Οι περισσότεροι γονείς αναρωτιούνται σχετικά με το όνομα που θα δώσουν στο παιδί τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, η παράδοση «νικάει» και έτσι στην Ελλάδα είναι συχνό το φαινόμενο ένα παιδί να ονομάζεται από έναν παππού ή μια γιαγιά. Σε άλλες περιπτώσεις, οι γονείς μπορεί να επιλέξουν να δώσουν στο παιδί τους ένα όνομα που τους αρέσει ηχητικά, ή ένα που τους θυμίζει τον αγαπημένο τους χαρακτήρα σε μία ταινία ή ένα βιβλίο. Αυτό που συχνά δεν συνειδητοποιούν είναι πως η επιλογή τους μπορεί να επηρεάσει το πώς βλέπουν οι άλλοι το παιδί τους και, τελικά, τι είδους άτομο θα γίνει.
«Επειδή το όνομα είναι αυτό που χρησιμοποιούμε για να αναγνωρίζουμε και να επικοινωνούμε με κάποιον καθημερινά, αποτελεί τη βάση της αυτοαντίληψής του ατόμου, ειδικά σε σχέση με τους άλλους», εξήγησε στο BBC ο David Zhu, καθηγητής διοίκησης και επιχειρηματικότητας στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, ο οποίος μελετά την ψυχολογία των ονομάτων.
Η προσωπικότητα φυσικά δεν διαμορφώνεται μόνο από το όνομα. Παίζουν ρόλο τα γονίδια, οι εμπειρίες, οι σχέσεις και οι ρόλοι που αναλαμβάνουμε στη ζωή. Ωστόσο, μέσα σε όλους αυτούς τους παράγοντες, είναι εύκολο να ξεχάσουμε τη σημασία του ονόματος, μιας προσωπικής επιρροής που μας συνοδεύει από τη γέννηση και συνήθως παραμένει αναλλοίωτη. Όπως είχε πει ο Gordon Allport, ένας από τους θεμελιωτές της ψυχολογίας της προσωπικότητας, «το σημαντικότερο σημείο αναφοράς για την ταυτότητά μας στη διάρκεια της ζωής παραμένει το ίδιο μας το όνομα».
Πώς το όνομα μπορεί να επηρεάσει την πορεία της ζωής μας
Σε βασικό επίπεδο, το όνομά μας μπορεί να φανερώνει στοιχεία για την εθνικότητα ή το κοινωνικό μας υπόβαθρο. Σε έναν κόσμο γεμάτο προκαταλήψεις, αυτό μπορεί να έχει συνέπειες. Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, για παράδειγμα, έρευνες στις ΗΠΑ έδειξαν ότι ίδια βιογραφικά σημειώματα είχαν μικρότερες πιθανότητες να κληθούν για συνέντευξη όταν περιλάμβαναν άτομα με ονόματα που ακούγονταν αραβικά, σε σύγκριση με πιο «δυτικά» ονόματα. Μια ξεκάθαρη αδικία, ειδικά αφού τα ονόματα δεν αντικατοπτρίζουν πάντα την πραγματική καταγωγή.
Αλλά η επίδραση των ονομάτων δεν σταματά εκεί. Ακόμα και μέσα στην ίδια κοινωνία, κάποια ονόματα είναι πιο συνηθισμένα, κάποια πιο σπάνια, κάποια θεωρούνται μοντέρνα, ενώ άλλα ξεπερασμένα. Οι συσχετισμοί αυτοί αλλάζουν με τον χρόνο, όμως συνεχίζουν να επηρεάζουν το πώς μας βλέπουν οι άλλοι και πώς βλέπουμε εμείς τον εαυτό μας.
Έρευνα της ψυχολόγου Jean Twenge έδειξε ότι, ακόμη κι όταν λαμβάνονταν υπόψη το οικογενειακό υπόβαθρο και η γενική ικανοποίηση από τη ζωή, όσοι είχαν ένα όνομα που δεν τους άρεσαν παρουσίαζαν δυσκολίες στην ψυχολογική προσαρμογή. Οι ερευνητές θεώρησαν ότι αυτό συνέβαινε είτε επειδή η χαμηλή αυτοπεποίθηση οδηγούσε στην απόρριψη του ονόματος, είτε γιατί η αντιπάθεια προς το όνομα ενίσχυε την ανασφάλεια. Όπως έγραψαν, «το όνομα γίνεται σύμβολο του εαυτού».
