Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Thorax» τον Ιούλιο 2025, διαπίστωσε πως η κατανάλωση ορισμένων τροφών μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στους πνεύμονες.

Ειδικότερα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι τα άτομα που κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες υπερεπεξεργασμένων τροφίμων είχαν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν τόσο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (NSCLC) όσο και μικροκυτταρικό (SCLC).

Τι είναι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα

Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPFs) είναι προϊόντα που φτιάχνονται από ουσίες οι οποίες έχουν υποστεί χημική επεξεργασία και συνδυάζονται με αρώματα, χρώματα, γαλακτωματοποιητές και άλλα πρόσθετα ώστε να γίνουν πιο ελκυστικά. Στις ΗΠΑ, τα τρόφιμα αυτά αντιστοιχούν περίπου στο 60% των συνολικών θερμίδων που καταναλώνει καθημερινά ο μέσος άνθρωπος.

Τα κυριότερα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι τα παρακάτω:

• αλλαντικά (ζαμπόν, γαλοπούλα σε φέτες, μπέικον, λουκάνικο, παριζάκι κ.ά)
• δημητριακά πρωινού με πρόσθετα σάκχαρα, χρώματα ή αρωματικές ουσίες
• αναψυκτικά με ζάχαρη και άλλες τεχνητές γλυκαντικές ουσίες
• πατατάκια/γαριδάκια
• γλυκά και παγωτά
• επιδόρπια γιαουρτιού
• έτοιμα γεύματα σε φακελάκια (σούπες, νουντλς σάλτσες σε σκόνη και άλλα στιγμιαία γεύματα)
• ορισμένα αλκοολούχα ποτά (ουίσκι, τζιν, ρούμι)

Οι παραπάνω τροφές βρίσκονται διαρκώς στο μικροσκόπιο λόγω των πολλαπλών επιπτώσεων που φαίνεται να έχουν στην υγεία. Πιο συγκεκριμένα, η διεθνής βιβλιογραφία έχει καταλήξει πως , η αυξημένη κατανάλωσή τους συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων προβλημάτων υγείας, ανάμεσά τους και πολλών τύπων καρκίνου.

Τι ισχύει για τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα και τον κίνδυνο του καρκίνου του πνεύμονα

Η ομάδα των ερευνητών χρησιμοποίησε δεδομένα από τη μεγάλη μελέτη PLCO (Prostate, Lung, Colorectal and Ovarian Cancer Screening Trial), στην οποία συμμετείχαν συνολικά 101.732 άτομα (50.187 άνδρες και 51.545 γυναίκες). Η μέση ηλικία κατά την έναρξη της μελέτης ήταν τα 62,5 έτη.

Κατά την εγγραφή τους, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια σχετικά με το ιατρικό ιστορικό, τα δημογραφικά τους στοιχεία, πιθανούς παράγοντες κινδύνου και τις διατροφικές τους συνήθειες.

Με βάση τα ερωτηματολόγια διατροφής και τέσσερις 24ωρες διατροφικές καταγραφές, οι ερευνητές υπολόγισαν την ημερήσια πρόσληψη υπερεπεξεργασμένων τροφίμων και χώρισαν τους συμμετέχοντες σε τέσσερις ομάδες ανάλογα με την κατανάλωση.

Η ομάδα με τη χαμηλότερη πρόσληψη κατανάλωνε κατά μέσο όρο 0,5 μερίδες υπερεπεξεργασμένων τροφίμων την ημέρα, ενώ η ομάδα με την υψηλότερη κατανάλωνε 6 μερίδες. Ο μέσος όρος συνολικά ήταν 2,8 μερίδες ημερησίως.

Η παρακολούθηση των συμμετεχόντων διήρκεσε περίπου 12 χρόνια. Μέσα σε αυτό το διάστημα, καταγράφηκαν 1.706 διαγνώσεις καρκίνου του πνεύμονα.

Τα άτομα που κατανάλωναν τα περισσότερα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα εμφάνιζαν αυξημένες πιθανότητες να διαγνωστούν με καρκίνο του πνεύμονα. Στην ομάδα με τη χαμηλότερη κατανάλωση, το ποσοστό διαγνώσεων ήταν 1,3% (331 σε σύνολο 25.433), ενώ στην ομάδα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση έφτανε το 1,9% (485 σε σύνολο 25.434).

Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι όσοι ανήκαν στο υψηλότερο τεταρτημόριο κατανάλωσης είχαν κατά 41% μεγαλύτερο σχετικό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα σε σχέση με όσους ανήκαν στο χαμηλότερο.

Τι μπορεί να εξηγεί αυτή τη σύνδεση

Τα άτομα που κατανάλωναν τα περισσότερα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είχαν και τη χαμηλότερη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και δημητριακών ολικής άλεσης, τροφές που, σύμφωνα με το American Institute for Cancer Research, βοηθούν στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου.

Οι ερευνητές ανέφεραν τρεις πιθανούς λόγους για τους οποίους τα UPFs μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα:

• η χαμηλή θρεπτική αξία και η μειωμένη βιοδιαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών
• η παρουσία πρόσθετων όπως η γλουταμάτη και η καραγενάνη, που ενδέχεται να επηρεάζουν το μικροβίωμα του εντέρου και των πνευμόνων
• η έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες από την επεξεργασία ή τη συσκευασία, που μπορεί να έχουν καρκινογόνο δράση

Η Katrina Brown από το Cancer Research UK επισήμανε στο Medical News Today ότι τα ευρήματα είναι ενδιαφέροντα, αλλά πρέπει να ερμηνευθούν με προσοχή:

«Σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του πνεύμονα, είναι κρίσιμο να υπάρχει πολύ λεπτομερής προσαρμογή για το κάπνισμα και την επαγγελματική έκθεση. Χωρίς αυτά τα δεδομένα, δεν μπορούμε να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα», ανέφερε.

«Επιπλέον, για να αξιολογηθεί μια διατροφή με ακρίβεια, απαιτείται εξαιρετικά ακριβής καταγραφή, κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο σε τόσο μεγάλη κλίμακα».

Πρόσθεσε επίσης πως «άτομα που τρώνε πολλά υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι πιθανό να έχουν και άλλες ανθυγιεινές συνήθειες, όπως το κάπνισμα ή η έκθεση σε επικίνδυνες ουσίες στον χώρο εργασίας».

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι η μελέτη αυτή ήταν παρατηρητική, πράγμα που σημαίνει πως δε μπορούν να αποκλειστούν άλλοι πιθανοί παράγοντες που να οδήγησαν σε αυτό το χάσμα περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα. Για παράδειγμα, αν και όλοι οι συμμετέχοντες ήταν καπνίζοντες, οι ερευνητές δεν έλαβαν υπόψη τον ημερήσιο αριθμό των τσιγάρων και των ετών καπνίσματος. Ως εκ τούτου, δε μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ότι οι άνθρωποι που έτρωγαν περισσότερα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα ακολουθούσαν γενικά έναν λιγότερο υγιή τρόπο ζωής, καπνίζοντας περισσότερο, πράγμα που θα αύξανε τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στους πνεύμονες.

Παρότι, όμως, δεν αποδεικνύεται αιτιώδης σύνδεση, η μελέτη ενισχύει τις ενδείξεις ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα βλάπτουν την υγεία.

Άλλες έρευνες έχουν συνδέσει τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα με αυξημένο κίνδυνο συνολικής θνησιμότητας, καρδιαγγειακών νοσημάτων, ψυχικών διαταραχών, παχυσαρκίας και σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Έχει επίσης διαπιστωθεί συσχέτιση με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών, πιθανώς μέσω της επίδρασής τους στο σωματικό βάρος και στο μεταβολικό προφίλ.

Όπως σημείωσε η Brown:

«Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι συχνά πλούσια σε λίπος, αλάτι και ζάχαρη, στοιχεία που συμβάλλουν στην παχυσαρκία, η οποία με τη σειρά της αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο. Ο περιορισμός τους μπορεί να είναι ένα βήμα προς μια πιο ισορροπημένη διατροφή. Όμως, όταν μιλάμε για καρκίνο του πνεύμονα, το πιο σημαντικό που μπορείτε να κάνετε είναι να μην καπνίζετε».

Και κατέληξε:

«Δεν θα λέγαμε ότι η μελέτη αυτή προκαλεί συναγερμό. Αλλά σίγουρα συμφωνούμε με τη βασική σύσταση: να μειώσετε την κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφών και να τις αντικαταστήσετε με πιο υγιεινές επιλογές. Είναι ένα ακόμα βήμα για να κατανοήσουμε καλύτερα τι σημαίνει να τρώμε UPFs, αλλά από μόνη της, αυτή η μελέτη δεν αλλάζει ριζικά τα δεδομένα».