Η γνωστική εξασθένηση θεωρείται συνήθως χαρακτηριστικό γνώρισμα της ηλικίας και της γήρανσης, όμως η έρευνα δείχνει ότι δεν είναι όλοι ευάλωτοι σε αυτήν.
Μια μελέτη του Πανεπιστημίου Northwestern εξέτασε μια ομάδα 80χρονων που φάνηκαν να έχουν ικανότητες μνήμης αντίστοιχες με εκείνες των 50χρονων, με στόχο να κατανοήσει τις διαφορές στους εγκεφάλους τους. Αυτοί οι άνθρωποι ταξινομήθηκαν ως «SuperAgers» (Υπερηλικιωμένοι με εξαιρετική μνήμη), δηλαδή άτομα 80 ετών και άνω που έχουν μνήμη ανθρώπων 30 χρόνια νεότερων.
Οι άνθρωποι αυτής της κατηγορίας σημειώνουν τουλάχιστον εννέα βαθμούς σε σύνολο δεκαπέντε σε ένα τεστ καθυστερημένης ανάκλησης λέξεων. Ο όρος «SuperAger» επινοήθηκε από τον Dr. M. Marsel Mesulam, ιδρυτή του Mesulam Center for Cognitive Neurology and Alzheimer’s Disease στο Northwestern, στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Μελετώντας σχεδόν 300 SuperAgers τα τελευταία 25 χρόνια, οι ερευνητές του Northwestern εντόπισαν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά, όπως το ότι είναι «εξαιρετικά κοινωνικοί και εξωστρεφείς» και διατηρούν ισχυρές διαπροσωπικές σχέσεις.
«Αυτό που βρήκαμε στους εγκεφάλους τους είναι πραγματικά συγκλονιστικό για εμάς», δήλωσε η συν-συγγραφέας της μελέτης Dr. Sandra Weintraub, καθηγήτρια ψυχιατρικής, συμπεριφορικών επιστημών και νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή Feinberg του Πανεπιστημίου Northwestern.
Η ερευνητική ομάδα εξέτασε 77 εγκεφάλους SuperAgers που είχαν δωριστεί μετά τον θάνατό τους. Διαπιστώθηκε ότι ορισμένοι από αυτούς δεν παρουσίαζαν συσσώρευση αμυλοειδών και πρωτεϊνών tau, τις τοξικές ουσίες που αποτελούν χαρακτηριστικό της νόσου Αλτσχάιμερ. Άλλοι εγκέφαλοι είχαν τις πρωτεΐνες, αλλά αυτές δεν φαίνονταν να επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία.
Οι μηχανισμοί
«Αυτό που συνειδητοποιήσαμε είναι ότι υπάρχουν δύο μηχανισμοί που οδηγούν κάποιον να γίνει SuperAger», εξήγησε η Weintraub. «Ο ένας είναι η ανθεκτικότητα και ο άλλος είναι η αντοχή».
Σε αντίθεση με τους περισσότερους εγκεφάλους ηλικιωμένων, οι εγκέφαλοι των SuperAgers δεν παρουσίασαν σημαντική λέπτυνση του φλοιού, του εξωτερικού στρώματος του εγκεφάλου. Είχαν επίσης παχύτερο τον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου, την περιοχή που σχετίζεται με τη λήψη αποφάσεων, τα συναισθήματα και το κίνητρο. Επιπλέον, βρέθηκε ότι είχαν μεγαλύτερο αριθμό «νευρώνων von Economo», ειδικών κυττάρων που σχετίζονται με την κοινωνική συμπεριφορά, καθώς και μεγαλύτερους νευρώνες στην περιοχή του ενδορρινικού φλοιού, που είναι κρίσιμοι για τη μνήμη.
Η απάντηση λοιπόν στο γιατί ορισμένοι ηλικιωμένοι διατηρούν τη διαύγεια του μυαλού τους, είναι ένας συνδυασμός γενετικής προδιάθεσης και συνεχούς «γυμναστικής» του εγκεφάλου, τόσο κοινωνικά όσο και διανοητικά.
Το αποτέλεσμα της μελέτης δημοσιεύθηκε ως άρθρο στο περιοδικό Alzheimer’s & Dementia: The Journal of the Alzheimer’s Association.
«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η εξαιρετική μνήμη σε μεγάλη ηλικία είναι όχι μόνο εφικτή, αλλά συνδέεται και με ένα ιδιαίτερο νευροβιολογικό προφίλ», δήλωσε η Weintraub. «Αυτό ανοίγει τον δρόμο για νέες παρεμβάσεις που θα στοχεύουν στη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου μέχρι και τα προχωρημένα χρόνια της ζωής».
Με αυτά τα δεδομένα για τα κοινά χαρακτηριστικά των SuperAgers, οι ερευνητές ελπίζουν να αναπτύξουν νέους τρόπους ενίσχυσης της γνωστικής ανθεκτικότητας και πρόληψης ή καθυστέρησης της νόσου Αλτσχάιμερ και άλλων μορφών άνοιας.
