Σε μια περίοδο όπου η τεχνολογική εξέλιξη στον χώρο των προϊόντων καπνού και νικοτίνης προχωρά με γρήγορους ρυθμούς, το κάπνισμα εξακολουθεί να αποτελεί τον βασικότερο παράγοντα κινδύνου για την υγεία.
Η νικοτίνη είναι ένα από τα συστατικά του καπνού που έχουν μελετηθεί περισσότερο, ωστόσο, δεν είναι η κύρια αιτία των σοβαρών ασθενειών που σχετίζονται με το κάπνισμα. Οι ασθένειες αυτές οφείλονται κυρίως στις τοξικές και καρκινογόνες ουσίες που παράγονται από την καύση του καπνού, οι οποίες ξεπερνούν τις 6.000 χημικές ενώσεις.
Ειδικότερα, η νικοτίνη δρα ως διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος, επηρεάζοντας το σύστημα ανταμοιβής, την προσοχή και τη μνήμη, ενώ συμβάλλει στην ανάπτυξη εξάρτησης. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Ευάγγελο Φραγκούλη, γενικό οικογενειακό ιατρό και γενικό γραμματέα της Ελληνικής Ακαδημίας Γενικής Οικογενειακής Ιατρικής και ΠΦΥ, αν και εθιστική, η νικοτίνη δεν είναι η κύρια αιτία των σοβαρών ασθενειών που προκαλεί το κάπνισμα, καθώς αυτές σχετίζονται κυρίως με τις ουσίες που παράγονται από την καύση του καπνού.
Σε κάθε περίπτωση, είναι γνωστό πως η πλήρης διακοπή του καπνίσματος παραμένει η καλύτερη επιλογή για την υγεία. Παρ’ όλα αυτά, πολλοί ενήλικες καπνιστές συνεχίζουν να εκτίθενται στους κινδύνους του καπνού, γεγονός που ενισχύει την ανάγκη για νέες, καινοτόμες εναλλακτικές μορφές πρόσληψης νικοτίνης με σκοπό τη μείωση της βλάβης.
Τα τελευταία χρόνια, η επιστημονική έρευνα έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη αρκετών εναλλακτικών προϊόντων που στοχεύουν στη μείωση της βλάβης. Τα προϊόντα χωρίς καύση προσφέρουν νικοτίνη χωρίς να παράγουν τις ίδιες επιβλαβείς χημικές ενώσεις με το τσιγάρο.
Τα θέματα αυτά βρέθηκαν στο επίκεντρο εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο ενημερωτικών δράσεων για επαγγελματίες υγείας, με τη συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, την οποία διοργάνωσε το Επιστημονικό Τμήμα PMI Science (Philip Morris International) της Παπαστράτος.
Το παράδειγμα της Σουηδίας
Στην Ευρώπη, το ποσοστό των καπνιστών που χρησιμοποιούν συμβατικά τσιγάρα ανέρχεται στο 25%, στην Ελλάδα προσεγγίζει το 35%, ενώ στη Σουηδία μόλις το 5% του πληθυσμού καπνίζει.
Ο Σταμάτης Ευσταθίου, ειδικός παθολόγος και διευθυντής του Κέντρου Πρόληψης Καρδιαγγειακών Νόσων του ΤΥΠΕΤ, αναφέρθηκε στη μοναδική περίπτωση της Σουηδίας, η οποία θεωρείται παράδειγμα δημόσιας υγείας στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα. Η χώρα αυτή έχει μακρά εμπειρία με το snus, ένα προϊόν καπνού που χρησιμοποιείται από του στόματος.
Όπως εξήγησε, «το σουηδικό μοντέλο αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη νέων προϊόντων, όπως τα pouches ή σακουλάκια νικοτίνης, που δεν περιέχουν φύλλα καπνού, αλλά νικοτίνη η οποία απορροφάται μέσω του στοματικού βλεννογόνου». Τα pouches νικοτίνης έχουν σημαντικά χαμηλότερο τοξικολογικό φορτίο συγκριτικά με το τσιγάρο, ωστόσο η μακροχρόνια ασφάλειά τους και η επίδρασή τους στη δημόσια υγεία εξακολουθούν να μελετώνται.
