Η σύγκριση αποτελεί βασικό στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Οι άνθρωποι αξιολογούν συνεχώς τον εαυτό τους και τους άλλους σε τομείς όπως η ελκυστικότητα, ο πλούτος, η νοημοσύνη και η επιτυχία. Σύμφωνα με μελέτες, έως και το 10% των σκέψεών μας περιλαμβάνουν κάποια μορφή σύγκρισης στις κοινωνικές σχέσεις μας.
Η θεωρία της κοινωνικής σύγκρισης, που διατυπώθηκε το 1954 από τον ψυχολόγο Leon Festinger, υποστηρίζει ότι καθορίζουμε την κοινωνική και προσωπική μας αξία με βάση το πώς συγκρινόμαστε με τους άλλους. Αν και η σύγκριση μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για βελτίωση, μπορεί επίσης να προκαλέσει δυσαρέσκεια, ενοχές ή ακόμη και καταστροφικές συμπεριφορές όπως διαταραγμένη διατροφή και ψέματα. Το κλειδί βρίσκεται στο πώς επιλέγουμε να συγκρινόμαστε και πώς αξιοποιούμε τις πληροφορίες που αντλούμε από αυτές τις συγκρίσεις.
Τα οφέλη της σύγκρισης
Όταν η σύγκριση χρησιμοποιείται ως εργαλείο αυτοβελτίωσης, μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμη, αναφέρει το Psychology Today. Αν συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άτομα παρόμοια με εμάς αλλά με καλύτερες επιδόσεις σε κάποιο χαρακτηριστικό, μπορούμε να παρακινηθούμε να βελτιωθούμε και να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμησή μας.
Η κοινωνική σύγκριση μπορεί να λειτουργήσει θετικά και μέσω των κοινωνικών δικτύων. Σε μελέτες, ο φιλικός ανταγωνισμός ενθαρρύνει τους ανθρώπους να ασκούνται περισσότερο, καθώς η δραστηριότητα του ενός κινητοποιεί τους άλλους. Αντίθετα, η απλή θετική ενθάρρυνση χωρίς ανταγωνιστικό στοιχείο φαίνεται να έχει μικρότερο αποτέλεσμα.
Οι κίνδυνοι της σύγκρισης
Η κοινωνική σύγκριση μπορεί να γίνει «κλέφτης της χαράς», όπως έλεγε ο Theodore Roosevelt. Όταν συγκρίνουμε τον εαυτό μας μόνο με πρότυπα ορισμένων χαρακτηριστικών, είναι εύκολο να νιώσουμε ανεπάρκεια. Οι συνεχείς εικόνες «τέλειων ζωών» στα κοινωνικά δίκτυα εντείνουν αυτή την αίσθηση και μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη ή χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Πώς να συγκρίνεστε με εποικοδομητικό τρόπο
Η πρόκληση είναι να χρησιμοποιούμε τη σύγκριση ως εργαλείο αυτογνωσίας και εξέλιξης, όχι ως μέσο αυτοκριτικής. Επιλέξτε πρότυπα που μπορούν να σας εμπνεύσουν χωρίς να δημιουργούν αρνητικά συναισθήματα. Παρακολουθήστε τις επιτυχίες και τις δυνάμεις σας, και θυμηθείτε ότι η αξία σας δεν καθορίζεται αποκλειστικά από τη σύγκριση με τους άλλους.
Η συνειδητή χρήση της σύγκρισης, η αποφυγή υπερβολικής έκθεσης στα κοινωνικά δίκτυα και η εστίαση σε ρεαλιστικά πρότυπα μπορούν να μετατρέψουν την ψυχολογική αυτή συνήθεια σε εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης, χωρίς να καταστρέφει την αυτοεκτίμηση.
