Τα ποσοστά καρκίνου του θυρεοειδούς βρίσκονται σε αύξηση σε ορισμένα μέρη του κόσμου – και μάλιστα ταχύτερη από άλλες μορφές καρκίνου.
Γιατί όμως, τα ποσοστά καρκίνου του θυρεοειδούς αυξάνονται με ταχύτερο ρυθμό στις ΗΠΑ από οποιονδήποτε άλλο καρκίνο; Ο θυρεοειδής αδένας βρίσκεται στη βάση του λαιμού, ακριβώς κάτω από το μήλο του Αδάμ. Η δουλειά του είναι να απελευθερώνει ορμόνες που ρυθμίζουν τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση, τη θερμοκρασία του σώματος και το βάρος.
Ο καρκίνος του θυρεοειδούς εμφανίζεται όταν τα κύτταρα εντός του θυρεοειδούς αδένα αρχίζουν να αναπτύσσονται και να διαιρούνται ανεξέλεγκτα, σχηματίζοντας έναν όγκο. Αυτά τα ανώμαλα κύτταρα μπορούν να εισβάλουν στους περιβάλλοντες ιστούς και ενδεχομένως να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος.
Αν και οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του θυρεοειδούς είναι ιάσιμες, οι ειδικοί υγείας ανησυχούν για την ταχύτητα με την οποία αυξάνονται τα ποσοστά της νόσου. Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων Surveillance, Epidemiology, and End Results (Seer) – ένα σύστημα αναφοράς καρκίνου στις Ηνωμένες Πολιτείες – η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του θυρεοειδούς στις ΗΠΑ υπερτριπλασιάστηκε μεταξύ 1980 και 2016, αυξανόμενη από 2,39 σε 7,54 ανά 100.000 στους άνδρες και από 6,15 σε 21,28 ανά 100.000 στις γυναίκες.
«Ο καρκίνος του θυρεοειδούς παραμένει ένας από τους λίγους καρκίνους που έχουν αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου, παρά τις προόδους στην ιατρική», λέει η Sanziana Roman, ενδοκρινική χειρουργός στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο (UCSF).
Τι κρύβεται, λοιπόν, πίσω από αυτή την αύξηση των κρουσμάτων;
Είναι γνωστό εδώ και καιρό, όπως γράφει το BBC ότι η έκθεση σε μεγάλες ποσότητες ιονίζουσας ακτινοβολίας στην παιδική ηλικία μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του θυρεοειδούς.
Στα χρόνια που ακολούθησαν λόγω του πυρηνικού ατυχήματος του Τσερνομπίλ το 1986, τα ποσοστά της νόσου εκτοξεύτηκαν στα ύψη στα παιδιά στη Λευκορωσία, την Ουκρανία και τη Ρωσία. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι μεταξύ των επιζώντων της ιαπωνικής ατομικής βόμβας, περίπου το 36% των κρουσμάτων καρκίνου του θυρεοειδούς από το 1958 θα μπορούσαν να αποδοθούν στην έκθεση στην ακτινοβολία κατά την παιδική ηλικία.
Ωστόσο, δεν υπήρξαν πυρηνικές καταστροφές στις ΗΠΑ τη δεκαετία του '80 ή του '90, ή άλλη χρονική στιγμή, που θα μπορούσαν να εξηγήσουν μια τέτοια αύξηση. Στην αρχή οι ειδικοί ήταν μπερδεμένοι, ωστόσο τελικά παρουσιάστηκε μια εξήγηση - μήπως θα μπορούσε να «φταίει» ο τρόπος διάγνωσης;
Τη δεκαετία του 1980, οι γιατροί άρχισαν να χρησιμοποιούν για πρώτη φορά το υπερηχογράφημα θυρεοειδούς, μια τεχνική απεικόνισης που χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα για να δημιουργήσει εικόνες του θυρεοειδούς αδένα. Αυτό επέτρεψε στους γιατρούς να εντοπίσουν πολύ μικρούς καρκίνους του θυρεοειδούς που προηγουμένως δεν θα ήταν ανιχνεύσιμοι.
Στη συνέχεια, τη δεκαετία του 1990, οι γιατροί άρχισαν επίσης να συλλέγουν κύτταρα από ύποπτους όγκους για να διαπιστώσουν εάν ήταν καρκινικοί, μια τεχνική γνωστή ως βιοψία με λεπτή βελόνα.
