Το πράσινο τσάι είναι ένα αρχαίο ρόφημα, γνωστό για τις θεραπευτικές και αντιοξειδωτικές του ιδιότητες, το οποίο έχει μελετηθεί εκτενώς για τα οφέλη του σε μεταβολικές παθήσεις, όπως η παχυσαρκία και ο διαβήτης τύπου 2.

Πρόσφατες μελέτες έριξαν περισσότερο φως στους μηχανισμούς δράσης του και έδειξαν ότι η κατανάλωσή του οδήγησε σε απώλεια βάρους και σημαντική βελτίωση της ευαισθησίας στη γλυκόζη και της ινσουλινοαντίστασης σε παχύσαρκα ποντίκια. Τα δεδομένα αυτά ενισχύουν την προοπτική του πράσινου τσαγιού ως συμπληρωματικού μέσου στη θεραπεία της παχυσαρκίας στον άνθρωπο.

Την έρευνα συντόνισε η Rosemari Otton από το Διεπιστημονικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Cruzeiro do Sul στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Η επιστήμονας, που έχει αφιερώσει πάνω από 15 χρόνια στη μελέτη του πράσινου τσαγιού, εξήγησε ότι το ενδιαφέρον της ξεκίνησε από την απορία αν ευσταθεί η διαδεδομένη πεποίθηση ότι το ρόφημα βοηθά στην απώλεια βάρους. Τα ευρήματα της πιο πρόσφατης εργασίας της δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Cell Biochemistry & Function.

Για να διερευνήσουν την επίδραση του πράσινου τσαγιού στην παχυσαρκία, οι ερευνητές έδωσαν σε ποντίκια μια υπερθερμιδική διατροφή επί τέσσερις εβδομάδες. Η διατροφή αυτή περιλάμβανε τόσο λίπος όσο και αυτό που ονομάζουν «δίαιτα καφετέριας», που μιμείται τον δυτικό τρόπο διατροφής. «Τους δίνουμε σοκολάτα, γεμιστά μπισκότα, γλυκά, ζαχαρούχο γάλα... δηλαδή τα ίδια τρόφιμα που πολλοί άνθρωποι τρώνε καθημερινά», είπε η Otton.

Μετά την αρχική αυτή φάση, τα ζώα μπήκαν στο πείραμα με το πράσινο τσάι για ακόμη 12 εβδομάδες. Συνέχισαν να τρέφονται με την ίδια υπερθερμιδική διατροφή, αλλά κάποια από αυτά λάμβαναν τυποποιημένο εκχύλισμα πράσινου τσαγιού, σε δόση 500 mg ανά κιλό σωματικού βάρους, μέσω ενδογαστρικής χορήγησης.

«Με αυτή τη μέθοδο εξασφαλίζουμε ότι όλα τα ζώα λαμβάνουν ακριβώς τη δόση που θέλουμε να μελετήσουμε. Αν το βάζαμε στο νερό, δεν θα ξέραμε πόσο κατανάλωσε το καθένα», εξήγησε η ερευνήτρια. Για τους ανθρώπους, η δόση αυτή αντιστοιχεί περίπου σε 3 γρ. πράσινου τσαγιού την ημέρα, δηλαδή τρία φλιτζάνια.

Η Otton επισήμανε ότι δεν πληρούν όλα τα εμπορικά προϊόντα πράσινου τσαγιού τα ποιοτικά πρότυπα. «Τα έτοιμα φακελάκια δεν εξασφαλίζουν πάντα την ποσότητα ή την ποιότητα των ευεργετικών ενώσεων. Ιδανικά θα πρέπει να χρησιμοποιείται τυποποιημένο εκχύλισμα, όπως αυτά που παρασκευάζουν τα φαρμακεία με εξατομικευμένα σκευάσματα. Είναι ένας συμπυκνωμένος τρόπος χρήσης του φυτού, με διασφάλιση της παρουσίας φλαβονοειδών, που είναι τα συστατικά με οφέλη για την υγεία», τόνισε.

Μια ακόμη πρωτοτυπία της μελέτης ήταν η θερμοκρασία του χώρου. Τα ζώα διατηρήθηκαν σε θερμοουδέτερο περιβάλλον (28 °C) καθ’ όλη τη διάρκεια του πειράματος. Συνήθως οι ζωοτεχνικές εγκαταστάσεις λειτουργούν στους 22 °C, κάτι που για τα ποντίκια ισοδυναμεί με χρόνιο κρύο.

«Το κρύο ενεργοποιεί μηχανισμούς που κάνουν τα ζώα να ξοδεύουν περισσότερη ενέργεια για να ζεσταθούν, κάτι που μπορεί να “καλύψει” τις πραγματικές επιδράσεις μιας ουσίας», εξήγησε η ερευνήτρια. «Αν βρίσκονται σε πιο κρύο περιβάλλον, το αποτέλεσμα του τσαγιού φαίνεται ενισχυμένο λόγω αυτής της επιπλέον ενεργειακής δαπάνης. Στη θερμοουδετερότητα όμως μπορέσαμε να δούμε καθαρά τις επιδράσεις του πράσινου τσαγιού, χωρίς περιβαλλοντικούς παράγοντες να τις αλλοιώνουν».

Σε προηγούμενη μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2022 στο European Journal of Nutrition, παρατηρήθηκε ότι παχύσαρκα ποντίκια που έλαβαν πράσινο τσάι έχασαν μέχρι και 30 % του βάρους τους. «Για έναν άνθρωπο, απώλεια 5 %–10 % του βάρους θεωρείται ήδη πολύ σημαντική. Άρα η μείωση κατά 30 % στα ζώα είναι εντυπωσιακή», είπε η καθηγήτρια.

