Οι καθαριστές αέρα που προορίζονται για οικιακή χρήση συχνά παρουσιάζονται ως μια αξιόπιστη λύση για την ποιότητα του αέρα στους εσωτερικούς χώρους. Το ερώτημα όμως είναι: καθαρίζουν πράγματι τον αέρα του σπιτιού σας;

Σε μεγάλο βαθμό, η απάντηση εξαρτάται από το τι ακριβώς θέλετε να πετύχετε με έναν καθαριστή αέρα και από το αν το μοντέλο που θα επιλέξετε ανταποκρίνεται στους στόχους σας.

Πώς λειτουργούν οι καθαριστές αέρα

Παρά τις διαφορές τους, οι περισσότερες φορητές συσκευές λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο: ένας ανεμιστήρας τραβά τον αέρα μέσα από ένα ή περισσότερα φίλτρα, τα οποία συγκρατούν διάφορους ρύπους, και στη συνέχεια ο καθαρότερος αέρας επιστρέφει στον χώρο.

Για να κάνετε μια σωστή επιλογή, χρειάζεται να ξέρετε τόσο τις διαστάσεις του χώρου που θέλετε να καθαρίσετε όσο και τις δυνατότητες της συσκευής, αλλά και ποιοι ρύποι σας απασχολούν. Συχνά είναι χρήσιμο να προηγείται ένας έλεγχος ποιότητας αέρα στο σπίτι ώστε να γνωρίζετε με τι ακριβώς έχετε να κάνετε.

Ο πιο κρίσιμος παράγοντας είναι το φίλτρο. Η καλύτερη επιλογή για σωματίδια είναι τα φίλτρα HEPA, τα οποία έχουν σχεδιαστεί ώστε να συγκρατούν τουλάχιστον το 99,5% των σωματιδίων μεγέθους 3 μικρών ή μικρότερα (δηλαδή γύρη, σκόνη, υγρασία, βακτήρια, ιούς και βρωμιά).

Η απόδοσή τους εξαρτάται από την πυκνότητα των ινών, κάτι που μετριέται στην κλίμακα MERV 12 έως MERV 17. Ιδανικά χρειάζεστε τουλάχιστον MERV 13.

Τύποι καθαριστών αέρα

• Καθαριστές με φίλτρα, που παγιδεύουν ρύπους στον αέρα και τους συγκρατούν σε ένα ή περισσότερα φίλτρα.
• Ηλεκτροστατικοί καθαριστές, που δημιουργούν φορτισμένα σωματίδια ώστε να παγιδεύονται σε φίλτρο.
• Καθαριστές με υπεριώδη ακτινοβολία (UV), οι οποίοι χρησιμοποιούν το φως UV για να εξουδετερώνουν ιούς και βακτήρια.

Υπάρχουν ωστόσο ανησυχίες για τους ηλεκτρονικούς καθαριστές αέρα, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων ιονιστών αέρα, καθώς μπορεί να παράγουν όζον και άλλες ουσίες επιβλαβείς για την υγεία και τους πνεύμονες, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση της αμερικανικής κυβέρνησης. Έτσι, οι καθαριστές με φίλτρα θεωρούνται οι πιο ασφαλείς για οικιακή χρήση.

Σε περίπτωση που επιλέξετε ιονιστή αέρα, φροντίστε τα επίπεδα όζοντος που απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα να μην ξεπερνούν τα 0,05 ppm (μέρη ανά εκατομμύριο) που συνιστά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Σημειώστε επίσης ότι ούτε ο FDA ούτε η EPA πιστοποιούν ή συνιστούν συγκεκριμένες συσκευές καθαρισμού αέρα.

Είναι, τελικά, οι καθαριστές αέρα αποτελεσματικοί;

Δείτε πόσο αποτελεσματικοί είναι οι καθαριστές αέρα, όπως εξήγησε η παθολόγος Angelica Balingit στο Health Line:

Αλλεργιογόνα

Πρόκειται για ουσίες που προκαλούν συμπτώματα σε άτομα με αλλεργίες, άσθμα ή αναπνευστικά προβλήματα. Σύμφωνα με το Asthma and Allergy Foundation of America, 8 στους 10 εκτίθενται σε ακάρεα σκόνης και 6 στους 10 σε τρίχωμα ή πιτυρίδα ζώων.

Συνηθισμένα αλλεργιογόνα είναι:

• γύρη, που μπαίνει από παράθυρα και πόρτες
• πιτυρίδα κατοικιδίων (γάτες, σκύλοι, πουλιά)
• αλλεργιογόνα από ποντίκια και αρουραίους, τα οποία συναντώνται στο 75–80% των αμερικανικών σπιτιών
• κατσαρίδες, που απελευθερώνουν αλλεργιογόνες ουσίες
• ακάρεα σκόνης, που ζουν σε υγρά περιβάλλοντα και τρέφονται με νεκρά κύτταρα του δέρματος

Η έρευνα δείχνει ότι οι καθαριστές HEPA μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα αλλεργιογόνα στον αέρα, όπως γύρη και πιτυρίδα σκύλου, ωστόσο η αποτελεσματικότητα διαφέρει όταν πρόκειται για ακάρεα ή αλλεργιογόνα από ζώα.

