Η υδραλαζίνη, φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης εδώ και πάνω από 70 χρόνια, φαίνεται πως έχει και μια απρόσμενη ιδιότητα: μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη του γλοιοβλαστώματος, ενός από τους πιο επιθετικούς καρκίνους του εγκεφάλου.
Μέχρι πρόσφατα, οι επιστήμονες δεν γνώριζαν πώς ακριβώς λειτουργεί η υδραλαζίνη. Σύμφωνα με τους ερευνητές, αυτό δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, καθώς 10% έως 20% των φαρμάκων δρουν με μηχανισμούς που δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί.
Η ομάδα του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια αποκάλυψε για πρώτη φορά πώς δρα το φάρμακο και παράλληλα διαπίστωσε ότι μπορεί να σταματήσει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Science Advances και ανοίγουν νέες προοπτικές για τη θεραπεία τόσο της προεκλαμψίας όσο και του καρκίνου του εγκεφάλου.
Τι είναι η υδραλαζίνη
Η υδραλαζίνη είναι ένα παλαιό αγγειοδιασταλτικό φάρμακο που μειώνει την πίεση του αίματος χαλαρώνοντας τα αγγεία και διευκολύνοντας τη ροή του. Χρησιμοποιείται συχνά στην αντιμετώπιση της προεκλαμψίας, μιας επικίνδυνης κατάστασης της εγκυμοσύνης που προκαλεί υψηλή αρτηριακή πίεση. Αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε ζωτικά όργανα και να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή τόσο της εγκύου όσο και του εμβρύου.
Παρότι η υδραλαζίνη χρησιμοποιείται επί δεκαετίες, ο ακριβής μηχανισμός δράσης της παρέμενε άγνωστος. Η κατανόηση του τρόπου λειτουργίας ενός φαρμάκου μπορεί να βοηθήσει στην εξήγηση πιθανών παρενεργειών, να δείξει ποιοι ασθενείς θα ωφεληθούν περισσότερο ανάλογα με τα γονίδιά τους και να αποκαλύψει νέες θεραπευτικές εφαρμογές.
Για να κατανοήσουν πώς δρα η υδραλαζίνη, οι ερευνητές δημιούργησαν μια τροποποιημένη εκδοχή του φαρμάκου, που ονόμασαν HYZyne. Η ουσία αυτή λειτουργούσε όπως η υδραλαζίνη, αλλά έφερε ένα «μοριακό σημάδι» που επέτρεψε στους επιστήμονες να εντοπίσουν τις πρωτεΐνες με τις οποίες συνδέεται μέσα στα κύτταρα.
Από τη ρύθμιση της πίεσης στην επιβράδυνση του καρκίνου
Μετά τη χορήγηση του HYZyne, οι ερευνητές εντόπισαν ότι το φάρμακο προσκολλήθηκε μόνο σε λίγες πρωτεΐνες, με μία να ξεχωρίζει: την 2-αμινοαιθανοθειόλη διοξυγενάση (ADO).
Η ADO ανιχνεύει τα επίπεδα οξυγόνου και ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση ελέγχοντας τις πρωτεΐνες που χαλαρώνουν τα αγγεία. Όταν η ADO μπλοκάρεται, τα αγγεία παραμένουν χαλαρά και η πίεση μειώνεται.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η υδραλαζίνη δρα απενεργοποιώντας την ADO, γεγονός που εξηγεί τη δράση της στη μείωση της πίεσης. Η ίδια ανακάλυψη οδήγησε την ομάδα να εξετάσει την επίδραση της υδραλαζίνης στο γλοιοβλάστωμα, καθώς είχε ήδη διαπιστωθεί σύνδεση της ADO με αυτόν τον καρκίνο.