Ανάλογες επιδράσεις φαίνονται και στον τρόπο που οι άλλοι μάς αντιμετωπίζουν. Σε γερμανική έρευνα του 2011, οι χρήστες μιας ιστοσελίδας γνωριμιών έκριναν πιθανούς συντρόφους μόνο από το όνομά τους. Ο Jochen Gebauer και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του Μανχάιμ διαπίστωσαν ότι τα άτομα με ονόματα που θεωρούνταν «ξεπερασμένα» (όπως Kevin) απορρίπτονταν συχνότερα από όσους είχαν πιο δημοφιλή ονόματα (όπως Alexander).
Αν αυτή η τάση αντικατοπτρίζει τον τρόπο που αντιμετωπίζονται γενικότερα στη ζωή, τότε το όνομα μπορεί να επηρεάζει όχι μόνο την κοινωνική αποδοχή, αλλά και την ίδια την προσωπικότητα. Νεότερη έρευνα στη Γερμανία έδειξε επίσης ότι οι συμμετέχοντες ήταν λιγότερο πρόθυμοι να βοηθήσουν αγνώστους με ονόματα που είχαν αρνητική χροιά (όπως Cindy και Chantal), σε σχέση με εκείνους που είχαν πιο θετικά (όπως Sophie και Marie). Η ίδια μελέτη έδειξε πως όσοι είχαν «αντιπαθητικά» ονόματα και απορρίπτονταν συχνότερα είχαν και χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και μόρφωση.
Άλλες μελέτες έδειξαν ότι τα μη δημοφιλή ονόματα ή εκείνα που δεν ακούγονται ωραία συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο παραβατικής συμπεριφοράς. Ο Huajian Cai και οι συνεργάτες του στο Ινστιτούτο Ψυχολογίας του Πεκίνου διαπίστωσαν πως, ακόμη κι όταν ελέγχονταν κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, τα άτομα με ονόματα που ακούγονταν «λιγότερο θετικά» είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν καταδικαστεί για εγκλήματα.
Αυτό φαίνεται να υποδηλώνει ότι τα κακόηχα και μη δημοφιλή ονόματα οδηγούν σε κοινωνική απόρριψη, κάτι που μπορεί να ενισχύσει χαρακτηριστικά όπως η καχυποψία ή η επιθετικότητα. «Επειδή ένα καλό ή κακό όνομα μπορεί να επιφέρει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα, οι γονείς πρέπει να προσπαθούν να δώσουν στο παιδί τους ένα όνομα με θετική σημασία μέσα στην κουλτούρα τους», ανέφερε ο Cai.
Από την άλλη, ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι τα ονόματα μπορούν να έχουν και θετικές επιδράσεις. Για παράδειγμα, τα ονόματα με ευχάριστο ήχο τείνουν να δημιουργούν την εντύπωση ενός πιο φιλικού ατόμου.
Επιπλέον, ένα σπάνιο όνομα, αν και μπορεί αρχικά να δημιουργήσει δυσκολίες αποδοχής, μπορεί μακροπρόθεσμα να ενισχύσει την αίσθηση μοναδικότητας και ταυτότητας. Μια μελέτη του Cai και της ομάδας του έδειξε ότι άτομα με πιο σπάνια ονόματα είχαν περισσότερες πιθανότητες να ακολουθήσουν ασυνήθιστες επαγγελματικές πορείες, όπως σκηνοθέτης ή δικαστής. Οι ερευνητές εξήγησαν ότι αυτή η αίσθηση μοναδικότητας λειτουργεί ως «κίνητρο διαφοροποίησης» που ωθεί το άτομο να ακολουθήσει δρόμους που ταιριάζουν με την ταυτότητά του.
Παρόμοια ευρήματα είχε και έρευνα του Zhu στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα. Μελετώντας τα ονόματα διευθυντικών στελεχών σε περισσότερες από χίλιες εταιρείες, διαπίστωσε ότι όσοι είχαν πιο σπάνια ονόματα ακολουθούσαν πιο πρωτότυπες επιχειρηματικές στρατηγικές, ειδικά όταν διέθεταν αυτοπεποίθηση. «Οι διευθύνοντες σύμβουλοι με ασυνήθιστα ονόματα τείνουν να αναπτύσσουν την αίσθηση ότι διαφέρουν από τους συνομηλίκους τους, κάτι που τους ωθεί να δοκιμάζουν μη συμβατικές προσεγγίσεις», εξήγησε.