Η υπερδιάγνωση αυτών των καρκίνων οδήγησε πολλούς ανθρώπους σε περιττές ιατρικές παρεμβάσεις. «Στο παρελθόν, οι γιατροί ψηλαφούσαν τον θυρεοειδή αδένα για να αναζητήσουν όζους», λέει η Cari Kitahara, επιδημιολόγος στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου στο Μέριλαντ των ΗΠΑ.
«Αλλά με τεχνικές όπως το υπερηχογράφημα, οι γιατροί μπορούσαν να εντοπίσουν μικρότερους όζους και στη συνέχεια να κάνουν βιοψία. Αυτό οδήγησε σε αυξημένη ανίχνευση μικρών θηλωματικών καρκίνων του θυρεοειδούς που στο παρελθόν δεν θα γίνονταν αισθητοί μέσω ψηλάφησης», προσθέτει.
Άλλα στοιχεία υποστήριζαν επίσης τη θεωρία της υπερδιάγνωσης. Για παράδειγμα, ενώ τα ποσοστά καρκίνων του θυρεοειδούς επιταχύνονταν, οι θάνατοι από καρκίνο του θυρεοειδούς φάνηκαν να παραμένουν σταθεροί. Εν τω μεταξύ, τα περιστατικά καρκίνου του θυρεοειδούς εκτοξεύτηκαν στη Νότια Κορέα όταν εισήχθη ένα εθνικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του θυρεοειδούς. Μειώθηκαν ξανά όταν το πρόγραμμα περιορίστηκε.
«Αυτά τα μοτίβα μαζί ήταν συμβατά με την υπερδιάγνωση ή την αυξημένη ανίχνευση ασθενειών που πιθανότατα δεν θα προκαλούσαν ποτέ συμπτώματα ή θάνατο σε αυτά τα άτομα εάν δεν είχαν εντοπιστεί», σημειώνει η Kitahara.
Τι ξέρουμε σήμερα για τον καρκίνο του θυρεοειδούς
Γνωρίζουμε πλέον ότι οι μικροί θηλώδεις καρκίνοι του θυρεοειδούς συνήθως αναπτύσσονται αργά και συχνά ανταποκρίνονται καλά στη θεραπεία. Σπάνια είναι θανατηφόροι, ενώ έχουν καλή πρόγνωση.
Αλλά εκείνη την εποχή, η υπερδιάγνωση αυτών των καρκίνων οδήγησε πολλούς ανθρώπους σε περιττές ιατρικές παρεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένης της ολικής αφαίρεσης του θυρεοειδούς αδένα, ακολουθούμενης από θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο για την αφαίρεση τυχόν υπολειπόμενων κυττάρων.
Η χειρουργική επέμβαση μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε παράλυση των φωνητικών χορδών, ενώ η θεραπεία με ραδιενεργό ιώδιο μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο δευτερογενών καρκίνων.
Από τότε έχουν γίνει αλλαγές στην κλινική πρακτική στις ΗΠΑ, έτσι ώστε το ραδιενεργό ιώδιο να χρησιμοποιείται πλέον μόνο για τη θεραπεία επιθετικών καρκίνων, ενώ οι δόσεις ελαχιστοποιούνται για να μειωθεί ο κίνδυνος παρενεργειών.
Αντί της ολικής αφαίρεσης του θυρεοειδούς αδένα, οι γιατροί συχνά τον αφαιρούν μερικώς ή ακολουθούν μια προσέγγιση προσεκτικής αναμονής. Ως αποτέλεσμα, τα τελευταία στατιστικά στοιχεία από το Seer υποδηλώνουν ότι τα κρούσματα καρκίνου του θυρεοειδούς έχουν πλέον σταθεροποιηθεί στις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, το 2010 υπήρχαν κατά μέσο όρο 13,9 νέα κρούσματα ανά 100.000, ενώ το 2022 – το τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία – υπήρχαν 14,1 κρούσματα ανά 100.000.