Το γλοιοβλάστωμα είναι μια ιδιαίτερα επιθετική μορφή καρκίνου του εγκεφάλου. Οι περισσότεροι ασθενείς ζουν περίπου 12 έως 18 μήνες μετά τη διάγνωση, ενώ το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης δεν ξεπερνά το 5%. Οι υπάρχουσες θεραπείες περιλαμβάνουν χειρουργείο, ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία.
Σύμφωνα με τη μελέτη, το γλοιοβλάστωμα φαίνεται να βασίζεται σε υψηλή δραστηριότητα της ADO για να επιβιώνει και να αναπτύσσεται. Όταν οι ερευνητές χορήγησαν υδραλαζίνη στα καρκινικά κύτταρα, αυτά εισήλθαν σε μια κατάσταση «γήρανσης».
Η διαδικασία αυτή δεν τα σκοτώνει, αλλά επιβραδύνει σημαντικά την ανάπτυξή τους. Μία μόνο δόση υδραλαζίνης κράτησε τα κύτταρα σε αυτήν την ανενεργή κατάσταση για αρκετές ημέρες.
Αν και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα, τα ευρήματα δείχνουν ότι φάρμακα που μπλοκάρουν την ADO μπορεί στο μέλλον να χρησιμοποιηθούν στη θεραπεία του γλοιοβλαστώματος.
Νέα προσέγγιση στη θεραπεία του καρκίνου του εγκεφάλου
Ο νευροχειρουργός Walavan Sivakumar, διευθυντής Νευροχειρουργικής στο Providence Little Company of Mary, σχολίασε τα αποτελέσματα της μελέτης.
«Πρόκειται για μια εξαιρετικά κομψή επιστημονική εργασία», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Οι ερευνητές κατάφεραν επιτέλους να αποσαφηνίσουν πώς δρα η υδραλαζίνη σε μοριακό επίπεδο και αποκάλυψαν μια εντελώς νέα αδυναμία στους επιθετικούς όγκους του εγκεφάλου», πρόσθεσε.
Ο Sivakumar τόνισε ότι οι επιστήμονες κατάφεραν να οδηγήσουν τα κύτταρα του γλοιοβλαστώματος σε μια «κατάσταση ύπνου» αντί να τα καταστρέψουν. «Αυτός είναι ένας ριζικά διαφορετικός τρόπος σκέψης για τη θεραπεία του καρκίνου του εγκεφάλου», είπε.
Αν και επεσήμανε ότι τα αποτελέσματα είναι ακόμη προκλινικά και δεν πρόκειται να επηρεάσουν άμεσα τη θεραπεία, σημείωσε ότι η υδραλαζίνη παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα.
«Είναι ένα από τα παλαιότερα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, με δεκαετίες δεδομένων ασφάλειας και παγκόσμια διαθεσιμότητα. Στον τομέα της νευρο-ογκολογίας, όπου πολλές θεραπείες είναι ακριβές, τοξικές και δύσκολα προσβάσιμες, η ιδέα ότι ένα οικονομικό, γενόσημο φάρμακο θα μπορούσε να επιβραδύνει έναν όγκο όπως το γλοιοβλάστωμα είναι εξαιρετικά ελκυστική.»
Ο γιατρός Nicholas Klaiber, απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής Eastern Virginia, χαρακτήρισε επίσης τη μελέτη «επιστημονικά αυστηρή» και τα δεδομένα «πειστικά», ωστόσο εμφανίστηκε επιφυλακτικός για τη μελλοντική χρήση της υδραλαζίνης σε ανθρώπους.
«Το πρόβλημα με την πρόκληση κατάστασης αδράνειας είναι ότι θα απαιτείται συνεχής θεραπεία για την καταστολή της ανάπτυξης του όγκου. Επιπλέον, τα κύτταρα του γλοιοβλαστώματος έχουν πολύ υψηλό ρυθμό μετάλλαξης και πιθανότατα θα αυξήσουν την παραγωγή της ADO ώστε να αποκτήσουν αντοχή στην υδραλαζίνη», εξήγησε.
