Τα αναψυκτικά διαίτης είναι μια επιλογή που συχνά προβάλλεται ως η καλύτερη εναλλακτική των ζαχαρούχων αναψυκτικών, ιδίως για τα άτομα που πρέπει να προσέχουν το σάκχαρό τους.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της επιστημονικής κοινότητας, καθώς υπάρχουν ορισμένες μελέτες που υποστηρίζουν ότι ενέχουν ορισμένους κινδύνους. Ιδίως μετά την ταξινόμηση της ασπαρτάμης (δημοφιλούς τεχνητού γλυκαντικού που περιέχεται σε πολλά αναψυκτικά διαίτης) ως πιθανό καρκινογόνο ουσία τάξης 2, η ανησυχία των καταναλωτών έχει μεγαλώσει.
Τι ισχύει, όμως, τελικά;
Αναψυκτικά διαίτης και ινσουλίνη
Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται στο πάγκρεας και βοηθά τον οργανισμό να χρησιμοποιεί τη ζάχαρη για ενέργεια. Εδώ και καιρό υπάρχει η θεωρία ότι ο οργανισμός δυσκολεύεται να ξεχωρίσει τα κανονικά από τα αναψυκτικά διαίτης, όπως ακριβώς και οι γευστικοί κάλυκες, με αποτέλεσμα την υπερπαραγωγή ινσουλίνης, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη αρτηριακή πίεση, διαβήτη ή ακόμη και εγκεφαλικό επεισόδιο.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι τα τεχνητά γλυκαντικά μπορούν να «ξεγελάσουν» τον εγκέφαλο, που έχει αδυναμία στη ζάχαρη, κάνοντάς τον να πιστέψει ότι έχετε λάβει περισσότερες θερμίδες απ’ όσες έχει πάρει στην πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να απορρυθμίζονται οι ορμόνες της πείνας.
Ωστόσο, φαίνεται ότι οι ανησυχίες αυτές ίσως δεν είναι τόσο έντονες όσο πιστευόταν στο παρελθόν. Μια συστηματική ανασκόπηση μελετών που δημοσιεύτηκε πέρυσι έδειξε ότι η κατανάλωση γλυκαντικών «δεν προκάλεσε με βεβαιότητα αυξημένη πρόσληψη τροφής ούτε μεταβολές στην αίσθηση της όρεξης, ενώ δεν παρατηρήθηκε σημαντική αλλαγή στα επίπεδα γλυκόζης, ούτε στη γλυκαιμική ή ινσουλινική απόκριση μετά την κατανάλωση».
Αναψυκτικά διαίτης και καρκίνος
Πριν από λίγα χρόνια, η Διεθνής Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) κατέταξε την ασπαρτάμη, ένα από τα πιο διαδεδομένα τεχνητά γλυκαντικά, ως «πιθανώς καρκινογόνο για τον άνθρωπο». Αν και ακούγεται ανησυχητικό, πρακτικά σημαίνει μόνο ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί κάποια καρκινογόνος δράση. Ανήκει στην ίδια κατηγορία με το εκχύλισμα αλόης βέρα και ορισμένα τουρσιά. Μάλιστα, τα πολύ ζεστά ροφήματα και η εργασία σε νυχτερινές βάρδιες έχουν υψηλότερη αξιολόγηση κινδύνου από τον IARC.
Όμως, υπάρχει και η άλλη πλευρά: μια παρατηρητική μελέτη που εξέτασε ανθρώπους σε βάθος οκτώ ετών έδειξε ότι η κατανάλωση άνω των 21 αναψυκτικών διαίτης με τεχνητά γλυκαντικά την εβδομάδα σχεδόν διπλασίαζε τον κίνδυνο υπέρβαρου ή παχυσαρκίας. Τι μπορεί να κρύβεται πίσω από αυτό;
Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι όσοι πίνουν συχνά αναψυκτικά διαίτης έχουν και άλλες συνήθειες που αυξάνουν τον κίνδυνο παχυσαρκίας, όπως η τακτική κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων ή η υπερφαγία με τη σκέψη ότι «γλιτώνουν» θερμίδες από τα ποτά.
