκεκριμένη μελέτη έδειξε ότι ακόμη και μία μόνο δόση μπορεί να έχει μετρήσιμα γνωστικά αποτελέσματα όταν ο εγκέφαλος βρίσκεται υπό στρες, όπως ανέφερε ο Ali Gordjinejad, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και ερευνητής στο Forschungszentrum Jülich της Γερμανίας.
Η ενίσχυση της εγκεφαλικής ενέργειας θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμη και για άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ, επισήμανε ο Taylor.
Σε μία μικρή πιλοτική μελέτη, η ομάδα του διαπίστωσε ότι η λήψη 20 γρ. κρεατίνης ημερησίως για 8 εβδομάδες ήταν ασφαλής και αύξησε τα επίπεδα κρεατίνης στον εγκέφαλο των συμμετεχόντων. Παράλληλα, καταγράφηκαν και ορισμένες αξιοσημείωτες βελτιώσεις στη γνωστική λειτουργία.
Η μελέτη αυτή ανοίγει τον δρόμο για περαιτέρω έρευνα, ώστε να αποσαφηνιστεί αν η κρεατίνη μπορεί να επηρεάσει ουσιαστικά τη γνωστική λειτουργία και αν ενδέχεται να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ.
«Ανυπομονώ να δω πώς επηρεάζει η κρεατίνη τη γνωστική λειτουργία σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο στη νόσο Αλτσχάιμερ. Παράλληλα, υπάρχει έντονο ενδιαφέρον να διαπιστωθεί αν μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου νευροεκφυλιστικών νοσημάτων», ανέφερε ο Taylor σε email.
Μπορεί η κρεατίνη να στηρίξει έναν υγιή εγκέφαλο;
Μία μετα-ανάλυση του 2024 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η συμπληρωματική λήψη κρεατίνης δεν είχε «σημαντική επίδραση σε νέους, υγιείς συμμετέχοντες σε συνθήκες χωρίς στρες».
Σύμφωνα με τον Terry McMorris, επικεφαλής συγγραφέα της μελέτης, η επιπλέον κρεατίνη είναι πιο πιθανό να ωφελήσει άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, άτομα με στέρηση ύπνου, έντονη πνευματική κόπωση ή προβλήματα υγείας που περιορίζουν την πρόσληψη οξυγόνου.
«Η κρεατίνη αντισταθμίζει την υπερκόπωση του εγκεφάλου, αλλά δεν προσθέτει κάτι σε έναν φυσιολογικό εγκέφαλο. Ουσιαστικά παρέχει ενέργεια σε υπερκαταπονημένους νευρώνες», εξήγησε ο McMorris, ομότιμος καθηγητής στο Τμήμα Αθλητισμού και Επιστήμης της Άσκησης του Πανεπιστημίου του Chichester στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η μέτρηση του πόση κρεατίνη καταφέρνει τελικά να φτάσει στον εγκέφαλο θεωρείται κρίσιμη για να διαπιστωθεί αν επηρεάζει άμεσα τη γνωστική λειτουργία. Ωστόσο, όπως σημείωσε ο McMorris, λίγες μελέτες προχωρούν σε τέτοιου είδους μετρήσεις.
«Οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να χρηματοδοτήσουν τέτοιες έρευνες, καθώς η κρεατίνη είναι φθηνή. Ακόμη και θετικά αποτελέσματα δεν θα τους απέφεραν σημαντικό οικονομικό όφελος», ανέφερε.
Ποια είναι η σωστή δόση;
Για να εισέλθει οποιαδήποτε ουσία στον εγκέφαλο, πρέπει να διαπεράσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ένα αυστηρό προστατευτικό σύστημα. Μελέτες δείχνουν ότι η κρεατίνη μπορεί να περάσει αυτόν τον φραγμό, ωστόσο μόνο μικρές ποσότητες καταφέρνουν να τον διασχίσουν.
Για αθλητική απόδοση, συνιστάται συνήθως η λήψη περίπου 5 γρ. κρεατίνης ημερησίως. Αντίθετα, σε πολλές μελέτες που εξετάζουν τη γνωστική λειτουργία, οι ερευνητές χορηγούν 20 γρ. ή και περισσότερα, ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα να φτάσει μεγαλύτερη ποσότητα στον εγκέφαλο.
«Το αν αυτή η δόση είναι υπερβολικά υψηλή και αν μία χαμηλότερη θα μπορούσε επίσης να είναι αποτελεσματική παραμένει αντικείμενο περαιτέρω μελετών. Ωστόσο, μία δόση 20 έως 30 γρ., όπως στη δική μας μελέτη, επιβαρύνει τα νεφρά και γι’ αυτό δεν συνιστάται, ιδιαίτερα σε άτομα με προβλήματα στα νεφρά», κατέληξε ο Gordjinejad.
