Το να κάθεται κανείς δίπλα σε μια δυνατή φωτιά τον χειμώνα σίγουρα προσφέρει μια όμορφη, γιορτινή ατμόσφαιρα γεμάτη θαλπωρή. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη παρατηρείται μια τάση αυξανόμενης χρήσης ξυλόσομπας στο σπίτι, με πολλούς να θεωρούν τις συγκεκριμένες συσκευές ως πιο καθαρές και ασφαλείς από άλλου είδους μέσα θέρμανσης.
Ωστόσο, στην πραγματικότητα οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η καύση ξύλου δεν αποτελεί απαραίτητα πιο υγιεινή ή πιο «πράσινη» επιλογή σε σύγκριση με τον άνθρακα ή το φυσικό αέριο για τη θέρμανση του σπιτιού.
Μάλιστα, δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αποκαλύπτουν ότι κάθε χρόνο στην Ευρώπη καταγράφονται σχεδόν 61.000 πρόωροι θάνατοι που συνδέονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση από την καύση ξύλου ή άνθρακα για οικιακή θέρμανση.
Γιατί οι ξυλόσομπες μπορούν να βλάψουν την υγεία
Η καύση ξύλου παράγει ένα σύνθετο μείγμα χημικών ουσιών, που περιλαμβάνει λεπτά αιωρούμενα σωματίδια PM2.5 και αέρια, τα οποία μπορούν να εισχωρήσουν βαθιά στους πνεύμονες με την αναπνοή. Η σύσταση αυτού του μείγματος διαφέρει ανάλογα με τον τύπο της ξυλόσομπας και το καύσιμο που χρησιμοποιείται, ωστόσο μπορεί να περιλαμβάνει μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου και διάφορες πτητικές οργανικές ενώσεις, όπως η καρκινογόνος φορμαλδεΰδη και το βενζόλιο.
Η έκθεση στον καπνό από την καύση ξύλου επηρεάζει την καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία και το αναπνευστικό σύστημα, με τα σωματίδια PM2.5 να θεωρούνται ο σημαντικότερος κίνδυνος. Ο καπνός αυξάνει τον κίνδυνο εμφράγματος και εγκεφαλικού επεισοδίου και μπορεί να επιδεινώσει τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και το άσθμα. Παράλληλα, η έκθεση σε PM2.5 από την καύση ξύλου έχει συσχετιστεί και με πρόωρο θάνατο.
Οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι για άτομα άνω των 65 ετών, για παιδιά, εγκύους και για όσους έχουν ήδη καρδιακά ή πνευμονικά προβλήματα. Η μακροχρόνια εισπνοή καπνού από ξύλα έχει συνδεθεί με συστηματική φλεγμονή, γεγονός που μπορεί να κάνει τους πνεύμονες πιο ευάλωτους σε λοιμώξεις, όπως η γρίπη και η COVID.
Αν και για την Ελλάδα δεν υπάρχουν ακριβή δεδομένα, στη Βρετανία, τα στερεά καύσιμα για οικιακή χρήση (κυρίως ξύλο αλλά και κάρβουνο σε σόμπες και τζάκια) ευθύνονται πλέον για το 20% της πιο επικίνδυνης ατμοσφαιρικής ρύπανσης από λεπτά σωματίδια. Η ποσότητα αυτή είναι 5 φορές μεγαλύτερη από αυτή που προέρχεται από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Οι ετήσιες εκπομπές από την καύση ξύλων έχουν σχεδόν διπλασιαστεί μέσα σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία, από 3.200 τόνους το 2009 σε 6.000 τόνους το 2023.
Σε φτωχότερες χώρες, όπου τα ξύλα χρησιμοποιούνται εκτενώς για μαγείρεμα και θέρμανση, έχει ήδη αποδειχθεί η σύνδεση με άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και καρκίνο του πνεύμονα.
Παράλληλα, οι ρύποι αυτοί δεν μένουν μόνο έξω, καθώς εισέρχονται και στο εσωτερικό των κατοικιών, επιβαρύνοντας την ποιότητα του αέρα στους εσωτερικούς χώρους. Επιπλέον, κατά το άναμμα ή τον ανεφοδιασμό μιας ξυλόσομπας, μεγάλες ποσότητες PM2.5 απελευθερώνονται μέσα στο σπίτι. Ανάλογα με το πόσο αποτελεσματικός είναι ο αερισμός, μπορεί να χρειαστούν ώρες μέχρι να μειωθούν τα επίπεδα των σωματιδίων.
Η συγκεκριμένη μορφή ρύπανσης δεν επιβαρύνει μόνο την υγεία, αλλά συνδέεται και με απώλεια εργάσιμων ημερών, μειωμένη παραγωγικότητα, αυξημένες δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη και περισσότερες νοσηλείες.
