Αν και στο παρελθόν παραμελημένη, τα τελευταία χρόνια η ψυχική υγεία έχει αναδειχτεί ως ζήτημα υψίστης σημασίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα, όπως δείχνουν στοιχεία του World Population Review, η Ελλάδα ήταν η δεύτερη στην παγκόσμια λίστα με τα μεγαλύτερα ποσοστά κατοίκων που έπασχαν από κατάθλιψη για το 2021. Σύμφωνα με τους ειδικούς, ένα ακόμα πολύ σημαντικό ζήτημα ψυχικής υγείας που πλήττει τις σύγχρονες κοινωνίες είναι το έντονο στρες και η αγχώδης διαταραχή, που επηρεάζει περίπου το 20-30% των ενηλίκων στις ΗΠΑ, όπως αναφέρει το American Psychiatric Association.

Υπερανάλυση, αυτοαμφιβολία και στρες

Όπως αναφέρει η η δρ Sylvia Mercer, κάτοχος διδακτορικού στη νευροεπιστήμη με εμπειρία πάνω από 25 έτη, ένα βασικό αίτιο της κακής ψυχικής υγείας είναι η υπερανάλυση.

«Η υπερανάλυση οδηγεί σε δισταγμό και στρες, κάνοντας τη ζωή πιο περίπλοκη απ’ όσο χρειάζεται. Όμως οι περισσότεροι το προσπερνούν, επιτρέποντάς του να εξελιχθεί σε συνεχή αυτοαμφιβολία, χαμένες ευκαιρίες και τεταμένες σχέσεις.

Με τον καιρό, η υπερανάλυση σάς κάνει να νιώθετε εξαντλημένοι, παγιδευμένοι και σαν να μένετε συνεχώς πίσω: στις σχέσεις σας, στην εργασία, στην προσωπική εξέλιξη, στη φροντίδα του εαυτού σας και ακόμη και στην καθημερινότητά σας στο σπίτι. Επηρεάζει κάθε πλευρά της ζωής σας», τόνισε η ίδια.

Η νευροεπιστήμονας πρόσθεσε:

«Θέλω κάθε άνθρωπος να γνωρίζει το εξής:

Αν δένεστε πολύ γρήγορα,

αν η διάθεσή σας εξαρτάται από το πώς σας αντιμετωπίζουν οι άλλοι,

αν παρατηρείτε και την παραμικρή αλλαγή στη συμπεριφορά τους,

αν αναλύετε υπερβολικά κάθε μήνυμα που λαμβάνετε...

δεν είναι δικό σας λάθος. Είναι ο τρόπος που ο εγκέφαλός σας έχει μάθει να σας προστατεύει.

Για να ανταπεξέλθει στις αρνητικές σκέψεις, ο εγκέφαλος αναζητά γρήγορες αποσπάσεις. Όμως αυτές προσφέρουν μόνο προσωρινή ανακούφιση και τελικά σας κρατούν εγκλωβισμένους στον ίδιο φαύλο κύκλο υπερανάλυσης.

Η υπερανάλυση αλλάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου, δυσκολεύοντας τη συγκέντρωση σε ό,τι έχει πραγματικά σημασία», εξήγησε η δρ Mercer.

Η σύνδεση ανάμεσα στην υπερανάλυση και τη ντοπαμίνη

Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα έχει δείξει ότι η υπερανάλυση αναδιαμορφώνει τα νευρωνικά κυκλώματα του εγκεφάλου, επηρεάζοντας τη λήψη αποφάσεων και την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Αυξάνει το στρες και την αυτοαμφιβολία, ενώ μειώνει την αυτοπεποίθηση.

«Η υπερανάλυση δεν προέρχεται απλώς από άγχος ή αναποφασιστικότητα, αλλά συνδέεται βαθιά με τον τρόπο που λειτουργεί η ντοπαμίνη στον εγκέφαλο. Όταν τα επίπεδά της είναι απορυθμισμένα, ο εγκέφαλος αναζητά συνεχώς στιγμιαία ανακούφιση, όπως το ασταμάτητο σκρολάρισμα στα social media, ή το τσιμπολόγημα. Αυτή η συνεχής αναζήτηση μικρών ‘εκρήξεων’ ντοπαμίνης διαταράσσει το φυσικό σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου», τόνισε η ειδικός.

Με αυτό τον τρόπο, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, όπως τονίζει η ειδικός:

«Κάθε φορά που αισθάνεστε στρες ή παγιδευμένοι στην υπερανάλυση, ο εγκέφαλος μαθαίνει να στρέφεται στις αποσπάσεις, αντί να αντιμετωπίζει τα πραγματικά προβλήματα. Γι’ αυτό οι υπεραναλυτικοί άνθρωποι αισθάνονται κολλημένοι, εγκλωβισμένοι σε έναν ατελείωτο κύκλο αποσπάσεων και αναποφασιστικότητας».

Πώς θα υποστηρίξετε την ισορροπία της ντοπαμίνης

Άσκηση

Η συστηματική άσκηση αυξάνει τη διαθεσιμότητα και την ευαισθησία της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο, βελτιώνοντας τη διάθεση και τη γνωστική λειτουργία.

Ποιότητα ύπνου

Ο επαρκής και σταθερός ύπνος ρυθμίζει την παραγωγή και τους υποδοχείς της ντοπαμίνης. Η στέρηση ύπνου μειώνει τη δραστηριότητά της στον εγκέφαλο.

Ισορροπημένη διατροφή

Τροφές πλούσιες σε τυροσίνη (όσπρια, αυγά, ψάρια, κοτόπουλο, ξηροί καρποί) υποστηρίζουν τη φυσική σύνθεση της ντοπαμίνης. Επίσης, τα ωμέγα-3 λιπαρά και οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι σημαντικοί συντελεστές.

Μείωση χρόνιου στρες

Το παρατεταμένο στρες επηρεάζει αρνητικά τα κυκλώματα της ντοπαμίνης, οδηγώντας σε μειωμένα επίπεδα κινήτρου και συγκέντρωσης. Τεχνικές χαλάρωσης και ενσυνειδητότητας βοηθούν στην αποκατάσταση ισορροπίας.

Περιορισμός υπερδιέγερσης από γρήγορες ανταμοιβές

Η συνεχής έκθεση σε social media, παιχνίδια ή junk food μπορεί να υπερδιεγείρει το σύστημα ανταμοιβής, κάνοντάς το λιγότερο ευαίσθητο στη φυσιολογική ικανοποίηση.

Ποικιλία δραστηριοτήτων

Εναλλαγή δραστηριοτήτων που προσφέρουν άμεση απόλαυση (π.χ. μουσική, φαγητό, κοινωνική επαφή) με δραστηριότητες μακροπρόθεσμης ικανοποίησης (μάθηση, δημιουργία, εθελοντισμός). Αυτό υποστηρίζει τη φυσική ρύθμιση της ντοπαμίνης και διατηρεί σταθερά επίπεδα ευχαρίστησης.