Μια άλλη εξήγηση είναι ότι εμπλέκονται και άλλοι παράγοντες. «Η σουκραλόζη, που συναντάται συχνά στα αναψυκτικά διαίτης, θεωρείται μία από τις βασικές αιτίες τυμπανισμού. Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι μπορεί να προκαλέσει γαστρεντερικό ερεθισμό και να επηρεάσει τα βακτήρια που προάγουν την υγεία του εντέρου», εξήγησε η διατροφολόγος Lisa Richards στον Guardian.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2023 έδειξε ότι η κατανάλωση σουκραλόζης, ακόμη και σε επίπεδα που θεωρούνται ασφαλή για τον άνθρωπο, μπορεί να διαταράξει το μικροβίωμα του εντέρου και πιθανόν να επηρεάσει και τον ίδιο τον εντερικό ιστό.
Μια άλλη μελέτη, του 2022, υποστήριξε ότι και άλλα γλυκαντικά μπορεί να έχουν παρόμοιες επιδράσεις. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα, καθώς μεγάλο μέρος της έχει γίνει σε ποντίκια – αλλά αυτό ίσως είναι το πιο ανησυχητικό στοιχείο για την τακτική κατανάλωση αναψυκτικών διαίτης, αφού ένα διαταραγμένο μικροβίωμα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρότερες συνέπειες.
Πόσα αναψυκτικά διαίτης μπορείτε να πίνετε;
«Πόσο πρέπει λοιπόν να ανησυχείτε; Αν πίνετε αναψυκτικά διαίτης αντί για νερό, πολλές φορές την ημέρα, μάλλον είναι καλή ιδέα να μειώσετε. Όποιος κι αν είναι ο μηχανισμός, πιθανόν να επιβαρύνει την υγεία σας», γράφει ο Guardian.
Για την ασπαρτάμη το Αποδεκτό Ημερήσιο Όριο είναι 50 mg ανά κιλό σωματικού βάρους. Για ένα άτομο 68 κιλών, αυτό σημαίνει 3.409 mg την ημέρα. Ένα κουτάκι αναψυκτικού διαίτης 355 ml περιέχει περίπου 200 mg ασπαρτάμης. Άρα, το όριο για ένα άτομο 68 κιλών αντιστοιχεί σε περίπου 17 κουτάκια των 355 ml την ημέρα.
Ωστόσο, ορισμένες μελέτες προτείνουν πιο χαμηλή ημερήσια κατανάλωση από το Αποδεκτό Ημερήσιο Όριο, λόγω συσχετίσεων με αυξημένο κίνδυνο για διάφορες ασθένειες, σύμφωνα με το πανεπιστήμιο του Κολοράντο. Παρατηρητικές μελέτες σε μεγάλους πληθυσμούς δείχνουν ότι η συστηματική κατανάλωση (ορισμένες φορές ορισμένη ως 1 έως 4 ποτά την ημέρα) μπορεί να σχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις.
Εφόσον, λοιπόν, ακόμα και 1 αναψυκτικό διαίτης την ημέρα συνδέεται με αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία, αυτό σημαίνει ότι συνιστάται να μην καταναλώνετε αναψυκτικά διαίτης σε καθημερινή βάση και άρα σίγουρα είναι καλύτερα να πίνετε λιγότερα από 7 την εβδομάδα.
Μάλιστα, οι ειδικοί της επιστημονικής επιτροπής της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας συστήνουν να αποφεύγεται η «συστηματική και μακροχρόνια κατανάλωση» τέτοιων ποτών. Με λίγα λόγια, δεν θα πάθετε κάτι αν πίνετε ένα αναψυκτικό διαίτης μία στο τόσο, ωστόσο προσπαθήστε να τα αποφύγετε σε καθημερινή βάση και να προτιμήσετε νερό (ανθρακούχο ή κανονικό) ή κάποιο τσάι.
Μια άλλη εναλλακτική είναι η επιλογή αναψυκτικών διαίτης με το φυσικό γλυκαντικό στέβια, το οποίο μέχρι στιγμής δε δείχνει να έχει τις ίδιες επιδράσεις με τα προαναφερθέντα τεχνητά γλυκαντικά, εντούτοις δυστυχώς μέχρι στιγμής δεν έχουν γίνει μελέτες που να ελέγχουν πόσο ασφαλής είναι η καθημερινή κατανάλωση αναψυκτικών με στέβια από τους ανθρώπους.
