Ένας από τους πιο επιθετικούς και θανατηφόρους όγκους του εγκεφάλου, το γλοιοβλάστωμα, φαίνεται ότι βασίζεται στην «κλοπή» θρεπτικών συστατικών από τον οργανισμό για να ενισχύσει την ανεξέλεγκτη ανάπτυξή του, κάτι που σύμφωνα με τους επιστήμονες μπορεί να αποτελέσει αχίλλειο πτέρνα και να αξιοποιηθεί προκειμένου να επιβραδυνθεί η εξάπλωση του καρκίνου.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι πολλά γλοιοβλαστώματα προτιμούν να αντλούν τη σερίνη, ένα βασικό αμινοξύ, από το περιβάλλον τους αντί να την παράγουν οι ίδιοι. Όταν σε ποντίκια με γλοιοβλάστωμα χορηγήθηκε διατροφή που δεν περιείχε σερίνη, οι όγκοι δεν είχαν πια τον συνήθη τους τρόπο για να εξασφαλίσουν το συγκεκριμένο αμινοξύ, με αποτέλεσμα να αναπτύσσονται πιο αργά και τα ζώα να ζουν περισσότερο.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στις 3 Σεπτεμβρίου στο περιοδικό Nature, χαρακτηρίστηκε από ειδικούς ως σημαντική πρόοδος. Όπως δήλωσε η Sheila Singh, νευροχειρουργός-ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο McMaster στον Καναδά, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα, «πρόκειται για μια μεταβολική ευαλωτότητα του γλοιοβλαστώματος που μπορεί να αξιοποιηθεί θεραπευτικά».
Γλοιοβλάστωμα: Ένας αδυσώπητος καρκίνος
Τα γλοιοβλαστώματα εξαπλώνονται με μεγάλη ταχύτητα στους ιστούς του εγκεφάλου και σχεδόν πάντα επανεμφανίζονται μετά τη θεραπεία, η οποία συνήθως συνδυάζει χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι ασθενείς επιβιώνουν μόνο 1–2 χρόνια από τη στιγμή της διάγνωσης.
Οι όγκοι αξιοποιούν τη ζάχαρη και άλλα θρεπτικά συστατικά που αντλούν από τον οργανισμό του ξενιστή και τα χρησιμοποιούν για να τροφοδοτήσουν τις δικές τους μεταβολικές οδούς, το δίκτυο χημικών διεργασιών που μετατρέπει την τροφή σε χρήσιμα μόρια. «Κάνουν ό,τι χρειάζεται για να συνεχίσουν να μεγαλώνουν και να πολλαπλασιάζονται», εξηγεί ο Andrew Scott, νευροεπιστήμονας του καρκίνου στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και συν-συγγραφέας της μελέτης.
Για να κατανοήσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο τα γλοιοβλαστώματα εκμεταλλεύονται αυτήν τη στρατηγική, οι ερευνητές μελέτησαν δείγματα από εγκεφαλικούς όγκους οκτώ ασθενών που είχαν υποβληθεί σε χειρουργική αφαίρεση. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, οι γιατροί χορήγησαν στους συμμετέχοντες μόρια ζάχαρης τα οποία είχαν επισημανθεί με ισότοπο άνθρακα και αργότερα ανέλυσαν τόσο τους όγκους όσο και τον περιβάλλοντα υγιή εγκεφαλικό ιστό. Με αυτόν τον τρόπο διαπιστώθηκε ότι ορισμένα γλοιοβλαστώματα αξιοποιούν τη ζάχαρη που αντλούν από το περιβάλλον για να δημιουργήσουν βασικά συστατικά, όπως το DNA, κάτι που ενισχύει περαιτέρω την ανεξέλεγκτη ανάπτυξή τους.
Πώς ένα αμινοξύ μπορεί να επηρεάσει τον όγκο στον εγκέφαλο
Σε επόμενο στάδιο, οι επιστήμονες πραγματοποίησαν πειράματα σε ποντίκια που είχαν δεχθεί μοσχεύματα ανθρώπινου γλοιοβλαστώματος και ανέπτυξαν μοντέλα για να κατανοήσουν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τον τρόπο με τον οποίο οι όγκοι καταναλώνουν και χρησιμοποιούν τα θρεπτικά συστατικά. Ανακάλυψαν ότι, σε αντίθεση με τον υγιή εγκέφαλο που παράγει μόνος του σερίνη, τα γλοιοβλαστώματα προτιμούν να την κλέβουν, εξοικονομώντας έτσι ζάχαρη την οποία μπορούν να διοχετεύσουν στην παραγωγή DNA, RNA και άλλων μορίων που βοηθούν τα καρκινικά κύτταρα να πολλαπλασιαστούν.
Η εξάρτηση αυτή θεωρήθηκε αδυναμία που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί. Όταν σε ποντίκια με όγκους χορηγήθηκε διατροφή χωρίς σερίνη και χωρίς γλυκίνη, ένα αμινοξύ που μετατρέπεται σε σερίνη, εκείνα που έφεραν συγκεκριμένα είδη γλοιοβλαστώματος έζησαν περισσότερο σε σχέση με τα υπόλοιπα, ενώ όλα τα ποντίκια φάνηκε να κερδίζουν επιπλέον χρόνο επιβίωσης όταν η ειδική διατροφή συνδυάστηκε με χημειοθεραπεία και ακτινοθεραπεία.
Με βάση τα αποτελέσματα αυτά, οι ερευνητές σχεδιάζουν να ξεκινήσουν μέσα στον επόμενο χρόνο κλινικές δοκιμές με δίαιτα χωρίς σερίνη. Όπως εξηγεί ο Andrew Scott, αυτή η στρατηγική δεν πρόκειται να θεραπεύσει το γλοιοβλάστωμα, ωστόσο θα μπορούσε να χαρίσει πολύτιμο χρόνο σε ορισμένους ασθενείς.
Ο Daniel Wahl, συν-συγγραφέας και γιατρός-ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, σημειώνει ότι οι περισσότερες από τις ιδέες της ομάδας δεν καταλήγουν ποτέ σε πλήρεις κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους, ωστόσο αυτή η προσέγγιση αποδείχθηκε αρκετά υποσχόμενη και καλά ανεκτή στα πειράματα με τα ποντίκια ώστε να προχωρήσουν με σιγουριά σε κλινική μελέτη.