Παρ' όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια, ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η υπερδιάγνωση από μόνη της δεν μπορεί να εξηγήσει όλη την αύξηση που παρατηρείται. Σε μια μελέτη, ο Riccardo Vigneri, ομότιμος καθηγητής ενδοκρινολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κατάνια στην Ιταλία, υποστηρίζει ότι αν αυτή ήταν η μόνη εξήγηση πίσω από την αύξηση των κρουσμάτων, τότε θα περίμενε κανείς ότι τα κρούσματα καρκίνου του θυρεοειδούς θα αυξάνονταν περισσότερο σε χώρες υψηλού εισοδήματος με καλύτερες διαγνωστικές πρακτικές.
Αυτό δεν ισχύει, ωστόσο, καθώς οι χώρες μεσαίου εισοδήματος έχουν επίσης δει αύξηση του αριθμού των καρκίνων του θυρεοειδούς. «Τα ποσοστά καρκίνου του θυρεοειδούς αυξάνονται ακόμη και σε περιβάλλοντα και περιοχές του κόσμου χωρίς αυστηρό έλεγχο», λέει η Roman. «Μεγαλύτεροι και πιο προηγμένοι όγκοι διαγιγνώσκονται επίσης συχνότερα. Αυτό υποδηλώνει ότι βλέπουμε έναν συνδυασμό τόσο μεροληψίας ανίχνευσης όσο και πραγματικής αύξησης της συχνότητας εμφάνισης ασθενειών», διευκρινίζει.
Επιπλέον, καθώς οι καρκίνοι του θυρεοειδούς διαγιγνώσκονται ολοένα και περισσότερο σε πρώιμα στάδια και τα αποτελέσματα της θεραπείας έχουν βελτιωθεί, ο Vigneri λέει ότι θα περίμενε κανείς να μειωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που πεθαίνουν από καρκίνο του θυρεοειδούς. Ωστόσο, το ποσοστό θνησιμότητας παρέμεινε σταθερό σε περίπου 0,5 περιπτώσεις ανά 100.000 κατοίκους και υπάρχουν ενδείξεις ότι, τουλάχιστον σε ορισμένες χώρες, τα ποσοστά αυξάνονται.
Για παράδειγμα, μια μελέτη ανέλυσε περισσότερους από 69.000 ασθενείς με καρκίνο του θυρεοειδούς που διαγνώστηκαν μεταξύ 2000 και 2017 στην Καλιφόρνια. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τόσο ο αριθμός των ατόμων που διαγνώστηκαν όσο και το ποσοστό θνησιμότητας αυξήθηκαν με την πάροδο του χρόνου. Η αύξηση ήταν ανεξάρτητη από το μέγεθος του όγκου και το στάδιο του καρκίνου, γεγονός που υποδηλώνει ότι πρέπει να υπάρχει κάτι άλλο που να παίζει ρόλο και όχι απλώς η βελτιωμένη διάγνωση εξαιρετικά μικρών όγκων.
Το 2017, η Kitahara και η ομάδα της εξέτασαν επίσης τα ιατρικά αρχεία άνω των 77.000 ασθενών με καρκίνο του θυρεοειδούς που διαγνώστηκαν μεταξύ 1974-2013. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης των κρουσμάτων οφειλόταν σε μικρούς θηλώδεις όγκους που εντοπίζονταν στον θυρεοειδή αδένα, υπήρξε επίσης αύξηση στους μεταστατικούς θηλώδεις καρκίνους που είχαν εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Ενώ οι θάνατοι από καρκίνο του θυρεοειδούς είναι σπάνιοι, η μελέτη έδειξε επίσης ότι αυτοί αυξάνονταν με ρυθμό 1,1% ετησίως. «Αυτό υποδηλώνει ότι θα μπορούσε να υπάρχει κάτι άλλο που θα μπορούσε να οδηγήσει στην αύξηση αυτών των πιο επιθετικών όγκων», λέει η Kitahara.
Ο ρόλος της παχυσαρκίας
Ένας από τους κύριους υπόπτους είναι η παχυσαρκία, η οποία έχει αυξηθεί σε συχνότητα από τη δεκαετία του 1980, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες. Μελέτες κοόρτης, οι οποίες ξεκινούν με έναν υγιή πληθυσμό και στη συνέχεια τους παρακολουθούν με την πάροδο του χρόνου, φαίνεται να δείχνουν μια σύνδεση μεταξύ του υπερβολικού βάρους και του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του θυρεοειδούς. Τα άτομα με υψηλό ΔΜΣ έχουν περισσότερες από 50% περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με καρκίνο του θυρεοειδούς κατά τη διάρκεια της ζωής τους σε σύγκριση με άτομα με υγιή ΔΜΣ. Ένας υψηλός ΔΜΣ συνδέεται επίσης με επιθετικά χαρακτηριστικά όγκου, όπως το να είναι μεγαλύτερος σε μέγεθος κατά τη διάγνωση ή να έχει μια μετάλλαξη που προκαλεί την ευκολότερη εξάπλωση του καρκίνου.