Μυϊκή προστασία

Ένα ακόμη εύρημα της πρόσφατης μελέτης ήταν ότι το πράσινο τσάι προστάτεψε τους μύες από αλλοιώσεις που προκαλεί η παχυσαρκία. Συνήθως η παχυσαρκία μειώνει τη διάμετρο των μυϊκών ινών, όμως με το πράσινο τσάι αυτό δεν συνέβη. «Η διάμετρος των ινών είναι ένας δείκτης της μυϊκής λειτουργίας. Όσο μεγαλύτερη είναι, τόσο πιο δραστήριοι είναι οι μύες. Το πράσινο τσάι διατήρησε αυτή τη διάμετρο, δείχνοντας ότι προστατεύει τους μύες από την ατροφία», είπε η Otton.

Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης την έκφραση γονιδίων που σχετίζονται με τον μεταβολισμό της γλυκόζης. Με την κατανάλωση πράσινου τσαγιού αυξήθηκε η έκφραση των Insr, Irs1, Glut4, Hk1 και Pi3k – γονιδίων που είναι σημαντικά για την απορρόφηση και αξιοποίηση της γλυκόζης στους μύες. Επίσης αποκαταστάθηκε η δραστηριότητα της γαλακτικής αφυδρογονάσης (LDH), ενζύμου που παίζει βασικό ρόλο στον μεταβολισμό της γλυκόζης.

Όπως ανέφερε η Otton, το πράσινο τσάι δεν φαίνεται να επηρεάζει το βάρος σε αδύνατα ζώα, κάτι που δείχνει ότι δρα εκλεκτικά στο περιττό λίπος. «Κάνει τα παχύσαρκα ζώα να χάνουν βάρος, ενώ τα αδύνατα μένουν σταθερά. Αυτό δείχνει ότι χρειάζεται περιβάλλον με περίσσεια θρεπτικών συστατικών για να δράσει, κάτι που υποστηρίζει την ιδέα ότι δρα απευθείας στα λιποκύτταρα».

Η ομάδα μελέτησε και τις μεμονωμένες ενώσεις του πράσινου τσαγιού. «Είναι μια σύνθετη μήτρα με δεκάδες βιοδραστικές ουσίες. Προσπαθήσαμε να τις απομονώσουμε και να δούμε τα αποτελέσματά τους, αλλά πάντα το ολικό εκχύλισμα είναι πιο αποτελεσματικό. Υπάρχει μια συνέργεια που δεν αναπαράγεται όταν οι ουσίες εξετάζονται χωριστά», εξήγησε.

Μία πιθανή εξήγηση για τον μηχανισμό του πράσινου τσαγιού αφορά την αδιπονεκτίνη, μια πρωτεΐνη που παράγεται από τα λιποκύτταρα και έχει αντιφλεγμονώδη και ρυθμιστική δράση στον μεταβολισμό. «Μελετήσαμε ποντίκια που δεν παράγουν καθόλου αδιπονεκτίνη. Σε αυτά, το πράσινο τσάι δεν είχε καμία επίδραση. Αυτό δείχνει ότι η αδιπονεκτίνη είναι βασικό στοιχείο στον μηχανισμό δράσης του τσαγιού», είπε η Otton.

Τι σημαίνουν τα αποτελέσματα για τους ανθρώπους

Παρά τα ενθαρρυντικά αποτελέσματα, η Otton διευκρίνισε ότι δεν μπορούμε ακόμη να καθορίσουμε ποια είναι η ασφαλής και αποτελεσματική δόση πράσινου τσαγιού για τον άνθρωπο. Αυτό οφείλεται κυρίως στη μεγάλη ποικιλία των εκχυλισμάτων και στο ότι κάθε οργανισμός αντιδρά διαφορετικά. «Το ιδανικό είναι η χρόνια κατανάλωση, όπως συμβαίνει στις ασιατικές χώρες. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, οι άνθρωποι πίνουν πράσινο τσάι καθημερινά σε όλη τους τη ζωή και τα ποσοστά παχυσαρκίας είναι χαμηλά. Αυτό όμως είναι διαφορετικό από το να πίνετε τσάι για λίγους μήνες περιμένοντας θαυματουργική απώλεια βάρους», είπε χαρακτηριστικά.

Η ίδια υποστήριξε ότι θεραπείες φυσικές και προσιτές πρέπει να αποκτούν ολοένα μεγαλύτερο ρόλο στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, ειδικά ως εναλλακτική λύση σε ακριβά φάρμακα που συχνά έχουν παρενέργειες. «Ο στόχος είναι να έχουμε ασφαλείς, φυσικές, αποτελεσματικές και ποιοτικές ενώσεις. Το φυτό Camellia sinensis τις προσφέρει. Εξετάζουμε ακόμη όλα τα συστατικά, αλλά είναι βέβαιο ότι το πράσινο τσάι, ως φυτική μήτρα πλούσια σε φλαβονοειδή, έχει σημαντικό θεραπευτικό δυναμικό», σημείωσε.

Κλείνοντας, τόνισε ότι η επιστήμη στοχεύει πάντα σε πρακτικές λύσεις. «Ό,τι βλέπουμε στα ζώα δεν μεταφέρεται πάντα αυτούσιο στον άνθρωπο. Αν όμως θέλουμε να μεταφράσουμε τα ευρήματα στην καθημερινή ζωή, πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη όλες τις λεπτομέρειες, όπως η θερμοκρασία περιβάλλοντος. Τέτοιες προφυλάξεις ενισχύουν την εγκυρότητα των δεδομένων. Απέχουμε ακόμη από το να έχουμε όλες τις απαντήσεις, αλλά πλησιάζουμε ολοένα περισσότερο».