Μούχλα

Η μούχλα είναι μύκητας που αναπτύσσεται σε υγρές επιφάνειες και αποτελεί σοβαρό πρόβλημα για άτομα με άσθμα ή άλλες πνευμονικές παθήσεις. Αναπαράγεται με σπόρια που αιωρούνται στον αέρα και μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις.

Σύμφωνα με την EPA, οι φορητοί καθαριστές αέρα μπορεί να μειώσουν τα σπόρια στον αέρα, αλλά δεν εξαλείφουν τη μούχλα. Η λύση βρίσκεται στην αντιμετώπιση της υγρασίας και στον καθαρισμό των επιφανειών.

Καπνός

Πηγές εσωτερικού καπνού είναι τα τσιγάρα, τα πούρα, το κάπνισμα κάνναβης, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα θυμιάματα, οι ξυλόσομπες, τα τζάκια και τα καυσαέρια από οχήματα.

Μελέτες δείχνουν ότι τα φίλτρα HEPA μπορούν να μειώσουν σωματίδια καπνού, αλλά δεν απομακρύνουν τη νικοτίνη και τα αέρια συστατικά. Έτσι, μπορεί να είναι χρήσιμα σε προσωρινές καταστάσεις, όπως καπνός από πυρκαγιές, αλλά δεν προστατεύουν πλήρως από τον καπνό τσιγάρου. Η διακοπή του καπνίσματος παραμένει η καλύτερη λύση, αλλά αν αυτό δεν είναι εφικτό, ένας καθαριστής HEPA είναι καλύτερος από το τίποτα.

Αέρια ρύπανσης

Περιλαμβάνουν μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του αζώτου, όζον και πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs), οι οποίες εκπέμπονται από πολλά οικιακά προϊόντα. Τα φίλτρα HEPA δεν είναι αποτελεσματικά απέναντι στα VOCs· χρειάζεστε φίλτρο ενεργού άνθρακα.

Ωστόσο, δοκιμές της American Chemical Society έδειξαν ότι πολλοί καθαριστές που υπόσχονταν μείωση VOCs είχαν στην πραγματικότητα ελάχιστη απόδοση και μερικές φορές παρήγαγαν καινούργιες επικίνδυνες ουσίες. Επομένως, είναι σημαντικό να ελέγχετε την ετικέτα και τις προδιαγραφές της συσκευής.

Βελτιώνουν οι καθαριστές αέρα πραγματικά την υγεία;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η έκθεση στη ρύπανση του εσωτερικού αέρα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα, όπως εγκεφαλικό επεισόδιο, καρδιοπάθειες, ΧΑΠ και καρκίνο του πνεύμονα.

Η EPA αναφέρει ότι οι καθαριστές HEPA μπορούν να βοηθήσουν σε συμπτώματα αλλεργίας, άσθματος και στην καρδιαγγειακή υγεία, αν και το όφελος μπορεί να είναι περιορισμένο. Σε ανασκοπήσεις μελετών βρέθηκε στατιστικά σημαντική βελτίωση τόσο στην αναπνευστική όσο και στην καρδιαγγειακή υγεία με τη χρήση καθαριστών.

Ποια είναι τα οφέλη

Όταν χρησιμοποιούνται σωστά, οι καθαριστές αέρα μπορούν να προσφέρουν:

• μείωση συμπτωμάτων αλλεργίας
• λιγότερους ερεθιστικούς παράγοντες για άσθμα
• μείωση σωματιδίων σκόνης
• μείωση πιτυρίδας κατοικιδίων
• μείωση βλαβερών αιωρούμενων μικροσωματιδίων (PM2.5) κατά 50% ή περισσότερο
• περιορισμό σωματιδίων που μεταφέρουν ιούς (κάποιοι συνδυασμένοι με UV έχουν δείξει αποτελεσματικότητα και έναντι του SARS-CoV-2 σε νοσοκομειακό περιβάλλον)

Τι δεν μπορούν να κάνουν οι καθαριστές αέρα

Κανένας καθαριστής δεν μπορεί να εξαλείψει όλους τους ρύπους ή το 100% ενός συγκεκριμένου ρύπου.

Οι καθαριστές αέρα έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα απέναντι σε:

• μούχλα
• νικοτίνη και άλλους αέριους ρύπους
• πιτυρίδα από τρωκτικά
• αλλεργιογόνα από κατσαρίδες
• ορισμένες πτητικές οργανικές χημικές ουσίες που προκαλούνται από καύση καυσίμων
• μεγάλα και βαριά αλλεργιογόνα, όπως γύρη και ακάρεα, που κατακάθονται γρήγορα στις επιφάνειες