Τα τελευταία χρόνια, οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 έχουν βρεθεί στο επίκεντρο του επιστημονικού και δημόσιου ενδιαφέροντος. Φάρμακα όπως η σεμαγλουτίδη και η λιραγλουτίδη χρησιμοποιούνται ευρέως για τη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, αλλά και για τη διαχείριση του σωματικού βάρους σε άτομα με υπερβάλλον βάρος ή παχυσαρκία. Ωστόσο, καθώς η χρήση τους αυξάνεται ραγδαία, έχουν προκύψει εύλογα ερωτήματα σχετικά με τη μακροχρόνια ασφάλειά τους — και ειδικότερα με το αν επηρεάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Προηγούμενες μελέτες παρατήρησης είχαν αφήσει να εννοηθεί ότι τα φάρμακα αυτά ενδέχεται είτε να αυξάνουν τον κίνδυνο συγκεκριμένων μορφών καρκίνου, όπως του θυρεοειδούς και του παγκρέατος, είτε —αντιθέτως— να προσφέρουν προστατευτικό όφελος έναντι ορισμένων καρκίνων που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Η εικόνα, όμως, παρέμενε θολή, καθώς τα δεδομένα δεν ήταν ομοιογενή και βασίζονταν κυρίως σε μη τυχαιοποιημένες μελέτες.
Σε αυτό το πλαίσιο, ιδιαίτερη σημασία αποκτά μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό Annals of Internal Medicine. Η μελέτη αυτή αποτελεί μέχρι σήμερα την πιο ολοκληρωμένη και αυστηρά σχεδιασμένη προσπάθεια να απαντηθεί το ερώτημα: επηρεάζουν οι αγωνιστές GLP-1 τον κίνδυνο καρκίνου;
Η Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας - Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (Βιολόγος) και ο Θάνος Δημόπουλος (τ. Πρύτανης ΕΚΠΑ, Καθηγητής Θεραπευτικής – Ογκολογίας – Αιματολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής) αναφέρουν ότι οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 48 τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες με εικονικό φάρμακο κλινικές μελέτες, που περιλάμβαναν συνολικά 94.245 συμμετέχοντες.
Οι μελέτες εξέτασαν ένα ευρύ φάσμα καρκίνων, μεταξύ των οποίων καρκίνος του θυρεοειδούς, του παγκρέατος, του μαστού, του παχέος εντέρου, του στομάχου, του ήπατος, των νεφρών, των ωοθηκών και του ενδομητρίου, καθώς και σπανιότερες μορφές όπως το πολλαπλούν μυέλωμα και το μηνιγγίωμα.
Σύμφωνα με τη μετα-ανάλυση, η χρήση αγωνιστών των υποδοχέων GLP-1 φαίνεται να έχει μικρή ή μηδενική επίδραση στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου που σχετίζεται με την παχυσαρκία. Για τους πιο συχνούς και κλινικά σημαντικούς καρκίνους —όπως του θυρεοειδούς, του παγκρέατος, του μαστού και των νεφρών— δεν διαπιστώθηκε ούτε αύξηση ούτε μείωση του κινδύνου σε στατιστικά σημαντικό βαθμό.
Για παράδειγμα, στον καρκίνο του θυρεοειδούς, η ανάλυση έδειξε ότι η θεραπεία με αγωνιστές GLP-1 θα μπορούσε να συσχετίζεται με από μία λιγότερη έως εννέα περισσότερες περιπτώσεις ανά 10.000 άτομα που λαμβάνουν τη θεραπεία —μια διακύμανση που θεωρείται μικρή και κλινικά μη καθοριστική. Αντίστοιχα, για τον καρκίνο του παγκρέατος, το εύρος κυμαινόταν από εννέα λιγότερες έως έξι περισσότερες περιπτώσεις ανά 10.000 ασθενείς.
Για άλλες μορφές καρκίνου, όπως του παχέος εντέρου, του ήπατος, της χοληδόχου κύστης, των ωοθηκών και του ενδομητρίου, τα δεδομένα έδειξαν επίσης ελάχιστη ή καμία επίδραση, αν και με χαμηλότερο βαθμό βεβαιότητας. Μόνο για τον καρκίνο του στομάχου τα αποτελέσματα χαρακτηρίστηκαν «πολύ αβέβαια», λόγω διαφορών και περιορισμών στα διαθέσιμα δεδομένα.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα αποτελέσματα ήταν συνεπή ανεξάρτητα από το είδος του φαρμάκου (όπως σεμαγλουτίδη ή τιρζεπατίδη), τη δόση, τη διάρκεια δράσης, την απώλεια βάρους ή τη διάρκεια παρακολούθησης των ασθενών. Αυτό ενισχύει την αξιοπιστία των συμπερασμάτων.
Οι ίδιοι οι ερευνητές επισημαίνουν, ωστόσο, ότι οι περισσότερες από τις κλινικές μελέτες δεν είχαν σχεδιαστεί ειδικά για να ανιχνεύσουν την εμφάνιση καρκίνου και είχαν σχετικά σύντομη διάρκεια παρακολούθησης. Για τον λόγο αυτό, τονίζουν την ανάγκη για μακροχρόνιες μελέτες που θα μπορέσουν να αποσαφηνίσουν πλήρως τυχόν μακροπρόθεσμους κινδύνους ή οφέλη.
Συμπερασματικά, οι αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 φαίνεται να είναι ογκολογικά ασφαλείς και να μην αυξάνουν —αλλά ούτε και να μειώνουν σημαντικά— τον κίνδυνο καρκίνου που σχετίζεται με την παχυσαρκία. Τα ευρήματα αυτά προσφέρουν σημαντική εξασφάλιση τόσο στους ασθενείς όσο και στους επαγγελματίες υγείας, σε μια περίοδο που τα φάρμακα αυτά παίζουν ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στη σύγχρονη θεραπευτική.
Σε πρακτικό επίπεδο, τα ευρήματα αυτά έχουν ιδιαίτερη σημασία για εκατομμύρια ανθρώπους που λαμβάνουν ήδη αγωνιστές των υποδοχέων GLP-1 ή σκέφτονται να ξεκινήσουν τη συγκεκριμένη θεραπεία. Ο φόβος για πιθανές σοβαρές παρενέργειες, όπως ο καρκίνος, αποτελεί συχνά βασικό λόγο δισταγμού ή διακοπής της αγωγής. Τα νέα δεδομένα, ωστόσο, δείχνουν ότι τέτοιοι φόβοι δεν επιβεβαιώνονται από τις πιο αξιόπιστες διαθέσιμες κλινικές μελέτες.
Παράλληλα, τα φάρμακα αυτά δεν πρέπει να θεωρούνται «μαγική λύση». Η απώλεια βάρους και η βελτίωση του μεταβολικού προφίλ μπορούν να συμβάλουν συνολικά στη μείωση του κινδύνου χρόνιων νοσημάτων, αλλά δεν υποκαθιστούν έναν υγιεινό τρόπο ζωής, τη σωστή διατροφή και τη σωματική άσκηση. Η φαρμακευτική αγωγή πρέπει πάντα να εντάσσεται σε ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο φροντίδας, με ιατρική παρακολούθηση και εξατομικευμένη αξιολόγηση του οφέλους και των πιθανών κινδύνων για κάθε ασθενή.