Ο κ. Ευσταθίου πρόσθεσε ότι η εμπειρία από τη χρήση του snus σε Σουηδία και Νορβηγία δείχνει πως η μετάβαση σε προϊόντα χωρίς καύση μπορεί να μειώσει αισθητά τις βλάβες στους ενήλικους καπνιστές. Τόνισε επίσης ότι η χρήση προϊόντων καπνού και νικοτίνης από ανηλίκους αποτελεί κρίσιμο ζήτημα δημόσιας υγείας, επισημαίνοντας την ανάγκη για προγράμματα αποτροπής πρόσβασης.
Ο François Hirt, εκ των συγγραφέων της μελέτης και Director External Affairs Oral Smokeless Category στην Philip Morris International, παρέθεσε δεδομένα από τυχαιοποιημένες μελέτες που δείχνουν ότι τα pouches δεν προκαλούν σοβαρές βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία, ενώ οι ανεπιθύμητες ενέργειες είναι συγκρίσιμες με αυτές των θεραπειών υποκατάστασης νικοτίνης (NRTs).
Αξίζει να σημειωθεί πως, τον Ιανουάριο του 2025, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε την κυκλοφορία 20 προϊόντων pouches νικοτίνης. Ο κ. Hirt υπογράμμισε ότι, με βάση το σουηδικό μοντέλο και υπό ένα αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο, όπως αυτό που υιοθετήθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα, τα pouches νικοτίνης μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα.
Τι είναι τα pouches νικοτίνης
Τα pouches (σακουλάκια) νικοτίνης ανήκουν σε μια ταχέως αναπτυσσόμενη κατηγορία προϊόντων χωρίς καύση, σχεδιασμένων να παρέχουν νικοτίνη μέσω του στοματικού βλεννογόνου. Για τους ενήλικες χρήστες, αποτελούν μια πιο ασφαλή επιλογή σε σχέση με τη συνέχιση του καπνίσματος.
Σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία, περιέχουν πολύ λιγότερες βλαβερές και δυνητικά βλαβερές ουσίες σε σχέση με τα τσιγάρα ή άλλα προϊόντα καπνού. Πιλοτικές δοκιμές δείχνουν ότι μπορεί να βοηθήσουν τους καπνιστές να μειώσουν ή να αντικαταστήσουν τη χρήση τσιγάρων.
Από την πλευρά του, ο Κωνσταντίνος Λιακατσίδας, καρδιολόγος-αρρυθμιολόγος, πρώην επιμελητής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Sahlgrenska στη Σουηδία, παρουσίασε αποτελέσματα μελετών από τη Σουηδία που δείχνουν ότι η χρήση snus δεν συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος, αθηροσκλήρωσης ή περιφερικής αρτηριακής νόσου. Επίσης, οι χρήστες του εμφανίζουν υψηλότερη HDL χοληστερίνη και χαμηλότερα τριγλυκερίδια σε σχέση με τους καπνιστές.
Η Σουηδία προσφέρει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: τα ποσοστά καθημερινών καπνιστών ανδρών μειώθηκαν από 35% τη δεκαετία του 1980 σε κάτω από 6% σήμερα, το χαμηλότερο στον ανεπτυγμένο κόσμο. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται στενά με τη χρήση προϊόντων καπνού από του στόματος, όπως το snus και τα pouches νικοτίνης.
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με τη χρήση τους από νέους. Για τον λόγο αυτό απαιτείται ένα αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο που θα προστατεύει τους ανηλίκους, ενώ θα επιτρέπει στους ενήλικες καπνιστές την πρόσβαση σε λιγότερο επιβλαβείς εναλλακτικές λύσεις.