«Στην έρευνά μας, είδαμε επίσης ότι ο υψηλότερος ΔΜΣ συνδεόταν με υψηλότερο κίνδυνο θανάτου που σχετίζεται με τον καρκίνο του θυρεοειδούς», υπογραμμίζει η Kitahara. «Επομένως, αυτό ήταν αρκετά ισχυρό στοιχείο ότι δεν επρόκειτο μόνο για μεροληψία ανίχνευσης. Δεν ήταν μόνο επειδή τα άτομα που είχαν υψηλότερο ΔΜΣ ήταν πιο πιθανό να πάνε στον γιατρό και να ελέγξουν τον θυρεοειδή τους, και γι' αυτό είχαν περισσότερο καρκίνο του θυρεοειδούς. Ήταν στοιχείο ότι ο υψηλότερος ΔΜΣ ήταν πιο πιθανό να σχετίζεται με την ανάπτυξη και την εξέλιξη του καρκίνου του θυρεοειδούς», ξεκαθαρίζει.
Ωστόσο, το πώς η παχυσαρκία θα μπορούσε να προκαλέσει καρκίνο του θυρεοειδούς είναι λιγότερο σαφές. Ένα πράγμα που είναι γνωστό είναι ότι τα άτομα με παχυσαρκία είναι πιο πιθανό να έχουν δυσλειτουργία του θυρεοειδούς. Για παράδειγμα, άτομα με υψηλά επίπεδα Θυρεοειδοτρόπου Ορμόνης (TSH), μιας ορμόνης που παράγεται από την υπόφυση και ρυθμίζει τη λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα, τείνουν επίσης να έχουν υψηλότερο ΔΜΣ.
Ο ρόλος των απορρυπαντικών και των φυτοφαρμάκων
Άλλοι επιστήμονες υποψιάζονται ότι οι «ενδοκρινικές διαταράκτες» (EDCs) που βρίσκονται σε κοινά οικιακά προϊόντα και οργανικά φυτοφάρμακα θα μπορούσαν να είναι υπεύθυνες. Πρόκειται για χημικές ουσίες που μιμούνται, μπλοκάρουν ή παρεμβαίνουν στις ορμόνες του σώματος.
Παραδείγματα περιλαμβάνουν το υπερφθοροακτανοϊκό οξύ (PFOA) και το υπερφθοροοκτανοσουλφονικό οξύ (PFOS), που βρίσκονται σε είδη που κυμαίνονται από μαγειρικά σκεύη και χάρτινες συσκευασίες τροφίμων έως προϊόντα προσωπικής φροντίδας, χαλιά και αφρό πυρόσβεσης. Ωστόσο, τα στοιχεία που συνδέουν αυτές τις χημικές ουσίες με τον καρκίνο του θυρεοειδούς είναι ανάμεικτα. Άλλες μελέτες υποδηλώνουν ότι τα ιχνοστοιχεία μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο. Τα ιχνοστοιχεία είναι χημικά στοιχεία που χρειάζονται μόνο σε πολύ μικρές ποσότητες από τους ζωντανούς οργανισμούς. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του θυρεοειδούς.
Τέλος, σύμφωνα με την Kitahara, «ο νεαρός θυρεοειδής αδένας είναι πιο ευάλωτος στις επιπτώσεις της έκθεσης σε ακτινοβολία από τον θυρεοειδή αδένα σε ηλικιωμένους. Επομένως, είναι πιθανό η αυξανόμενη χρήση αξονικών τομογραφιών να συμβάλλει εν μέρει στην αύξηση των ποσοστών καρκίνου του θυρεοειδούς στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού. Και είναι επίσης πιθανό όλοι αυτοί οι παράγοντες να έχουν συνδυασμένο ρόλο».
